Düşünürler

Kritisizm (Eleştiricilik) akımının kurucusu Alman filozof Immanuel Kant'tır. Kant, hem rasyonalizm (akılcılık) hem de empirizmi (deneycilik) eleştirerek bu iki akımı sentezlemiştir.

Siyasal Düşünceler Tarihi kitabı, siyasal düşünüşün tarihsel, kültürel ve düşünsel boyutta gelişimini ele alır. Kitapta işlenen bazı konular: İlkel topluluklar: Yaşam tarzları, toplumsal yapıları ve siyasal düşüncenin ortaya çıkışı. Yunan öncesi ve sonrası siyasal düşünüş: Mezopotamya, Mısır, Pers ve Roma gibi medeniyetlerin toplumsal gelişmeleri. Ortaçağ dönemi: Bizans'taki toplumsal ve siyasal gelişmeler, kilise ve kralın bilmeye karşı tutumları. Yeni Çağ: Feodalitenin yıkılışı, burjuvazinin yükselişi, demokrasi, ulus devlet ve milliyetçilik gibi kavramların ortaya çıkışı. Dönemsel düşünürler: Montesquieu, John Locke, Thomas Hobbes, J.J. Rousseau gibi düşünürlerin siyasal hayata etkileri.

Aydınlanma Çağı'nın bazı önemli düşünürleri: John Locke. David Hume. Immanuel Kant. Voltaire. Denis Diderot. Montesquieu. Jean-Jacques Rousseau. Bunun yanı sıra, René Descartes, Baruch Spinoza, Adam Smith, Thomas Paine gibi isimler de Aydınlanma Çağı'nın önemli düşünürleri arasında yer alır.

En güzel özdeyişlerin kime ait olduğu konusunda kesin bir görüş yoktur. Ancak, bazı ünlü özdeyişlerin sahipleri şunlardır: Ömer Hayyam: "Adalet evrenin ruhudur". Mevlana: "Bir insanda kibir, hırs ve şehvet söz söylerken soğan kokar". Mustafa Kemal Atatürk: "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir". Eflatun: "Fenalıkların ilki ve en büyüğü, haksızlıkların cezasız kalmasıdır". Tolstoy: "Herkes insanlığı değiştirmeyi düşünür ama hiç kimse önce kendini değiştirmeyi düşünmez". Özdeyişler, söyleyen kişinin belli olduğu, düşünceyi veya fikri kısa ve özlü bir şekilde anlatan sözlerdir.

Dünyaca ünlü düşünürlerden bazı sözler: "Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir." – Sokrates. "Sorgulanmamış bir hayat, yaşamaya değmez." – Sokrates. "Kendini fetheden, dünyayı fetheder." – Platon. "Mutluluk hazır bir şey değildir, sizin eylemleriniz ile oluşur." – Dalai Lama. "Yaşamın anlamı, onun yaratılış amacına ulaşmaktır." – Aristoteles. "Düşüncelerinizi değiştirin, dünyayı değiştirin." – Mahatma Gandhi. "Başarı, hedeflerine ulaşmak için çalışmandır. Mutluluk ise, hedeflerini belirlerken ne istediğini bilmendir." – Denis Waitley. "En uzun yolculuklar bile küçücük bir adımla başlar." – Konfüçyüs. "Hayatında olup biten şeylerin, dilediğin şekilde olmasını isteme: Nasıl oluyorlarsa, öyle olmalarını iste. Böylece her zaman mutlu olursun." – Epiktetos. "Düşünüyorum, öyleyse varım." – Descartes.

Frederick Copleston'un "Felsefe Tarihi" adlı eseri, pre-sokratik filozoflardan modern çağ düşünürlerine kadar geniş bir yelpazede felsefi akımları ve düşünürleri ele alır. Eserde ele alınan bazı dönemler ve düşünürler şunlardır: Yunan ve Roma Felsefesi. Ortaçağ Felsefesi. Geç Ortaçağ ve Rönesans Felsefesi. Modern Felsefe (Descartes, Leibniz, Hobbes, Berkeley, Hume). Aydınlanma. Copleston'un eseri, objektif yaklaşımı ve düşünürleri dengeli bir şekilde ele almasıyla bilinir.

