Hümanizm

Hümanizmin kurucusu olarak genellikle İtalyan düşünür Francesco Petrarca kabul edilir.

Hümanist, hümanizm inanışına sahip olan ve bunu benimseyen kişilere denir. Hümanizm, insan aklını, etik ve adalet kavramlarını merkeze alan, batıl inançları ve doğaüstü olanı yadsıyan bir dünya görüşüdür. Hümanist kelimesinin diğer anlamları: insancıl, beşeriyetçi, insan odaklı, insan merkezli; insanı çok üstün kılan ve insanı öne çıkaran.

Victor Hugo'nun "Bir İdam Mahkumunun Son Günü" adlı eserinin okunmasının bazı nedenleri: Ölüm cezasının eleştirisi: Kitap, ölüm cezasının insanlık dışı yönünü ve adalet sistemindeki eksiklikleri realist ve edebi bir dille eleştirir. İnsan duygularının yansıması: Mahkumun yaşadığı maddi ve manevi acıları, korkularını ve duygularını anlatarak, okurda derin bir farkındalık yaratır. Toplumsal eleştiri: Eserde, toplumun farklı kesimlerinin olaylara bakış açısı ve insani içgüdülerin yansıması ele alınır. Yazarın ilk eserlerinden biri: Victor Hugo'nun ilk eserlerinden biri olması, kitabın önemini artırır. "Bir İdam Mahkumunun Son Günü", bu nedenlerle okunmaya değer bir kitap olarak değerlendirilebilir.

Hümanistler, tanrıyı merkeze alan düşüncelere ve doğaüstü güçlerin varlığıyla ilgilenen inançlara karşı çıkarlar. Hümanistlerin karşı çıktığı bazı unsurlar şunlardır: Gizemcilik, mistisizm ve gelenek: Hümanizm, bu yöntemlerde sunulan ve mantık ile ilişkisi olmayan yöntemleri reddeder. Otorite: Hümanizm, her türlü otoriteye karşı insanı savunur ve insanı özgürleştirmeyi hedefler. Kadercilik: Hümanizm, kaderin olaylar üzerindeki etkisini kabul etmez. Türcülük: Hümanizm, insanın diğer canlı türlerinden daha özel olduğu düşüncesini reddeder. Hümanizm, aynı zamanda komünizm ve millî seciye ile de çelişir.

"Rönesans" (Renaissance) filminin konusu, 2054 yılında Paris'te geçmektedir. Avalon adlı dev bir şirket, İlona'nın işvereni olarak onu ne pahasına olursa olsun kurtarmak istemektedir.

Hümanizme göre insan, kanunların düzenlenmesinde tanrı'nın değil, insan aklının esas alındığı, bireyin yaratıcı ve ahlaki gelişiminin, rasyonel ve anlamlı bir biçimde doğaüstü alana hiç başvurmadan doğal yoldan gerçekleştirilebileceği bir varlıktır. Hümanizm, insanın potansiyelini ve failliğini vurgular. Hümanizm, insanın diğer canlı türlerinden daha özel olduğu düşüncesini reddeder ve türcülük karşıtıdır. Hümanizmin insan tanımına dair bazı farklı görüşler de bulunmaktadır. Örneğin, Sadi Irmak'a göre hümanizm, insanın ruh, fikir ve bedençe dengelenmiş olması anlamına gelir. Hümanizmin insan tanımının zamanla değişebileceği ve farklı yorumlamalara açık olduğu unutulmamalıdır.

Fikret Otyam'ın bir şiir anlayışı değil, resim ve gazetecilik anlayışı bulunmaktadır. Resim Anlayışı: - Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'yu konu alan eserlerinde, Anadolu insanını ve doğal çevreyi işlemiştir. - Resimlerinde keçi ve başı örtülü Anadolu kadınlarını sık sık figür olarak kullanmıştır. - Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun resim öğretilerinden etkilenmiş, lekeci bir üslup benimsemiştir. Gazetecilik Anlayışı: - Röportajlarında yalansız ve insana dayalı bir anlatım kullanmış, halkın gözü-kulağı olmayı hedeflemiştir. - Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki yoksul ve topraksız insanların dertleriyle ilgilenmiştir.

Hümanist sanat akımı, 14. yüzyılda İtalya'da ortaya çıkan ve insanı evrenin merkezine koyan bir düşünce akımıdır. Temel özellikleri: Sanat ve edebiyatın temeli: İnsan. Sanat doğanın taklididir: Sanat, doğayı yansıtır. Amaç: İnsanı yüceltmek ve mükemmelliğe ulaştırmak. Eski Yunan ve Latin etkisi: Bu medeniyetlerin edebiyat ve felsefesini örnek alır. Evrensellik: Yerel ve ulusal değerlerden uzak, evrenselliği hedefler. Akıl ve din ilişkisi: Akıl, dinden bağımsız ele alınır. Hümanizm, Rönesans ile birlikte 15. yüzyılda zirveye ulaşmış ve etkilerini 16. yüzyılın sonuna kadar sürdürmüştür.

