Hümanizm

Hümanizmin kurucusu olarak genellikle İtalyan düşünür Francesco Petrarca kabul edilir.

Hümanist, insanın değerini ve potansiyelini ön plana çıkaran düşünce sistemini benimseyen kişidir. Hümanizmin temel ilkeleri şunlardır: - İnsan onuru: Her bireyin eşit ve değere sahip olduğu kabul edilir. - Akıl ve bilim: Bilgiye dayalı bir yaklaşım benimsenir. - Özgürlük: Bireylerin düşünce, inanç ve ifade özgürlüğü önemlidir. - Empati ve dayanışma: Diğer insanların duygularını anlama ve onların ihtiyaçlarına duyarlı olma becerisi kritik öneme sahiptir. - Etik değerler: Ahlaki ilkeler, bireylerin eylem ve seçimlerinde rehberlik eder. Hümanizm, bir din değil, bir dünya görüşü ve hayat felsefesi olarak kabul edilir.

"Bir İdam Mahkûmunun Son Günü" romanı, aşağıdaki nedenlerden dolayı okunmalıdır: 1. Ölüm Cezasının Eleştirisi: Victor Hugo, bu romanda ölüm cezasının insanlık dışı ve saçma yönlerini göstererek, uygar bir toplumda bu tür cezaların yer almaması gerektiğini savunur. 2. İç Monolog ve Psikolojik Analiz: Roman, idam mahkûmunun düşüncelerini ve duygularını detaylı bir şekilde ele alarak, modern edebiyatın ilk iç monolog örneklerinden birini sunar. 3. Toplumsal ve Adli Yapı Eleştirisi: Dönemin adli sistemini ve halkın idam mahkûmlarına olan bakış açısını eleştirir, sosyal sınıfların adaletsizliğini vurgular. 4. Hümanist Bir Eser: Hugo'nun aydınlanmacı hümanizm anlayışı çerçevesinde, insanın en temel haklarını ve merhamet duygusunu işler.

Hümanistler, dini otoriteye ve dogmalara karşı çıkarlar. Hümanizmin karşı çıktığı diğer konular arasında aşırı şüphecilik, kaderin olaylar üzerindeki etkisi ve doğaüstü güçlerin varlığı yer alır. Bunun yanı sıra, hümanistler insan haklarının ihlaline, eşitsizliğe ve adaletsizliğe de karşı dururlar.

Rönesans konusu, Avrupa'da Orta Çağ'ın ardından gelen ve kültürel, sanatsal, politik ve ekonomik bir "yeniden doğuş" dönemi olarak tanımlanır. Bu dönemde yaşanan bazı önemli gelişmeler şunlardır: - Hümanizm: İnsan merkezli bir düşünce sistemi olan hümanizm, insan başarılarının ve potansiyelinin önemini vurgulamıştır. - Matbaanın İcadı: Gutenberg matbaası, bilgi ve fikirlerin daha hızlı yayılmasını sağlamıştır. - Bilimsel Keşifler: Galileo ve Descartes gibi bilim insanları, astronomi ve matematik alanlarında yeni teoriler ortaya koymuş, Copernicus ise Güneş'in evrenin merkezi olduğunu öne sürmüştür. - Sanat ve Mimarlık: Perspektif, anatomik doğruluk ve gerçekçilik gibi tekniklerin kullanıldığı sanat eserleri üretilmiştir. Rönesans, modern çağın temellerini atmış ve Avrupa'nın gelişiminde bir dönüm noktası olmuştur.

Hümanizme göre insan, evrenin merkezine yerleştirilen, düşünce, akıl ve özgür iradesine sahip olan bir varlıktır. Hümanizm, insanı en yüksek değer olarak görür ve onun potansiyelini geliştirmeyi, onurunu korumayı amaçlar.

Fikret Otyam'ın şiir anlayışı, Anadolu hümanizmi ve yerel değerleri evrensel bir bakış açısıyla birleştirme üzerine kuruludur. Otyam, şiirlerinde Anadolu'nun doğasını, insanlarını, hayvanlarını ve bitkilerini işlemiş, bu coğrafyaya ait kültürel ögelere sıkça yer vermiştir.

Hümanist sanat akımı, 14. yüzyılda İtalya'da Rönesans ile birlikte ortaya çıkan, insanı temel alan bir düşünce ve sanat akımıdır. Bu akımın temel ilkeleri arasında: - Sanatın konusunun insan olması ve insanı yüceltmesi; - Eski Yunan ve Latin kaynaklarının sanatta önemli bir yer tutması; - Doğa ve din dışı konuların eserlerde işlenmesi.

