Zamanaşımı

Hayır, haksız fiil zamanaşımı ıslahla uzatılamaz. Zamanaşımı, belirli bir süre içinde dava açılması veya hak talep edilmesi gereken bir kuraldır ve bu süre dolduğunda ilgili haklar genellikle geçersiz hale gelir. Islah, yargılama sürecinde şekil ve süreye aykırılık sebebiyle ortaya çıkabilecek maddi hak kayıplarını ortadan kaldırmak için öngörülmüş bir müessesedir.

Şike davasının zaman aşımına uğramasının nedeni, İtalyan Yargıtayı'nın 2005-2006 sezonu Serie A'daki "Calciopoli" soruşturmasına yönelik adli yargılamanın zaman aşımına uğradığına hükmetmesidir. İtalyan basınına yansıyan haberlere göre, haklarında daha önce spor hukukuna göre spordan men cezası verilen, adli hukukta ise çeşitli yıllarda hapis cezasına çarptırılan Moggi ve Giraudo'nun dosyaları zaman aşımına uğrasa da, haklarındaki suçlamaların sabit olduğu ifade edilmiştir.

Eski tarihli çek ve senetlerde zamanaşımı, senedin türüne göre farklı tarihlerde başlar: Kambiyo senetlerinde (bono, çek). Adi senetlerde. Zamanaşımı, dava açılması, takip talebinde bulunulması veya alacağın iflas masasına bildirilmesiyle kesilir.

Yargıtay'a göre tapu kaydının düzeltilmesi davasında zamanaşımı süresi herhangi bir zamanaşımı süresine tabi değildir. Türk Medeni Kanunu'nun 1025. maddesinde düzenlenen tapu kaydının düzeltilmesi davası, ayni hakka dayanmayan bir dava olduğundan, zamanaşımı süresi yoktur.

Mala zarar verme suçunda zamanaşımı süresi, suçun basit veya nitelikli olmasına göre değişiklik gösterir: Basit mala zarar verme suçu için dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Nitelikli mala zarar verme suçu için dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Eğer mahkeme mala zarar verme suçunun cezası 5 yıldan fazla hapis cezasına karşılık gelecekse, ceza zamanaşımı süresi 20 yıldır. Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Varlık yönetim şirketi, 10 yıllık borcu doğrudan sildiremez, ancak borçlunun ödeme yapması veya yasal yolların tükenmesi durumunda dosya kapatılabilir. Borcun ödenmesi: Borç tamamen ödendiğinde, alacaklı tahsil harcını ödeyerek dosyanın kapatılması için talepte bulunur. Zamanaşımı: İcra ve İflas Kanunu’nun 39. maddesi gereği, 10 yıllık genel zamanaşımı süresi sonunda borç tahsil edilemez hale gelir. Borçlu, ilgili icra dairesine veya icra mahkemesine başvurarak dosyanın zamanaşımı nedeniyle kapatılmasını talep edebilir.

Zamanaşımı kesildikten sonra yapılandırma başvurusu yapılabilir. Zamanaşımının kesilmesi, kanunda sayılan sebeplerden birinin gerçekleşmesi halinde, zamanaşımı süresinin o ana kadar işlemiş olan kısmının ortadan kalkması ve sürenin yeniden işlemeye başlamasıdır. Yapılandırma işlemleri, borcun belirli kısımlarının veya tamamının yeniden yapılandırılarak taksitlendirilmesi şeklinde uygulanır. Örneğin, 6111 sayılı Kanun kapsamında yapılan yapılandırma işlemleri, zamanaşımını kesmez ve yeni bir tahsil zaman aşımı süresi başlatmaz. Ancak, zamanaşımına uğramış vergi ve sigorta borçları için yapılandırma talep etmek, bazı durumlarda mantıklı bir çözüm yolu olmayabilir.

