Felsefe

"Deontolojiye Giriş Ders Notu" Berna Arda tarafından yazılmıştır.

Utilitarizm, etik felsefede eylemlerin doğruluğunun ya da yanlışlığının sonuçlarına göre belirlendiği bir ahlak teorisidir. Temel ilkeleri: - Mutluluk İlkesi (Hedonizm): Mutluluğun ve haz duymanın en yüksek iyi olduğu varsayılır. - Sonuç Odaklılık (Sonuççuluk): Bir eylemin ahlaki değeri, doğurduğu sonuçlara bağlıdır. - Toplumun Genel Refahı: Eylemler, mümkün olduğunca fazla insanın iyiliğini sağlamalıdır. İki ana türü: 1. Eylemci (Aktüel) Utilitarizm: Her bir eylemi bireysel olarak değerlendirir. 2. Kuralcı (Kural) Utilitarizm: Eylemler yerine genel kuralların sonuçlarına odaklanır. Kurucuları: Utilitarizm, 18. yüzyılda Jeremy Bentham tarafından sistemleştirilmiş ve daha sonra John Stuart Mill tarafından geliştirilmiştir.

Niccolò Machiavelli'nin "Prens" adlı eseri, siyasetin pragmatik ve gerçekçi bir temele oturtulması gerektiğini savunur. Eserde öne çıkan konular şunlardır: - Güç ve yönetim: Güçlü bir liderin gerektiğinde sert ve acımasız olması gerektiği, insan doğasının bencil olduğu ve bu nedenle idealist değil gerçekçi olunması gerektiği vurgulanır. - Erdem (virtù) ve şans (fortuna): Liderlerin başarıya ulaşmak için hem kendi yeteneklerini hem de şansı iyi kullanmaları gerektiği savunulur. - Korku ve sevgi: Bir yöneticinin hem sevilmesi hem de korkulması gerektiği, korkunun disiplini ve düzeni koruduğu, ancak nefret edilmekten kaçınılması gerektiği belirtilir. - Amaç ve araç ilişkisi: Liderlerin başarıya ulaşmak için her türlü yöntemi kullanabileceği, "amaç araçları meşrulaştırır" görüşü savunulur. Machiavelli, bu eserde ayrıca cumhuriyet ve monarşi gibi farklı yönetim biçimlerini de tartışır.

Vicdan ve ahlak kavramları birbiriyle ilişkili olsa da aynı şey değildir. Ahlak, bireylerin doğru ve yanlış arasındaki farkı belirleyerek buna uygun davranışlar sergilemesini sağlayan kurallar bütünüdür. Vicdan ise bireyin kendi iç dünyasında doğru ve yanlışın muhasebesini yapmasını sağlayan içsel bir mekanizmadır.

Terkip kelimesi, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşır: 1. Genel Anlam: Bir bütünü teşkil eden parçaların veya unsurların estetik ölçüler içinde birbiriyle uyuşması. 2. Dilbilim: İki veya daha fazla kelimenin bir araya gelerek yeni bir anlam oluşturduğu yapılar. 3. Kimya: Farklı elementlerin veya bileşiklerin bir araya gelerek yeni bir madde oluşturması süreci. 4. Felsefe: Fikirlerin veya kavramların birleştirilmesi ve yeni bir düşünce sistemi oluşturulması. 5. Sanat: Farklı sanat formlarının veya tekniklerinin bir araya getirilerek yeni bir sanat eseri oluşturulması. 6. Eğitim: Öğrenme sürecinde farklı bilgi ve becerilerin bir araya getirilerek bütüncül bir anlayışın geliştirilmesi.