Hümanizm, kökleri Antik Yunan felsefesine dayanan ve özellikle Rönesans döneminde gelişen bir düşünce akımıdır. Dolayısıyla, hümanizmin tarihi yaklaşık 2500 yıl öncesine kadar uzanmaktadır.

Rönesans, Floransa'da birkaç önemli nedenle başlamıştır: 1. Ekonomik Zenginlik ve Medici Ailesi: Floransa, 14. yüzyılda Avrupa'nın en zengin şehirlerinden biri haline geldi ve Medici ailesi gibi varlıklı tüccarlar, bankacılık ve ticaret yoluyla büyük bir servet kazandı. 2. Antik Miras ve Hümanizm: Floransa'da antik Yunan ve Roma kültürüne duyulan ilgi, hümanizm akımını doğurdu. 3. Siyasi Yapı ve Özgürlük: Floransa, bir cumhuriyet olarak yönetiliyordu ve bu siyasi yapı, bireysel düşünce ve özgür ifadeyi teşvik etti.

İyilik yapıp kötülük bulmak durumunda yapılması gerekenler şunlardır: 1. Durumu Değerlendirmek: İlk olarak, yaşanan durumun nedenlerini ve arkasındaki niyeti değerlendirmek önemlidir. 2. Kendini Affetmek: Hatayı üstlenmemek ve sorumluluk almak, durumu daha sağlıklı bir şekilde ele almayı sağlar. 3. Hümanizme Başvurmak: Şefkat ve affedicilik, bu tür durumlarda yardımcı olabilir. 4. İyilik Yapmaya Devam Etmek: Kötülüğe karşı iyilikle mukabele etmek, faziletli bir davranıştır ve bu tür durumların üstesinden gelmeye yardımcı olabilir. Ayrıca, eğer hasar zaten oluşmuşsa, yasal veya diğer yollarla haklarını aramak da bir seçenek olabilir.

Hümanizmin insan aklı ve değerlerini ön plana çıkaran anlayışının günümüze uzanan etkileri şunlardır: 1. İnsan Hakları ve Özgürlükler: Hümanizm, insan hakları ve özgürlüklerinin temelini oluşturur. 2. Bilimsel Gelişmeler: Hümanizmin etkisiyle eleştirel düşünme ve bilim ön plana çıkmış, bu da bilimsel araştırmaların hızlanmasına ve teknolojik gelişmelere yol açmıştır. 3. Eğitim ve Kültür: Hümanist düşünce, eğitim ve kültür alanlarında büyük ilerlemelere neden olmuş, bireyin kendini keşfetmesi ve potansiyelini gerçekleştirmesi teşvik edilmiştir. 4. Etik Değerler: Adalet, eşitlik, merhamet gibi evrensel etik değerler, insan ilişkilerinde karşılıklı saygı ve anlayışı önemser.

"Hümanistler: Özgür Düşünme, Sorgulama ve Umudun 700 Yıllık Tarihi" kitabı, Sarah Bakewell tarafından yazılmış ve Domingo Yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Kitap, hümanizmin tarihini ve temel ilkelerini ele almaktadır. Bu ilkeler şunlardır: 1. Özgür Düşünme: Otoritelere atıfta bulunmak yerine, kişinin yaşamını vicdanına, kanıtlara veya sosyal ve politik yükümlülüklerine göre belirlemesi. 2. Sorgulama: Çalışmaya ve eğitime inanmayı gerektiren, eleştirel akıl yürütmeyle gerçekleşen bir süreç. 3. Umut: İnsanın dünya üzerindeki kısa varlığı sırasında değerli şeyler başarabilmesinin mümkün olduğuna dair inanç. Kitapta, Rönesans döneminden günümüze kadar yaşamış önemli hümanistlerin hayatları, eserleri ve felsefî görüşleri kronolojik bir sıralama ile anlatılmaktadır.

