Felsefe

İrrasyonalist, irrasyonalizm savunucusu veya irrasyonalist felsefeye ait olan kişi anlamına gelir. İrrasyonalizm, bilgi kuramı çerçevesinde görü, sezgi, sevgi, duygu ve içgüdüleri bilginin kaynağı sayan felsefi görüştür.

Platon'a göre demokrasi, "yasalı demokrasi" ve "yasasız demokrasi" olarak iki şekilde ele alınır. Yasalı demokrasi, herkese eşit haklar sağlayan, ancak sınırsız özgürlüğün olduğu bir yönetim biçimidir. Yasasız demokrasi, sapkın bir rejimdir. Platon, demokrasiyi çekici, anarşik, eşit kadar eşitsize de bir türlü eşitlik veren bir yönetim olarak görür.

Fyodor Dostoyevski'nin "Şimdi tüm dürüst insanlar çıldırmış durumda. Yalnızca, vasat ve yeteneksizler yaşamdan keyif alıyor" sözü, toplumdaki dürüstlük ve yetenek arasındaki ilişkiye dair bir yorum olarak değerlendirilebilir. Bu söz, aynı zamanda "Çıldırma" adlı bir Twitter gönderisinde de yer almıştır. Aforizmanın kesin bir yorumu için Dostoyevski'nin tüm eserleri ve düşünceleri göz önünde bulundurulmalıdır.

Herder'in Volksgeist kavramı, "halk ruhu" anlamına gelir ve bir halkın kültüründe ve özellikle dilinde ifadesini bulan organik kimliğini ifade eder. Herder, her kültürün kendine özgü değerlerini yüceltmiş ve bu kavram, Avrupa'daki uluslaşma hareketleri için öncü bir fikir olmuştur. Volksgeist, aynı zamanda "ruh of the Volk" olarak da çevrilebilir. Bu kavram, modern sosyologların çalışmalarına ilham vermeye devam etmektedir.

John Locke'un en çok okunan kitabı, An Essay Concerning Human Understanding (İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme) olarak kabul edilir. Bu eser, 1689 yılında yayımlanmış olup, insan bilgisinin deneyimden geldiğini ve duyu algıları ile akıl yürütme yoluyla kazanıldığını savunur. Diğer önemli eserleri arasında Second Treatise of Government (Yönetim Üzerine İki İnceleme) ve A Letter Concerning Toleration (Hoşgörü Üzerine Bir Mektup) bulunur.

Osmanlı'daki en önemli filozof konusunda kesin bir görüş yoktur. Ancak, bazı önemli Osmanlı filozofları şunlardır: Taşköprüzâde: Aristotelesçi dört neden anlayışı, tümeller meselesi ve zihinsel varlık kavramı üzerine risaleler yazmıştır. Kınalızâde Ali Çelebi: Ahlâk-ı Alâî adlı eseriyle Osmanlı düşünce dünyasına katkı sağlamıştır. Ebherî: Doğa felsefesi ve metafizik üzerine önemli eserler yazmış, bu eserler üzerine şerhler ve haşiyeler kaleme alınmıştır. Fahreddin Râzî: Felsefe problemlerini kelâmcı tavrıyla ele almış, kelâm ve felsefeyi harmanlamıştır. Osmanlı'da filozof olarak değerlendirilen kişilerin sayısı konusunda da farklı görüşler bulunmaktadır.

Batıni kelimesi Arapça kökenli olup, "içsel", "gizli", "sır", "derinlik" gibi anlamlara gelir. Bâtınîlik ise İslam'da Kur'an ayetlerinin görünür anlamlarının dışında, daha derinde gerçek anlamları bulunduğu inancıdır. Bâtınîlik, sadece bir akım veya grup değil, tarihte ve günümüzde derin etkileri olan bir düşünce sistemidir. TDK'ya göre, batıni kelimesi ayrıca "Bâtıniye mezhebinden olan kimse" anlamına da gelir.