Hümanizm, yaklaşık 600 yıllık bir geçmişe sahiptir. Hümanizm, ilk olarak 14. yüzyılda İtalya'da ortaya çıkmıştır. Hümanizmin kökenleri ise Antik Yunan felsefesine kadar uzanmaktadır.

Rönesans'ın Floransa'da başlamasının bazı nedenleri: Ekonomik zenginlik ve Medici ailesi: Floransa, 14. yüzyılda Avrupa'nın en zengin şehirlerinden biriydi. Antik mirasa ilgi: Rönesans, antik Yunan ve Roma kültürüne duyulan ilginin canlanmasıyla başlamıştır. Siyasi yapı ve özgürlük: Floransa'nın cumhuriyetle yönetilmesi, bireysel düşünce ve özgür ifadeyi teşvik etmiştir. Hayırseverler: Hayırsever ve kültürlü kişiler olarak anılmak isteyen mesenler, sanatçıları destekleyerek onların uzun süreliğine işe alınmasını sağlamıştır.

"İyilik yaptım, kötülük buldum" durumunda yapılması gerekenler: Allah rızası için yapılan iyilikleri tescillemek: İyilik yapıldığında, karşı taraftan bir sıkıntı yaşanması, yapılan iyiliğin tescil edilmesi anlamına gelebilir. İyi niyeti korumak: Dindar bir kişi, Allah'ın rızasını esas tutarak iyilik yapmaya devam etmeli, ancak iyi niyetinin kötüye kullanılmasına karşı uyanık olmalıdır. Gerektiğinde tedbir almak: Kötülüğe karşı iyilik yapmak, suistimal ediliyorsa, gerekli tedbirler alınmalıdır. Kendi değerini bilmek: Yapılan iyiliklerin değer görmediği veya yorgunluk hissedildiğinde, bu durumun normal olduğu ve insanların kendi karakterlerini ortaya koyduğu unutulmamalıdır. Eğer bu tür durumlarla başa çıkmakta zorluk yaşanıyorsa, bir uzmandan destek alınabilir.

Hümanizmin insan aklı ve değerlerini ön plana çıkaran anlayışının günümüze uzanan bazı etkileri şunlardır: İnsan hakları ve özgürlük: Hümanizm, insan haklarını, ifade özgürlüğünü ve demokrasiyi savunur. Bilimsel ilerleme: Hümanizm, eleştirel düşünme ve bilimi temel aldığı için bilimsel araştırmaların ve teknolojik gelişmelerin hızlanmasına katkı sağlamıştır. Etik değerler: Adalet, eşitlik ve merhamet gibi evrensel etik değerlere önem verir. Hoşgörü: Farklı düşüncelere hoşgörüyle yaklaşılmasını öngörür. Modern dünya görüşü: Aydınlanma Çağı'nda akıl, özgürlük ve hoşgörü gibi değerlerin ön plana çıkmasına neden olmuş ve modern dünyanın temel taşlarından biri haline gelmiştir. Hümanizm, bazı çevreler tarafından insan merkezcilik ve rasyonaliteye verdiği aşırı önem nedeniyle eleştirilmektedir.

"Hümanistler: Özgür Düşünme, Sorgulama ve Umudun 700 Yıllık Tarihi" kitabı, hümanist düşünce geleneğinin 700 yıllık yolculuğunu anlatır. Kitapta ele alınan bazı konular: Rönesans âlimlerinden insan hakları savunucularına kadar çeşitli hümanistlerin tanıtılması. Hümanizmin, fanatikler, mistikler ve tiranlardan gelen zorluklara rağmen nasıl güçlü kalabildiğinin sorgulanması. Hümanizmin, kurumlar veya fikirler etrafında kutuplaşmanın arttığı günümüzde, insanı merkeze alan bir bakış açısı sunması. Kitap, Oliver Burkeman'ın ifadesiyle, "insanlığın insan olma halini anlama mücadelesinin büyüleyici ve umut yüklü bir anlatımı" olarak tanımlanmaktadır.

Dante'nin Rönesans öncesi sayılmasının nedeni, eserlerini Latince yerine İtalyanca yazmasıdır. Dante, 13. ve 14. yüzyılların, Rönesans'la sonuçlanacak ihtiyaçların ve düşünsel akımların olgunlaşmaya başladığı Geç-Ortaçağı'nın önemli bir düşünürüdür. Ayrıca, Dante'nin İlahi Komedya adlı eseri, Orta Çağ edebiyatından Rönesans'a geçişin bir köprüsü olarak kabul edilir.