Hegel, felsefe tarihinde önemli bir figürdür çünkü: 1. Sistematik Felsefe: Hegel, bilgi, irade, mantık, tarih ve hukuk gibi ayrı alanları bir araya getirerek bütünsel bir sistem kurmaya çalışmıştır. 2. Diyalektik Anlayış: Varlığın ve oluşumun gelişim sürecini diyalektik olarak ele almış, tez-antitez-sentez üçlemesini ortaya koymuştur. 3. Tin Felsefesi: Hegel'in "Geist" (tin) kavramı, sanat, din ve felsefe gibi alanlarda tinsel görüngüleri inceleyerek, bireyin özgür ve rasyonel iradesini toplumsal kurum ve yasalarla ilişkilendirmiştir. 4. Devlet Teorisi: Devleti, bireyin özgürlüğünün gerçekleştiği ve nesnelleştiği bir gerçeklik olarak görmüş, sivil toplum ile devleti birbiriyle ilişkili bağlamlar olarak ele almıştır. 5. Etkisi: Hegel'in felsefesi, hem onu takdir edenler (Bradley, Sartre, Küng) hem de eleştirenler (Kierkegaard, Schopenhauer, Nietzsche) üzerinde geniş bir etki yaratmıştır.

Merleau-Ponty Sözlüğü, yazarın metaforik ve karmaşık üslubunu aydınlatmak amacıyla hazırlanmıştır. Sözlükte, Merleau-Ponty'nin algının kökensel mevcudiyetine yaptığı vurgu ve dilin kullanımıyla kemikleşmiş kategorileri kırarak bunları birbirleriyle kesişecekleri bir dünyaya yerleştirmesi ele alınır. Ayrıca, yazarın Husserl, Heidegger ve Bergson gibi filozoflarla olan ilişkisi ve Montaigne, Pascal, Descartes gibi klasik filozoflardan etkilenimi de sözlüğün konuları arasındadır.

Nasreddin Hoca fıkralarının mantıksal açıdan incelenmesi, bu fıkraların doğru akıl yürütme, doğru karar verme ve ders çıkarma gibi mantıksal süreçleri nasıl içerdiğini araştırmayı ifade eder. Bu tür bir incelemede fıkralar şu açılardan değerlendirilebilir: - Yanlışlara dikkat çekme: Fıkralarda insanların yaptığı mantık yanlışları mizahi bir dille ortaya konur. - Mesaj iletme: Fıkralar, öğüt verir gibi değil, yeni olay ve durumlarla dolaylı yoldan bir mesaj iletir. - Eğiticilik: Mantık bilgisinin doğru kullanımı ve sağlıklı düşünme yolları gibi konuları işleyerek eğiticilik işlevi görür. - Tasavvufi boyut: Bazı fıkraların tasavvufi bir derinlik içerdiği ve bu açıdan yorumlanması gerektiği düşünülür.

Gnostik terimi, sıradan olmayan gizli veya mükemmel bilgi anlamına gelen Yunanca "gnosis" kelimesinden türetilmiştir. Gnostisizm ise, Tanrı, alem, insan ve bunların birbirleriyle olan ilişkilerini kendine has kutsal esoterik bilgi doktrini temeline dayalı olarak açıklamayı ilke edinen dini-felsefi bir gelenek olarak tanımlanır. Bu bağlamda, gnostik kelimesi, gnostisizm öğretilerini benimseyen veya bu akımla ilgili olan kişi anlamında da kullanılabilir.

A'mâk-ı Hayâl (Hayalin Derinlikleri) kitabının önemli olmasının bazı sebepleri şunlardır: Tasavvuf edebiyatı: Tasavvuf edebiyatının önemli eserlerinden biridir ve Vahdet-i Vücûd inancını anlatır. Felsefi ve felsefi deneyim: Felsefi deneyimi gelenekle harmanlayan bir eserdir. Evrensel dil: Yazıldığı dönemden bu yana evrensel bir dile sahiptir. Okuyucuyu yolculuğa çıkarma: Kitap, okurunu Raci karakteri ile beraber bir yolculuğa çıkartmayı hedefler. Arayış ve hakikat: Arayış ve hakikat temalarını işler. Materyalizme karşı: Eser, toplumda yeni görülmeye başlayan materyalist görüşe karşı bir antitezdir.