Jean-Jacques Rousseau'nun "Dillerin Kökeni Üzerine Deneme" adlı eseri, dilin doğuşu, evrimi ve müziğin bu süreçteki rolü üzerine derinlemesine bir incelemedir. Eserde ele alınan bazı konular: Dilin kökeni: Rousseau, dilin başlangıçta duygusal ifadelerden ve müziğe benzer melodik yapıdan doğduğunu savunur. Coğrafi etkiler: Sıcak iklimlerde yaşayan insanların daha duygusal ve şarkımsı diller geliştirdiğini, soğuk iklimlerde ise dillerin daha rasyonel ve vurgulu bir yapıya büründüğünü öne sürer. Dilin gelişimi: Rousseau, dilin zamanla daha rasyonel ve sembolik bir yapıya büründüğünü ve yazının icadının bu süreci bozduğunu tartışır. Müzik ve resim: Dille birlikte müzik ve resmi de analiz eder ve bu sanatları medeniyet ve toplumlaşma bağlamında değerlendirir.

Ontoloji ve metafizik aynı şey değildir, ancak aynı alanı ifade eden iki farklı terimdir. Metafizik, var olan her şeyin doğasının ve kökeninin araştırıldığı, fizikötesi anlam taşıyan bir felsefi disiplindir. Ontoloji, varlığın doğasını, temel özelliklerini ve gerçekliğin yapısını inceleyen bir metafizik dalıdır. Ontoloji, metafiziğin bir alt disiplini olarak kabul edilir ve kapsamı metafiziğe göre daha dardır.

Osho'nun "Aşk Özgürlük Tekbaşınalık" kitabı, aşkın ve özgürlüğün ilişkisini ele alır. Kitapta öne çıkan bazı düşünceler: Aşk, bağlılığa dönüştüğünde ilişki haline gelir ve özgürlük kısıtlanır. Aşkın özgürlük verici bir kalitede olması gerekir; zincir vurmamalı, kanat takıp yükseklere uçmayı sağlamalıdır. Aşk kıskanç olamaz çünkü aşk sahiplenmez. Gerçek aşkta bölünme olmaz, sevenler birbirinin içine erir; ilişki yoktur, sadece sevgi vardır. Özgürlük ve aşka sahip olunduğunda başka şeye ihtiyaç kalmaz. Kitap, aşkın içsel bir yolculukla, tek başınalıkla ve özgürlükle olan bağını vurgular.

Nikolay Berdyaev, Hristiyan varoluşçuluğu ve kişiselcilik akımlarına mensuptur. Berdyaev'in felsefi düşünceleri, Batı'dan A. Schopenhauer, J. Böhme ve Nietzsche gibi düşünürlerden de etkilenmiştir.

Felsefi düşünce sistemleri, temel yaklaşımlarına göre iki ana gruba ayrılır: 1. Dogmatizm: Doğru bilginin mümkün olduğunu savunan düşünce tarzı. 2. Kuşkuculuk (Septisizm): Doğru bilginin imkansız olduğunu öne süren düşünce akımı. Ayrıca, felsefenin farklı konuları ve disiplinleri çerçevesinde birçok alt akım ve sistem bulunmaktadır, örneğin: Epistemoloji (Bilgi Felsefesi): Bilginin doğasını ve kaynağını inceler. Metafizik: Varlık ve gerçekliğin doğasını temel seviyede araştırır. Etik (Ahlak Felsefesi): Ahlakın doğasını ve temel erdemleri inceler. Siyaset Felsefesi: Devlet, özgürlük, adalet gibi kavramları ele alır. Din Felsefesi: Din ve inançla ilgili sorunları inceler. Bu ayrımlar, felsefi düşüncenin genel çerçevesini oluşturur ve daha spesifik sistemler bu ana gruplar içinde yer alabilir.

