EndokrinSistem

Konjenital Adrenal Hiperplazi (CAH) hastalığı, adrenal bezlerde kortizol ve diğer hormonların üretimini etkileyen enzimlerin genetik eksikliği nedeniyle ortaya çıkar. CAH'ye yol açan başlıca nedenler: 21-hidroksilaz eksikliği. 11β-hidroksilaz eksikliği. Diğer enzim eksiklikleri. CAH, otozomal resesif bir hastalıktır; bu, her iki ebeveynden de mutasyona uğramış genlerin alınmasıyla ortaya çıkar.

Hipotiroidi belirtileri şunlardır: Halsizlik ve yorgunluk. Kilo alımı. Soğuğa karşı tahammülsüzlük. Ciltte kuruluk. Kabızlık. Depresif ruh hali. Unutkanlık ve konsantrasyon güçlüğü. Adet düzensizlikleri. Saç dökülmesi. Nabızda yavaşlama. Ayrıca, hipotiroidi ilerdikçe dilde büyüme, seste boğuklaşma ve sinir hasarı gibi daha ciddi belirtiler de ortaya çıkabilir. Hipotiroidi belirtileri varsa, doğru teşhis ve tedavi için bir sağlık uzmanına başvurulması önerilir.

Konjenital Adrenal Hiperplazi (KAH) belirtileri, hastalığın türüne ve hastanın cinsiyetine bağlı olarak değişir. Klasik KAH belirtileri: Bebeklerde: Kilo kayıpları, zayıf kilo alma, kusma, erken ergenlik. Kadınlarda: Düzensiz adet döngüsü, kısırlık, yüz kıllarında artış, derin ses. Erkeklerde: Erken cinsel gelişim, yaşına göre uzun boy. Klasik Olmayan (Geç Başlangıçlı) KAH belirtileri: Kızlarda ve kadınlarda: Düzensiz adet, yüzde kıllanma artışı, kalın ses, kısırlık. Erkeklerde ve kadınlarda: Düşük kemik yoğunluğu, şiddetli akne, şişmanlık, yüksek kolesterol. Daha nadir formlarda, erkeklerde yetersiz maskülizasyon, kadınlarda ise doğumda belirti veya semptom eksikliği görülebilir. KAH belirtileri fark edildiğinde bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Endokrin iletim, hormonların endokrin bezler tarafından üretilip kan dolaşımına salınarak hedef organlara taşınması sürecidir. Endokrin sistemin temel işlevleri: hormon üretimi; büyüme ve gelişmenin kontrolü; metabolizmanın düzenlenmesi; homeostazın sağlanması; üreme fonksiyonlarının kontrolü; stres yanıtının oluşturulması. Endokrin sistemi oluşturan bazı bezler: hipotalamus; hipofiz bezi; tiroid bezi; paratiroid bezleri; pankreas; adrenal bezler; gonadlar (yumurtalıklar ve testisler).

Miksödem, tiroit bezinin yeterli çalışmaması sonucu ortaya çıkan ve hipotiroidi ile ilişkili bir komplikasyondur. Miksödemin bazı belirtileri: yorgunluk ve halsizlik; soğuk-sıcak dengesinde bozulma; dalgınlık hali; kaba ve kırılgan saçlar; ağız ve çevresinde ödem, dilde şişlik. Miksödemin türleri: Klasik miksödem: Hipotiroidi hastalığının ileri evresinde görülür. Miksödem koması: Hipotiroidi tedavi edilmediğinde ortaya çıkan, nadir ve tehlikeli bir durumdur. Miksödem, genetik olarak aktarılabilen tiroit hastalıklarıyla da ilişkili olabilir.

Feokromositomanın kesin nedeni bilinmemektedir. Feokromositoma gelişme riskini artıran bazı genetik sendromlar şunlardır: Çoklu endokrin neoplazi tip 2 (MEN 2); Von Hippel-Lindau hastalığı; Nörofibromatozis 1 (NF1); Ailesel paraganglioma sendromları. Ayrıca, tiramin içeriği yüksek yiyecekler ve bazı ilaçlar semptomları kötüleştirebilir. Feokromositoma belirtileri fark edildiğinde bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Hipofiz bezine "ana bez" denmesinin sebebi, vücuttaki diğer salgı bezlerini uyararak endokrin sistemini düzenlemesi ve nasıl çalışmaları gerektiğini yönlendirmesidir. Hipofiz bezi, hipotalamus aracılığı ile vücuda mesajlar taşıyan, büyüme ve doğurganlık da dahil olmak üzere vücudun birçok işlevini kontrol eden hormonlar salgılar. Hipofiz bezinin düzenlediği bazı hormonlar ve bezler şunlardır: TSH (Tiroid uyarıcı hormon). ACTH (Adrenokortikotropik hormon). FSH (Folikül uyarıcı hormon). Prolaktin. Büyüme hormonu (GH). ADH (Antidiüretik hormon).

