Fenomenoloji

Husserlian bilinç, Alman filozof Edmund Husserl'in fenomenoloji (görüngübilim) anlayışıyla ilgili bir kavramdır. Husserl'e göre bilinç, bir kişinin kendisi ve çevresi hakkında farkındalık halidir ve her nesne bir bilinç nesnesidir. Husserlian terimi, bu bilinç anlayışını ve onunla ilişkili metodolojiyi tanımlamak için kullanılır.

Bilinç ve fenomenoloji kavramları şu şekilde tanımlanabilir: 1. Bilinç: İnsanın düşünce, duygu ve algılarının toplamı olarak tanımlanabilir. 2. Fenomenoloji: En basit tanımıyla, bilincin deneyimlerini tanımlayan ve analiz eden felsefi bir yöntemdir. Fenomenolojinin kurucusu olarak kabul edilen Edmund Husserl, fenomenolojik yöntemi geliştirerek felsefeyi kesin bir bilgi disiplini haline getirmeyi amaçlamıştır.

“Heyecanlar Üzerine Bir Kuram Taslağı” kitabı, Jean Paul Sartre tarafından yazılmış ve fenomenolojinin kurucusu Edmund Husserl'in etkisiyle geliştirdiği ruhbilim kuramının temel dayanaklarını ele almaktadır. Kitapta, insanın olgulara indirgenemeyecek ruh dünyasının büyüsü heyecan kavramı üzerinden anlatılmaktadır.

Husserl'de noema ve noesis kavramları, fenomenolojik felsefesinin temel yapı taşlarındandır. Noema, kasıtlı bilincin nesnesini, yani deneyimlenen şeyin nasıl algılandığını veya sunulduğunu ifade eder. Noesis ise, noemanın aksine, zihinsel eylemin gerçek içeriğini, yani algının, düşünmenin veya hayal etmenin kendisini temsil eder.

Dan Zahavi'nin temel tezi, "Fenomenoloji: İlk Temeller" adlı kitabında, fenomenolojinin felsefedeki yerini ve metodolojik temellerini açıklamaktır. Zahavi, bu bağlamda şu soruları ele alır: - Fenomenolojik analiz nedir? - Fenomenoloji, özneler-arasılık hakkında ne söylemelidir? - Fenomenoloji, felsefedeki diğer alanlardan nasıl ayırt edilir ve bunlarla nasıl ilişkilidir? - Klasik fenomenolojiden gelen düşünceler, psikolojide ve nitel araştırmalarda nasıl devam eden tartışmalarla ilişkilidir?

Merleau-Ponty, beden-bilinç düalizmi problemini fenomenolojik bir yaklaşım sunarak aşmaya çalışır. Ona göre, algı ve bilinç, öznenin bedenselliğinden bağımsız değerlendirilemez ve dünyanın kavranışı, bedenli varoluşa aittir. Merleau-Ponty'nin düşüncesinde, başkasının bedeni de aynı şekilde değerlendirilir; bir kültür nesnesi olarak, benim bedenimin başkası için olduğu gibi, başkası için de bir anlam taşır. Bu sayede, özne-nesne ikiliği aşılarak, daha bütüncül bir beden deneyimi elde edilir.

Edmund Husserl, fenomenoloji adlı felsefe okulunun kurucusudur ve aşağıdaki temel görüşleri savunur: 1. Fenomenolojik İndirgeme: Husserl, fenomenlerin özüne ulaşabilmek için ön yargılardan ve rastlantısal özelliklerden uzaklaşmayı, yani paranteze almayı savunur. 2. Yönelimsellik: Bilincin her zaman bir şeye yönelmiş olduğunu, yani bir şeyle ilişkili olarak veya bir şeyin bilincinde olarak var olduğunu öne sürer. 3. Transandantal Bilinç: Husserl'e göre, tüm olası bilginin sınırlarını transandantal bilinç belirler ve fenomenoloji, transandantal-idealist bir felsefe olarak yeniden tanımlanmalıdır. 4. Felsefenin Amacı: Felsefenin amacının, insan aklının kapasitesini geliştirerek, temel insani sorulara en iyi yanıtları bulmak olduğunu savunur.