Dante, Rönesans öncesi olarak kabul edilir çünkü Rönesans'ın gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur. Dante'nin Rönesans öncesi dönemdeki etkileri şunlardır: - Ana dilde yazma eğilimi: Dante, şiirlerini Latince yerine İtalyanca yazarak, vernacular dillerin edebiyatta kullanılmasını savunmuş ve bu, Rönesans'ın temel ilkelerinden biri olmuştur. - Hümanizmin öncüsü: Eski Yunan ve Roma edebiyatlarından etkilenerek hümanizm akımının öncülerinden olmuş ve bu akım, Rönesans'ın insan ve doğayı konu alan edebiyat anlayışının temelini oluşturmuştur. - Siyasi ve dini düşünceler: "Monarchia" adlı eserinde kilise ve devlet ayrılığını savunmuş, bu da Rönesans'ın laik düşünce yapısına katkıda bulunmuştur.

Rönesans döneminde "insan" kavramı, merkezde yer alan ve yaratıcı potansiyeli ön plana çıkarılan bir varlık olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde: - Hümanizm felsefesi insanın kendini ve çevresini keşfetmesini, sorgulamasını ve bu bilgileri insanın iyiliği için kullanmasını teşvik etmiştir. - Sanat ve bilimde insan bedeni, duyguları ve içsel dünyası önemli bir ilham kaynağı olmuştur. - Çok yönlülük ön planda olmuş, birçok sanatçı ve bilim insanı birden fazla alanda faaliyet göstermiştir.

Montaigne'nin "Denemeler" eseri, daha çok eğitim ve felsefe konularına değinen bir kitaptır. Eserde, insana özgü tutumlar, davranışlar, tavırlar, duygular, tutarsızlıklar, hırs, kin, öfke, merhamet, mutluluk gibi birçok konu ele alınmıştır. Montaigne, bu kitapta gelenek ve görenekleri, inançları sorgulamış ve özgür düşüncenin öncüsü olmuştur.

15. ve 17. yüzyıl felsefesinin bazı özellikleri: Skolastik düşünceden modern düşünceye geçiş: Skolastik felsefede teoloji merkezdedir ve felsefi açıklamalar dini inançlara uygun şekilde yapılır. Hümanizm: Hümanizm, insanı skolastik düşüncenin dogmatik yaklaşımlarından sıyırıp Antik Yunan felsefesine yönlendiren bir düşünce akımıdır. Bilimsel yöntem: Rönesans ile birlikte deney, gözlem ve hesaplamaya dayalı bilimsel çalışmalara ağırlık verilmiştir. Akıl ve inanç ilişkisi: İnanç ve akıl birbirinden bağımsız olarak ele alınmıştır. Hukuk felsefesi: Hukuk alanında devlet belirleyici unsurdur. Rasyonalizm: 17. yüzyıl felsefesinde rasyonalizm ön plandadır; doğa, matematik formüllerle veya kavramlarla anlaşılabilir. Öne çıkan düşünürler arasında Nicolaus Kopernik, Francis Bacon, Galileo Galilei ve Isaac Newton bulunur.

"Doğu ile Batı'nın Yaratılışı: Rönesans Hümanistleri ve Osmanlı Türkleri" kitabı, Nancy Bisaha tarafından yazılmış ve Dost Kitabevi Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Kitap, Eski Yunan ve Latin kaynaklarından beslenen İtalyan hümanistlerinin, XIV. yüzyılda Türklerin Batı'ya doğru ilerleyişleri ve özellikle İstanbul'un fethi karşısında Haçlı seferleri konusundaki düşüncelerini ele almaktadır. Bisaha, bu süreçte hümanistlerin Haçlı düşüncesine ilişkin yargılarını daha seküler ve ideolojilerden arınmış olarak çözümlediklerini ve İslam karşıtı konuları da yeni bakış açılarıyla işlediklerini öne sürmektedir. Kitapta, aralarında Leonardo Bruni, Marsilio Ficino ve Francesco Petrarca gibi tanınmış hümanistlerin de bulunduğu çok sayıda yazarın Batı'daki Türk ilerlemesi karşısındaki Haçlı fikrini ele alış biçimleri incelenmektedir.

Thomas More'un "Ütopya" kitabı, hümanizm felsefi akımına bağlıdır.

16. ve 17. yüzyıllarda felsefenin gelişimine katkı sağlayan bazı düşünce akımları şunlardır: Hümanizm. Bilimsel yöntem. Kartezyen felsefe. Hukuk felsefesi. Bu dönemde ayrıca Rönesans, Kopernik devrimi, Galileo'nun mekanik çalışmaları ve Newton'un hareket yasaları gibi bilimsel ve felsefi gelişmeler de felsefenin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.