Zamanaşımı süresi dolmadan cezai şart (ceza koşulu) istenebilir. Türk Borçlar Kanunu (TBK) madde 182/2'ye göre, ceza koşulunun geçersiz olması veya borçlunun sorumlu tutulamayacağı bir sebeple sonradan imkânsız hale gelmesi, asıl borcun geçerliliğini etkilemez. Ancak, ceza koşulu talep etmek için borçlunun kusuru aranır ve alacaklının zarara uğramış olması gerekmez.

Evet, ceza davası zamanaşımını keser. Türk Ceza Kanunu'nun 67/2. maddesine göre, ceza davası zamanaşımını kesen durumlar şunlardır: Şüpheli veya sanıklardan birinin savcı huzurunda ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi. Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında tutuklama kararının verilmesi. Suçla ilgili olarak iddianame düzenlenmesi. Sanıklardan bir kısmı hakkında da olsa, mahkumiyet kararı verilmesi.

Haksız fiil ceza zamanaşımı süresi, Türk Borçlar Kanunu'nun 72. maddesine göre, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıl geçtikten sonra zamanaşımına uğrar. Eğer zarar verici fiil, zaman içinde süregelen bir fiilse, fiilin bitiş anı, fiilin gerçekleştiği tarih olarak esas alınır.

Hayır, istirdatta zamanaşımı ve yetkili mahkeme aynı değildir. Zamanaşımı: İstirdat davası, borcun tamamen ödendiği tarihten itibaren bir yıl içinde açılmalıdır. Bu süre hak düşürücüdür ve mahkemece resen dikkate alınır. Yetkili Mahkeme: İstirdat davasında yetkili mahkeme, icra takibinin yapıldığı yer mahkemesi veya davalının yerleşim yeri mahkemesidir. Ayrıca, taraflar geçerli bir yetki sözleşmesi yapmışsa sözleşmede belirtilen yer mahkemesi de yetkili olabilir.

Ceza Muhakemesi Kanunu'na (CMK) göre, koruma tedbirleri nedeniyle tazminat davası açma süresi, karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her hâlde kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde olmalıdır. Ayrıca, Türk Borçlar Kanunu'na (TBK) göre, tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yıl içinde yapılmalıdır. Bu süreler hak düşürücü olup, davanın bu süreler içinde açılmaması durumunda tazminat talebi reddedilir.

Sözleşmenin iptali davasında zamanaşımı ve hak düşürücü süre şu şekilde açıklanabilir: Zamanaşımı: Zamanaşımı, alacak haklarının belirli bir süre geçtikten sonra dava yoluyla talep edilebilme hakkını kaybetmesidir. Hak Düşürücü Süre: Hak düşürücü süre, belirli bir süre içinde kullanılmayan bir hakkın tamamen ortadan kalkmasına yol açan süredir. Örnekler: İş hukukunda, işe iade davası açma süresi 30 gündür ve bu süre hak düşürücüdür. Hata, hile veya korkutma nedeniyle yapılan sözleşmeleri iptal etme süresi 1 yıldır ve bu süre hak düşürücüdür. Hak düşürücü sürenin dolması durumunda, mahkeme davanın esasına girmeden davayı usulden reddeder.

Trafik kazalarında tazminat davası açma süresi genellikle 1 ila 3 yıl arasında değişmektedir. Tazminat davası zamanaşımı süreleri iki ana kategoriye ayrılır: 1. Esas zamanaşımı süresi: Zarar gören, zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren 2 yıllık zamanaşımı süresine sahiptir. 2. Ceza zamanaşımı süresi: Trafik kazası bir suç teşkil ediyorsa, ceza zamanaşımı süreleri de uygulanır. Bu nedenle, trafik kazalarında 3 yıl içinde tazminat davası açılabilir, ancak bu süre, kazanın ve zararların öğrenilme tarihine bağlı olarak değişebilir.