Jean-Paul Sartre'ın "Heyecanlar Üzerine Bir Kuram Taslağı" kitabı, fenomenolojinin kurucusu sayılan Alman filozof Edmund Husserl'in etkisiyle geliştirdiği ruhbilim kuramının temel dayanaklarını ele alır. Kitapta, heyecan kavramı üzerinden insanın olgulara indirgenemeyecek ruh dünyasının büyüsüne işaret edilir.

"Husserl ve Frege'de 'Anlam'" kitabı, Diler Ezgi Tarhan tarafından yazılmış olup, Husserl ve Frege felsefeleri üzerinden fenomenoloji ile analitik felsefe geleneğini karşılaştırmalı olarak ele almaktadır. Kitapta anlatılan ana konular şunlardır: Husserl'de anlam, şeylerin eidetik özlerini "görüleme" imkanı bulduğumuz transandantal bilinç zemininde tartışılmaktadır. Frege'de anlam, dilin mantıksal analizi üzerinden soruşturulmakta ve sayılar, kavramsal zeminde tanımlanmaya çalışılmaktadır. Her iki filozofun da felsefi metodolojisi, ontolojisi, nesnellikle ilişkisi, sayı kuramları ve dil-mantık anlayışları incelenmektedir.

Bedia Akarsu'nun "Çağdaş Felsefe Akımları" adlı eserinde tanıttığı bazı felsefe akımları şunlardır: 1. Alman felsefe akımları ve filozofları. 2. Kant ahlakı. 3. Fenomenoloji (Heidelberg Üniversitesi'nde katıldığı Gadamer'in fenomenoloji seminerleri). 4. Felsefi antropoloji (Takiyettin Mengüşoğlu'nun başlattığı gelenek).

Fenomenoloji ve fenomenolojik hareket arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir: - Fenomenoloji, Edmund Husserl tarafından geliştirilen ve deneyimlerin öznel doğasını inceleyen bir felsefi yaklaşımdır. - Fenomenolojik hareket ise, fenomenolojinin metodolojik ilkelerini kullanarak toplumsal aktörler tarafından doğrudan deneyimlendiği şekliyle olayları analiz eden bir araştırma desenidir.

Fenomen ve fenomenoloji arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir: - Fenomen, günlük yaşamda karşılaşılan, göze çarpan ve gerçekten deneyimlenen olay veya nesne anlamına gelir. - Fenomenoloji ise fenomenlerin bilimi veya onlara yönelik çalışma olarak tanımlanır.

Husserl'in bilinç kavramı üç farklı biçimde tartışılır: 1. Empirik benliğin fenomenolojik varlığı. 2. Öznenin fiziksel deneyimlerinin içsel farkındalığı. 3. Yönelimsel deneyim. Husserl'e göre, fenomenolojik bilinç kavramı, öznenin empirik gerçek varoluşla olan bütün ilişkisini kesmelidir.

"Algılanan Dünya" kitabı, Maurice Merleau-Ponty'nin 1948 yılında yaptığı radyo konuşmalarından oluşmaktadır. Kitapta ele alınan konular şunlardır: 1. Bilim ve Algı: Bilim ile diğer bilme biçimleri arasındaki ilişki ve algının önemi. 2. Uzam ve Duyu Nesneleri: Yer ve mekân algısının nasıl oluştuğu. 3. İnsan Deneyimi: İnsanı vücutsuz bir zihin olarak tasarlayan Kartezyen ikici bilim modelinin iflası ve nesnelerle içli dışlı bir vücut sahibi olma. 4. Sanat ve Algı: Sanatın, algılanan dünya içindeki anlamı ve önemi. Merleau-Ponty, bu eserde, insan algısının fenomenolojisi üzerinden, insanların dünyaya nasıl baktığını ve duyusal deneyimlerin bu algıyı nasıl şekillendirdiğini incelemektedir.