Böbrek üstü bezlerinin ürettiği bazı etkili maddeler: Hormonlar: Kortizol. Aldosteron. Adrenalin (epinefrin). Noradrenalin (norepinefrin). Androjenler (dehidroepiandrosteron (DHEA) ve androstenedion). Cinsiyet hormonları (östrojen ve testosteron). Bu hormonların seviyelerindeki dengesizlikler, sağlık problemlerine yol açabilir.

Endokrin sistem sintigrafisi, özellikle tiroid bezinin işlevlerini değerlendirmek için kullanılan bir nükleer tıp görüntüleme yöntemidir. Tiroid sintigrafisi olarak da bilinir ve şu durumlarda uygulanır: Hipertiroidi: Tiroid bezinin fazla hormon üretmesi durumunda, bezin hangi bölgelerinin aşırı aktif olduğunu belirlemek için. Hipotiroidi: Tiroid bezinin yeterince hormon üretemediği durumlarda, bezde yapısal sorunlar olup olmadığını incelemek için. Tiroid nodülleri: Nodüllerin fonksiyonel durumunu, sıcak (hormon üreten) veya soğuk (hormon üretmeyen) olup olmadığını tespit etmek için. Tiroid kanseri: Nodüllerin kanser riski taşıyıp taşımadığını belirlemek ve kanserin yayılımını değerlendirmek için. İşlem sırasında hastaya düşük dozda radyoaktif madde enjekte edilir ve bu maddenin tiroid bezindeki dağılımı özel bir gama kamera ile görüntülenir.

GnRH (Gonadotropin Salgılatıcı Hormon), beyinde bulunan hipotalamus tarafından salgılanan bir hormondur. Başlıca işlevleri: Hipofiz bezine ulaşarak LH (Luteinize Edici Hormon) ve FSH (Folikül Uyarıcı Hormon) salınımını tetikler. Üreme hormonlarının salınımını sağlayarak üreme sisteminin çalışmasını düzenler. Ergenlik döneminin başlangıcında artarak kızlarda ilk adet kanamasının, erkeklerde ise sperm üretiminin ve cinsel olgunlaşmanın başlamasını sağlar. GnRH seviyeleri çocukluk döneminde düşük olup, ergenlik döneminde artar; ardından testosteron, östrojen ve progesteron tarafından kontrol edilir.

Adrenarş, tipik olarak 10 ila 14 yaş arasında doruğa ulaşır. Gonadarş ise kızlarda 8-13 yaş, erkeklerde 9-14 yaş aralığında başlar. Bu zamanlamalar, genetik faktörler, beslenme, yaşam tarzı ve çevresel etkiler gibi unsurlara bağlı olarak değişebilir.

Y kromozomunda taşınan bazı hastalıklar şunlardır: Kısırlık. Diş yapısında anormallikler, işitme kaybı ve gelişimsel gecikmeler. Kulak kıllılığı. Hemofili. Balık pulluluk. Y kromozomunda bulunan gen sayısı, X kromozomuna kıyasla oldukça az olduğundan, bu kromozomda genetik hastalıkların taşınması daha nadir görülen durumlardır.

Evet, guatr ve tiroid büyümesi aynı şeydir. Tiroid büyümesi, "guatr" olarak adlandırılır. Tiroid, vücudun metabolizmasını düzenleyen, enerji üretimini kontrol eden ve birçok organın işlevselliğini destekleyen önemli bir bezdir.

Testosteron, erkeklerde testislerde en yüksek düzeyde salgılanır. Ayrıca, testosteron az miktarda böbreküstü bezleri tarafından da üretilir. Kadınlarda ise testosteron, yumurtalıklarda ve böbreküstü bezlerde düşük seviyede bulunur.