Tapu davası, herhangi bir sınırlama olmaksızın açılabilir. Tapu iptal ve tescil davaları, tapu sicilinde hukuka aykırı tescil bulunan her durumda, hak kaybı yaşayan herkes tarafından açılabilir. Ancak, bazı özel durumlarda belirli zamanaşımı veya hak düşürücü süreler uygulanabilir. Örneğin, kadastro kaynaklı davalar için 10 yıllık hak düşürücü süre söz konusudur.

Mülkiyet hakkına dayalı bedel davası için genel zamanaşımı süresi 10 yıldır. Ancak, bazı durumlarda bu süre değişiklik gösterebilir: Tapu iptal davaları: Hile, sahtecilik veya muvazaa nedeniyle açılan tapu iptal davalarında kesin bir zamanaşımı süresi öngörülmemiştir, hak sahibi her zaman dava açabilir. Kazandırıcı zamanaşımı: Bir taşınmazı belirli şartlarda zilyetlik yoluyla edinen kişi, 10 yıl boyunca taşınmazı kullanmışsa, tapu iptali davası açılabilir. Zamanaşımı süresi, davanın türüne ve hukuki ilişkinin niteliğine göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, doğru bilgi için bir avukata danışılması önerilir.

20 yıllık kazandırıcı zamanaşımı, malik sıfatıyla zilyetliğin kurulduğu andan itibaren hesaplanır. Bu süre, fiilen zilyetliğin başladığı, yani kişinin taşınmazı kullanmaya başladığı andan itibaren işlemeye başlar. Kazandırıcı zamanaşımında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar: Zilyetliğin aralıksız sürdürülmesi. Zilyetliğin davasız olması. Malik sıfatı.

Tazminat davasının 2 yıl sonra sonuçlanması, davanın açıldığı tarihteki ücret üzerinden hesaplama yapılacağı için zamdan etkilenmez. Kıdem tazminatı, işçinin son brüt maaşı üzerinden hesaplanır ve bu hesaplama, davanın sonuçlandığı tarihe değil, iş akdinin sona erdiği tarihe göre yapılır. Ancak, faiz hesaplaması farklı olabilir. Gecikme durumunda, mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı üzerinden hesaplama yapılır ve bu oran, davanın sonuçlandığı tarihe değil, iş akdinin sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Vergi hatalarının düzeltilmesi süreci, düzeltme başvurusunun yapıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde vergi dairesi tarafından karara bağlanır. Vergi hatalarının düzeltilmesi için genel zamanaşımı süresi 5 yıldır, ancak bazı özel durumlarda bu süre 6 yıla kadar çıkabilir. Bu nedenle, vergi köyünü düzeltme sürecinin tam olarak kaç ay süreceği, başvurunun yapıldığı tarihten itibaren 30 gün ile 6 aylık bir zaman dilimini kapsayabilir. Ancak, sürecin kesin süresi, başvurunun yapıldığı tarihe, vergi dairesinin iş yüküne ve olası yasal düzenlemelere bağlı olarak değişebilir.

Uzamış ceza zamanaşımı, dava zamanaşımının kesilmesine sebep olacak unsurlardan birisi somut olayda mevcut ise, şüpheli veya sanık hakkında uygulanan zamanaşımı türüdür. Türk Ceza Kanunu madde 66 uyarınca olağan zamanaşımı süresi en az 8 yıl iken uzamış dava zamanaşımı süresi 12 yıldır. Uzamış zamanaşımı süresi, aşağıdaki durumlarda uygulanır: Suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hallerinin işlendiği görülüyorsa, dava zamanaşımı süresi suçun nitelikli hali dikkate alınarak belirlenir. Şüpheliye veya sanığa isnat edilen suçun ne zaman işlendiği gün olarak belirlenemiyorsa, “şüpheden sanık yararlanır” ilkesi uyarınca, olası suç tarihlerinden sanığın en lehine olan gün zamanaşımının başlangıcı kabul edilir. Uzamış zamanaşımı süresi, zamanaşımının kesilmesi sebepleri varsa, her kesilme nedeninden sonra tekrar işlemeye başlar ve ilgili suç için kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısına kadar uzar.