10. sınıf felsefe dersi için çeşitli kaynaklarda farklı sayıda testler bulunmaktadır: ogmmateryal.eba.gov.tr sitesinde 10. sınıf felsefe dersi için 14 test bulunmaktadır. testkolik.com sitesinde 10. sınıf felsefe dersi için 8 test bulunmaktadır. ogrencidostu.com sitesinde 10. sınıf 2. dönem 1. felsefe ortak sınavı için 1 test bulunmaktadır. Bu sayılar, farklı kaynaklardaki testlerin kapsamına ve düzenlenmesine göre değişiklik gösterebilir.

Solipizm ve egoizm kavramları farklı anlamlara sahiptir: 1. Solipizm: Varlığı sadece ben'in tasarımları olarak kabul eden, benmerkezci bir felsefi görüştür. 2. Egoizm: Kişinin kendi çıkarlarını, ihtiyaçlarını ve arzularını başkalarının çıkarlarından daha önemli tutması eğilimidir. Bu nedenle, solipizm ve egoizm aynı şey değildir.

Tümel, felsefe ve metafizikte bütün varlıkları ve var olan her şeyi kapsayan, düşünülen şeyleri içine alan kavramdır. Örnek: Tekerlek, yemek tabağı ve halka birbirinden ayrı özellikteki "tekil" nesnelerdir.

Felsefede a priori bilgi, deneyden önce olan anlamına gelir. Özellikleri: - Evrensel ve zorunlu olarak doğrudur. - Kesin bilgidir. - Örnekler arasında "Tüm cisimlerin bir kütlesi vardır" veya "Dünya yuvarlak bir gezegendir" gibi önermeler yer alır. Bu kavram, Antik Yunan felsefesinde Aristoteles tarafından ortaya atılmış ve Alman düşünür Immanuel Kant'ın sisteminde önem kazanmıştır.

Tümevarım ve tümdengelim arasındaki temel fark, akıl yürütme yönlerinde yatmaktadır: 1. Tümevarım: Tek tek olay ve olgulardan genel yasalara veya tikel önermelerden tümel önermeye doğru giden akıl yürütme biçimidir. Örnek: "Metal olan demir ısıtılınca genleşir, bakır da ısıtılınca genleşir; o hâlde bütün metaller ısıtılınca genleşir". 2. Tümdengelim: Tümel bir önermeden tümeli veya tümelden tikel bir önermeyi çıkaran akıl yürütme biçimidir. Örnek: "Bütün insanlar ölümlüdür, Ali bir insan olduğuna göre, Ali de ölümlüdür".

İdeal kelimesi iki ana anlamda kullanılabilir: 1. Ülkü, mefkûre: Düşüncenin tasarlayabileceği bütün üstün nitelikleri kendinde toplayan, insanı duyular dünyasının üstüne yükselten ve hiçbir zaman tam olarak gerçekleştirilemeyecek olan. 2. Mükemmel veya en yüksek standartlar: Bireyin veya toplumun hayalindeki en iyi durum, ulaşmak istediği hedefler ya da sahip olmak istediği nitelikler.

Tecrit kelimesi, farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşır: 1. Genel Anlamda: Bir kişinin dış dünyadan koparılarak kendi hâline bırakılması, sosyal, ekonomik ve kültürel olarak yalnızlığa terk edilmesi anlamına gelir. 2. Felsefi Terim Olarak: Soyutlanma, hiçleşme anlamında kullanılır. 3. Hukukta: Cezaevlerinde ceza veya koruma amaçlı uygulanan, mahkûmun diğer mahkûmlardan ayrı tutulması durumudur. 4. Tıpta: Bulaşıcı hastalığı olan kişilerin, hastalığın yayılmasını önlemek amacıyla toplumdan izole edilmesi durumudur.

İbn-i Sina'ya göre cevher, varlık kavramının en genel ve açık seçik hali olup, tanımlanamaz. İbn-i Sina, varlığı iki kategoriye ayırır: maddi cevher ve araz. Ayrıca, İbn-i Sina'ya göre akıl ve nefis de maddeden mücerret olan cevherlerdendir.

"Felsefe yapmak doğru düşünmektir" sözü, Thomas Hobbes tarafından söylenmiştir.

Spiritüalizmin kurucusu olarak kabul edilen kişi, Fransız yazar Allan Kardec'tir.