İyot uptake inhibitörleri, iyotun tiroid bezinde birikmesini engelleyen maddelerdir. İşte bazı iyot uptake inhibitörleri: Tiroid hormon ilaçları: Levotiron, Tefor, Euthyrox gibi ilaçlar (4 hafta önceden kesilmelidir). Multivitaminler: (2 hafta önceden kesilmelidir). İyotlu maddeler: İyotlu tuz, röntgen filmi çekiminde kullanılan radyoopak maddeler, iyot içeren öksürük şurupları, iyotlu pansuman ve gargaralar (6-12 hafta önceden kesilmelidir). Bazı yiyecekler: Özellikle son hafta deniz ürünleri (balık, midye, ıstakoz) ve salam-sosis gibi işlenmiş yiyeceklerin tüketilmemesi önerilir. Saç boyası ve kına: (8 hafta önceden kesilmelidir). İyot uptake inhibitörleri, radyoaktif iyot tedavisi öncesinde kullanılır ve tedavinin duyarlılığını artırmak için önemlidir.

Diffüz nöroendokrin sistem (DNS), solunum ve sindirim sistemi yollarında, diğer salgı hücreleri arasında yer alan endokrin özellikli hücrelerden oluşan bir sistemdir. Bu sistemin hücreleri, çeşitli parakrin ve endokrin hormonları üretir. DNS’in polipeptit salgılayan hücrelerinden türeyen tümörler sonucu gelişen kanser türüne apudoma denir.

Tropik hormonlar, başka bir endokrin bezi uyararak hormon salınımını sağlayan hormonlardır. Bazı tropik ve tropik olmayan hormon örnekleri: Tropik hormonlar: Kortikotropin salgılatıcı hormon (CRH); Adrenokortikotropik hormon (ACTH); Folikül uyarıcı hormon (FSH). Tropik olmayan hormonlar: Glukokortikoidler (kortizol, kortizon); Vazopressin (antidiüretik hormon, ADH); Östrojen; Testosteron; Epinefrin ve norepinefrin. Hipofiz bezinin hormonları hem tropik hem de tropik olmayan hormonları içerir.

Feokromositoma tanısı için yapılan testler şunlardır: Kan ve idrar testleri: Kortizol, aldosteron ve androjenler gibi adrenal bezlerin ürettiği hormon seviyelerinin tespitini sağlar. Görüntüleme testleri: MR, bilgisayarlı tomografi ve PET-CT gibi yöntemlerle adrenal bezlerdeki büyüme tespit edilir ve tümörün yayılıp yayılmadığı kontrol edilir. Biyopsi ve patoloji testleri: Tümörden alınan örnekle patolojik inceleme yapılarak tümörün içeriği hakkında bilgi verilir. Ayrıca, 24 saatlik idrarda metanefrin ve dopamin ölçümü, plazma metoksitiramin, kromogranin A, nöropeptit Y ve vanilmandelik asit ölçümü gibi testler de tanıda kullanılır. Feokromositoma şüphesi durumunda, doğru tanı ve tedavi için bir uzman hekime başvurulması önerilir.

Kadınlarda en sık görülen hormon bozuklukları arasında polikistik over sendromu (PCOS), insülin direnci, tiroid bezi hastalıkları (hipotiroidi, hipertiroidi) ve menopoz süreci yer alır. PCOS, yumurtalıklarda kist oluşumuna ve hormon dengesinin bozulmasına neden olur. İnsülin direnci, özellikle diyabetle ilişkilidir ve hormon bozukluğunu tetikleyebilir. Tiroid bezi hastalıkları, adet düzensizliklerine yol açabilir. Menopoz, östrojen seviyesinin düşmesine bağlı olarak sıcak basması, ruh hali değişiklikleri ve cilt sorunlarına neden olabilir. Ayrıca, stres ve düzensiz beslenme de kadınlarda hormon bozukluklarının sık görülen nedenleri arasındadır.

Adrenal korteks ve medulla, böbrek üstü bezlerinin (adrenal bezler) iki ana bölümüdür. Adrenal korteks. Dış kısımdır. Steroid hormonlar üretir. Üretilen hormonlar: Glukokortikoidler. Mineralokortikoidler. Androjenler. Adrenal medulla. İç kısımdır. Katekolamin hormonları üretir. Üretilen hormonlar: Adrenalin (epinefrin). Noradrenalin (norepinefrin). Böbrek üstü bezleri, vücudun stresle başa çıkma, metabolizma, kan basıncı ve immün sistemi düzenleme gibi hayati işlevlerini yerine getiren hormonlar üretir.