Rönesans'ta "insan" demek, Hümanizm. Rönesans insanı. Ayrıca, Rönesans döneminde "insan" kavramı, kilise ve devlet baskısına dayanan Ortaçağ zihniyetine karşı özgür düşüncenin bir yansıması olarak, bireyin potansiyelini ve ahlaki bağımsızlığını vurgulayan bir anlayışla ele alınmıştır. Rönesans'ta "insan" kavramının ne anlama geldiğine dair daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: worldhistory.org; turkedebiyati.org; matematiksel.org.

Michel de Montaigne'in "Denemeler" adlı eseri, daha çok eğitim ve felsefe konularına değinir ve Orta Çağ dogmatizmini yıkarak özgür düşünceyi teşvik eder. Eserde ele alınan bazı konular: İnsan doğası ve tutumu: Tutumlar, davranışlar, duygular, tutarsızlıklar, hırs, kin, öfke, merhamet, mutluluk gibi insana özgü unsurlar. Gelenek ve görenekler: Yazar, gelenek ve inançları sorgular. Tarihsel alıntılar: Antik Yunan ve Roma dönemlerinden alıntılar, olaylar ve anekdotlar içerir. Toplumsal eleştiriler: Montaigne, kilisenin insanların aklını baskılamasını eleştirir ve Avrupalıların yeni medeniyetleri köleleştirme teşebbüslerine karşı çıkar. Eser, hümanist kültür için önemli bir kaynak olarak kabul edilir.

15. ve 17. yüzyıl felsefesinin bazı özellikleri: Skolastik düşünceden modern düşünceye geçiş: Skolastik felsefede teoloji merkezdedir ve felsefi açıklamalar dini inançlara uygun şekilde yapılır. Hümanizm: Hümanizm, insanı skolastik düşüncenin dogmatik yaklaşımlarından sıyırıp Antik Yunan felsefesine yönlendiren bir düşünce akımıdır. Bilimsel yöntem: Rönesans ile birlikte deney, gözlem ve hesaplamaya dayalı bilimsel çalışmalara ağırlık verilmiştir. Akıl ve inanç ilişkisi: İnanç ve akıl birbirinden bağımsız olarak ele alınmıştır. Hukuk felsefesi: Hukuk alanında devlet belirleyici unsurdur. Rasyonalizm: 17. yüzyıl felsefesinde rasyonalizm ön plandadır; doğa, matematik formüllerle veya kavramlarla anlaşılabilir. Öne çıkan düşünürler arasında Nicolaus Kopernik, Francis Bacon, Galileo Galilei ve Isaac Newton bulunur.

Nancy Bisaha'nın "Doğu ile Batı'nın Yaratılışı: Rönesans Hümanistleri ve Osmanlı Türkleri" adlı kitabı, Osmanlı'nın Balkanlar'da ilerleyişi karşısında Rönesans hümanistlerinin İslam ve Türk tehdidine karşı geliştirdikleri retoriği ve bu retoriğin modern dünyanın oluşumuna etkisini konu edinir. Kitapta ele alınan bazı konular: Haçlı retoriği: Dini duygularla kaleme alınan Haçlı retoriklerinin ana teması Kudüs'ün kurtarılması iken, İstanbul'un fethiyle birlikte hümanistler Osmanlı Türkleriyle mücadele ve İstanbul'un geri alınması gibi konulara ağırlık vermişlerdir. Türklerin klasik çağ terimleriyle betimlenmesi: Hümanistler, Türkleri eski Romalılar veya barbar İskitlerle benzeştirerek, Türkleri ötekileştirmeyi ve Avrupalıları ayrıştırmayı amaçlamışlardır. Türklerin algılanışı: Hümanistler, Türkleri sadece din düşmanı olarak değil, aynı zamanda Avrupa için kültürel ve politik bir tehdit olarak görmüşlerdir. Doğu-Batı etkileşimi: Yunanlıların, Doğu-Batı arasındaki etkileşimde ve Doğu'nun algılanışında nasıl bir rol oynadıkları sorgulanır.

Thomas More'un "Ütopya" kitabı, hümanizm ve sosyalizm felsefi akımlarıyla ilişkilidir. Hümanizm: More, insana ve zanaatına saygı duyan bir bakış açısına sahiptir. Sosyalizm: Eserinde, özel mülkiyetin kaldırılmasını ve kaynakların eşit dağılımını savunarak sosyalist bir toplum yapısını savunmuştur. Ayrıca, "Ütopya" kitabı, ütopya felsefi akımının ilk örneklerinden biri olarak kabul edilir.

16. ve 17. yüzyıllarda felsefenin gelişimine katkı sağlayan bazı düşünce akımları şunlardır: Hümanizm. Bilimsel yöntem. Kartezyen felsefe. Hukuk felsefesi. Bu dönemde ayrıca Rönesans, Kopernik devrimi, Galileo'nun mekanik çalışmaları ve Newton'un hareket yasaları gibi bilimsel ve felsefi gelişmeler de felsefenin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.