Steven Holl, mimar ve sanatçı olarak, tasarımlarında ışık, mekan ve materyal uyumunu ön planda tutar. Holl'un anlattıkları arasında şunlar yer alır: - Fenomenolojik yaklaşım: İnsan deneyimini merkeze alarak, duyusal ve mekansal deneyimleri vurgulayan mimari tasarımlar oluşturur. - Bütüncül entegrasyon: Topografya, vegetation ve su özellikleri gibi site-spesifik unsurları mimariye dahil eder. - Yenilikçi malzemeler ve teknikler: Geleneksel zanaatkarlığı modern teknolojiyle birleştirerek dayanıklı ve estetik açıdan etkileyici yapılar yaratır. - Sürdürülebilirlik: Çevre dostu uygulamalar ve ekolojik bağlamlara duyarlılık gösterir. Önemli projeleri arasında Kiasma Müzesi, Nelson-Atkins Müzesi Genişlemesi ve MIT Simmons Hall bulunur.

Fenomenoloji örnekleri, çeşitli alanlarda kendini gösteren felsefi ve bilimsel yaklaşımlardır: 1. Psikoloji: Carl Rogers gibi insancıl psikologlar, deneyimin birinci kişi bakış açısından incelenmesini fenomenolojiden öğrenmiştir. 2. Sanat: Sanat eserlerinin salt nesnel özelliklerinden çok, seyirci üzerinde yarattığı deneyim önem kazanmıştır. 3. Edebiyat: Bilinç akışı teknikleri (Virginia Woolf, Marcel Proust gibi) fenomenolojik bir yaklaşım sergiler. 4. Felsefe: Edmund Husserl, fenomenolojiyi bağımsız ve sistematik bir felsefi disiplin haline getirmiş, bilinç ve deneyimlerin özünü incelemiştir. 5. Sosyoloji ve Tıp: Fenomenolojik yöntemler, terapötik uygulamalarda ve insan-bilgisayar etkileşimi gibi alanlarda da kullanılmaktadır.

Fenomenoloji ve yorumlayıcı fenomenolojik analiz (YFA) arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Fenomenoloji: Genel olarak olayların varlığını inceleme ve tanımlama yöntemidir. 2. Yorumlayıcı Fenomenolojik Analiz (YFA): Katılımcıların herhangi bir deneyime ilişkin nasıl bir anlam yüklediklerini keşfetmeyi amaçlayan nitel bir araştırma desenidir. Özetle, fenomenoloji daha genel bir kavramken, YFA fenomenolojinin bir uygulama alanıdır ve daha spesifik bir analiz yöntemi sunar.

Fenomolojik araştırma yöntemi, fenomenoloji adı verilen felsefi yaklaşıma dayanır.

Nicolai Hartmann'ın estetik anlayışı, kapsamlı bir güzellik kuramı ortaya koymaya dayanır. Hartmann'ın estetik düşüncelerinin bazı temel unsurları şunlardır: - Estetik nesnelerin tabakalaşma teorisi: Bir sanat eseri, farklı katmanlardan oluşur ve ilk bakışta fark edilmeyen bu katmanların en derin noktasında sanatçının dehası saklıdır. - Fenomenolojik yaklaşım: Shakespeare, Rembrandt ve Antik Çağ sanatı gibi örnekler üzerinden özgün bir fenomenolojik çözümleme geliştirir. - Sanat ve ahlak ilişkisi: Sanattaki hakikat, sanatın değeri ve sanat ile ahlak arasındaki ilişkiyi sorgular.

"Beden, bilincin dünyayla kurduğu anlamlı ilişkinin aracıdır" ifadesi, Merleau-Ponty'nin fenomenolojik yaklaşımına göre, bedenin algının ve deneyimin merkezi olması anlamına gelir. Bu yaklaşıma göre, beden, dış dünyayı doğrudan ve dolaysız bir şekilde deneyimleme ve anlama imkanı sunar.