Osmanlı'daki en önemli filozof konusunda kesin bir görüş yoktur. Ancak, bazı önemli Osmanlı filozofları şunlardır: Taşköprüzâde: Aristotelesçi dört neden anlayışı, tümeller meselesi ve zihinsel varlık kavramı üzerine risaleler yazmıştır. Kınalızâde Ali Çelebi: Ahlâk-ı Alâî adlı eseriyle Osmanlı düşünce dünyasına katkı sağlamıştır. Ebherî: Doğa felsefesi ve metafizik üzerine önemli eserler yazmış, bu eserler üzerine şerhler ve haşiyeler kaleme alınmıştır. Fahreddin Râzî: Felsefe problemlerini kelâmcı tavrıyla ele almış, kelâm ve felsefeyi harmanlamıştır. Osmanlı'da filozof olarak değerlendirilen kişilerin sayısı konusunda da farklı görüşler bulunmaktadır.

Nikolay Berdyaev, Hristiyan varoluşçuluğu ve kişiselcilik akımlarına mensuptur. Berdyaev'in felsefi düşünceleri, Batı'dan A. Schopenhauer, J. Böhme ve Nietzsche gibi düşünürlerden de etkilenmiştir.

Kozmopolitizmin kurucusu olarak genellikle Sinoplu Diyojen kabul edilir. Diyojen, belirli bir şehir devletine bağlı olan geleneksel vatandaşlık kavramını reddederek "Ben bir dünya vatandaşıyım" demiştir. Ancak, kozmopolitizm kavramı daha sonra Stoacı filozoflar tarafından geliştirilmiş ve yaygınlaştırılmıştır.

Denis Diderot, Aydınlanma Çağı akımına mensuptur.

16. ve 18. yüzyıl felsefelerinin temel özellikleri hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, 18. ve 19. yüzyıl felsefelerinin bazı temel özellikleri şunlardır: Akla önem verme. Düşünce özgürlüğü. Aydınlanma. Yeni ekollerin oluşumu. Sanayi İnkılabı ve Fransız İhtilali. Romantizm. Hegel'in diyalektiği. Kant'ın metafizik anlayışı. Pozitivizm.

Mîzânü'l-amel, Ebu Hamid el-Gazzali tarafından kaleme alınmış bir eserdir.

Atatürk'ün etkilendiği bazı yazarlar: Namık Kemal. Tevfik Fikret. Ziya Gökalp. Mehmet Emin Yurdakul. Ayrıca, Voltaire, Montesquieu, Jean Jack Rousseau gibi yabancı düşünürlerin de Atatürk'ün fikir hayatı üzerinde etkileri olduğu bilinmektedir.

Osmanlı felsefecilerinden bazıları şunlardır: Taşköprüzâde. Filibeli Ahmet Hilmi. Kınalızâde Ali Çelebi. Hızır Bey, Hayalî, Kestellî, Hocazâde, Alâaddin Tûsî, Kemalpaşazâde. Ebussuûd Efendi. Ayrıca, Osmanlı'da İbnü’l-Arabî’nin tasavvuf felsefesi, Fahreddin Râzî’nin felsefî kelâm anlayışı ve Sühreverdî’nin İşrâk felsefesi gibi akımlar da etkili olmuştur.

Simülasyon teorisini ilk ortaya atan kişi filozof Nick Bostrom'dur. Ancak, simülasyon teorisi kökleri antik Yunan filozoflarına kadar dayanan bir düşünce tarzına sahiptir. Modern zamanlarda, simülasyon teorisi, dijital devrimin etkisiyle yeniden gündeme gelmiştir.