İnsan bilgisinin sınırlı olmasının bazı nedenleri: Bilişsel sınırlar. Eğitim eksiklikleri ve kaynak yetersizlikleri. Toplumsal normlar, dini dogmalar ve kültürel tabular. Bilgiye erişim engelleri. Duyu organlarının sınırlılığı. Ayrıca, Friedrich Nietzsche'ye göre obskürantizm, yani bilginin kasıtlı olarak zorlaştırılması veya engellenmesi, bireylerin özgür düşünmesini engelleyen ve toplumsal gelişimi durduran bir unsurdur.

Yaratma Cesareti, Amerikalı psikolog Rollo May'in, yaratımın özü ve bireye etkilerini psikanalist ve varoluşçu bakış açısıyla irdelediği bir kitaptır. Kitapta ele alınan bazı konular: Yaratıcılık ve cesaret ilişkisi. Kaygı ve yaratıcılık. Sınırların önemi. Toplumun yönlendiricisi olarak sanatçılar. Kitap, yaratıcılık gerektiren aktiviteleri edebiyat, resim, heykelin yanı sıra bilimsel buluşlar ve matematiksel formüller olarak da tanımlar.

Varoluşun amacı, farklı felsefi ve dini görüşlere göre değişiklik gösterir: Varoluşçuluk: Jean Paul Sartre'a göre, varoluşun özden önce gelmesi, bir bireyin özünün, hayatını nasıl yaşadığına bağlı olarak tanımlandığını ifade eder. Dinî Görüşler: Kuran'a göre, insan Allah'ı tanımak ve O'nun iradesini uygulamak için yaratılmıştır. Ayrıca, varoluşun bir amacı olmadığı, ona sadece amaç yüklendiği de savunulur.

Şüphe, bir insanın, bir olay karşısında duyduğu emin olamama veya güvensizlik duygusudur. Şüphe çeşitleri: Basit şüphe. Makul şüphe. Yeterli şüphe. Kuvvetli şüphe. Ayrıca, dinî literatürde şek, zan, vehm gibi kavramlar da şüpheyle yakından ilişkilidir ve farklı şüphe türlerini ifade eder.

Temellendirme ve kanıtlama arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Temellendirme, bir düşüncenin, yargının veya önermenin doğruluğunu göstermek ve bu doğruluğun dayanaklarını, gerekçelerini ortaya koymak için kullanılan yoldur. Kanıtlama ise bir argümanın geçerliliğini, öncüllerin doğru ve sağlam bilgi temellerine dayanmasıyla ortaya koyma sürecidir. Temellendirme, kanıtlamanın bir parçası olabilir, ancak her temellendirme aynı zamanda bir kanıtlama değildir. Kanıtlama, daha çok argümanın mantıksal yapısına ve bilgi temellerine odaklanırken, temellendirme daha geniş bir kavram olup, düşüncenin tutarlılığını ve sağlamlığını da içerir.

11. sınıf felsefe 7. senaryo hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, 11. sınıf felsefe dersi için bazı senaryolara aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: canakkaleodm.meb.gov.tr. ogmmateryal.eba.gov.tr. felsefeatolyesi.net. tapukadastro.meb.k12.tr.

"Gölge etme, başka ihsan istemem" deyimi, fayda beklenilmeyen, zararlarının da dokunulmaması istenen kişiler için kullanılır. Bu deyimin hikayesi, ünlü Yunan filozofu Diyojen ile Makedonya Kralı Büyük İskender arasında geçen bir olaya dayanır.

Rasyonalizmin temel ilkeleri şunlardır: Aklın birincil kaynak olması. Bireysellik. Şüphecilik. Deneycilik. Mantık ve akıl. Ayrıca, rasyonalizmin bazı diğer temel ilkeleri şunlardır: Kesin ve evrensel bilgilere ulaşma. Duyuların güvenilmezliği. A priori ve apaçık gerçeklerin varlığı. Doğa bilimlerinin bilinebilirliği.