İktisadi Düşünceler Tarihi, siyasi iktisat ve iktisat konusundaki farklı düşünürleri ve teorileri inceleyen bir alandır. AÖS kısaltması ile ilgili bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Sistemi (AÖS), 1 milyondan fazla aktif öğrencisi ve yaklaşık 3 buçuk milyon mezununa açık ve uzaktan öğrenme yoluyla yükseköğrenim sağlamaktadır. İktisadi Düşünceler Tarihi dersi, genellikle şu konuları içerir: Merkantilizm ve merkantilist düşünürler. Fizyokratlar ve fizyokrasi. Klasik okulun doğuşu ve A. Smith, Thomas Malthus, David Ricardo gibi klasik iktisatçılar. J.B. Say, J.S. Mill ve 19. yüzyıl klasik iktisadi doktrini. Kapitalizmin eleştirisi ve Marx'ın Marksçı sosyalizmi. Keynes ve Keynesyen iktisat. Avusturya Okulu, kurumsalcı okul ve kamu tercihi teorisi.

Wittgenstein ve Kant arasındaki bazı farklar şunlardır: Sentetik apriori önermeler: Kant, metafiziğin bir bilim olabilmesi için sentetik apriori önermelere ihtiyaç olduğunu savunurken, Wittgenstein bu önermelerin olanaklı olmadığını düşünür. Mantığın sınırları: Kant, mantığın alanını doğa yasalarını ortaya çıkarmakla sınırlar ve görünenin ötesindeki alanın bilgisinin mantığın ötesinde olduğunu belirtir. Nedensellik ilkesi: Kant, nedensellik ilkesini anlama yetisinin a priori kategorilerinden görürken, Wittgenstein için nedensellik ilkesi batıl bir inançtır. Düşünülebilir ve düşünülemez olan: Wittgenstein'ın düşünülebilir olan ve düşünülemez olan ayrımı, Kant'ın numen ve fenomen arasındaki ayrımını hatırlatır. Felsefenin konusu: Hem Kant hem de Wittgenstein'a göre felsefe, dış dünya ve onun nesneleriyle ilgili değil, daha çok deneyimleme biçimimizle ilgilidir.

Fatih Yaşlı, Nietzsche ve Marx'ı, çağlarına duydukları öfke ve hayata yönelik savunucu yaklaşımları nedeniyle karşılaştırmalı olarak ele almıştır. Yaşlı, "Hayatın Olumlanması Olarak Felsefe: Nietzsche ve Marx" adlı kitabında, Nietzsche'nin mevcut ahlak anlayışına, Marx'ın ise kapitalist üretim ilişkilerine yönelik eleştirilerini inceler. Nietzsche, saldırının kaynağını varolan ahlak anlayışı ve ondan kaynaklanan ilişki biçimleri olarak görürken, Marx'ın eleştirisi kapitalist üretim ilişkileri ve bu ilişkilerden doğan tahakküm biçimlerine yöneliktir.

Bilgi sosyolojisinin kurucusu olarak kabul edilen düşünürler W. Jerusalem, E. Durkheim ve L. Levy-Bruhl'dur.

Kemalpaşazade, herhangi bir akıma mensup olmaktan ziyade, çok yönlü bir Osmanlı alimi olarak tanınır. Fıkıh, tefsir, hadis, tarih, felsefe ve edebiyat gibi birçok alanda eserler vermiştir. Bazı özellikleri: Müteşerri: Fıkıh ve usul-ı fıkıh ilimlerinde eserler yazmış, Hanefi mezhebini diğer mezheplerden üstün tutarken toplum ve devlet idaresiyle uyumlu bir yaklaşım sergilemiştir. Eleştirel: Felsefe, kelâm ve mantığın çetrefilli konularına eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşmıştır. Muhafazakar ve hoşgörülü: Halk için yazdığı eserlerde muhafazakar, entelektüellere hitap eden eserlerde ise daha hoşgörülü bir tutum sergilemiştir.