YazıSistemleri

Eski zamanlarda yazı yazmak için çeşitli malzemeler kullanılmıştır: Taş ve kil: Mezopotamya'da kil tabletler yaygın olarak kullanılmıştır. Ostrakon: Kırık veya sağlam haldeki çanak çömlek parçaları yazı yüzeyi olarak kullanılmıştır. Madenler ve metaller: Değerli madenler ve yumuşak metaller üzerine yazılar yazılmıştır. Ağaç kabukları ve ahşap: Sivri bir aletle yazıların kazındığı yüzeyler olarak kullanılmıştır. Keten bezi: Özellikle Eski Mısırlılar tarafından kullanılmıştır. Deri: Çok eski dönemlere ait ilkel yazıları üzerinde barındırır. Papirüs: Özellikle Mısır'da yaygın olarak kullanılmıştır. Parşömen: Hayvan derilerinden elde edilen bir malzeme olup, eski Mısır, Yunan ve Roma medeniyetlerinde kullanılmıştır. Bu malzemeler, coğrafi bölgelere ve toplumların kültür düzeylerine göre değişiklik göstermiştir.

Eski Türklerde yazı, bengü taşlar, kayalar ve çeşitli nesnelere yazılırdı. Özellikle Orhun Yazıtları olarak bilinen ve İkinci Göktürk Kağanlığı döneminde dikilen yazıtlar, bu yazı türünün önemli örneklerindendir. Uygurlar ise dillerini yazmak için Soğd, Mani, Brahmi, Estrangelo ve Tibet gibi çeşitli alfabeleri kullanmışlardır.

Runik yazı sistemi, İlk Çağ'da Orta Asya toplumları, Türkler, Etrüskler, Macarlar ve Kuzey Avrupa'da (İsveç, Norveç, Finlandiya, Almanya vb.) yaşayanlar tarafından kullanılmış bir yazı sistemidir. Bu yazı sisteminin Kuzey Avrupa'daki alfabesine runik alfabe veya Futhark adı verilir. Runik adı, bu alfabeyi kullanan Eski Cermen dili halklarının (Vikingler, Angıllar vb.) Runlar (runes) adıyla anılmış olmasından gelmektedir. Runik yazı genellikle törensel, anıtsal ve dekoratif amaçlarla kullanılmıştır.

Çivi yazısını kimin yok ettiğine dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, çivi yazısının kullanımdan kaybolma süreci ve nedenleri gizemini korumaktadır. Çivi yazısının yok oluşuyla ilgili olarak, Aramice ve Yunanca gibi alfabetik dillerle rekabet ve yazı geleneklerinin gerilemesi gibi görüşler bulunmaktadır.

"Dandadadan" ifadesinin çivi yazısıyla ne anlattığına dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, çivi yazısı, kil tabletler üzerine resimler veya harf görevi gören sembollerle yazılan tarihteki ilk yazı sistemidir.

Çivili yazı tableti, mektuptan daha eskidir. Çivi yazısı, M.Ö. 3000’li yıllarda Mezopotamya’da Sümerler tarafından geliştirilmiştir.

Çivi, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşır: Pratik kullanım: Ahşap veya diğer malzemeleri birleştirmek için kullanılan bir yapı elemanıdır. Sembolizm: Güç, dayanıklılık ve kalıcılık ile ilişkilendirilir. İnançlar: Definecilikte, mezar ağaçlarında bulunan çiviler, genellikle Hz. İsa'nın çarmıha gerilişini temsil eder. Tarih ve kültür: Tarihi yapıların yaşını belirlemede önemli bir ipucudur. Psikolojik ve toplumsal boyutlar: "Çivi çakmak" ifadesi, bir sorunu çözmek veya bir hedefe ulaşmak anlamında kullanılır.

Urartularda tek bir çeşit çivi yazısı bulunmaktadır. Urartular, Yeni-Assur’dan aldıkları çivi yazısını başlangıçta Assurca kullanarak zamanla kendi dillerine adapte etmişlerdir.

Arapların yazıyı ne zaman bulduklarına dair farklı görüşler bulunmaktadır. İslam kaynaklarına göre. Oryantalistlerin görüşüne göre. Arap diliyle yazılmış en eski kitabeler, M. 328 tarihine aittir ve Nabati harflerle yazılmıştır. Bu nedenle, Arap yazısının en geç M.Ö. 328 civarında ortaya çıktığı söylenebilir. Arap yazısı, İslam'ın gelişiyle birlikte büyük bir ilerleme kaydetmiştir.

Urartularda ilk defa bulunan şey hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, Urartular hakkında bazı ilkler şunlardır: Urartu Krallığı'nın Kuruluşu: M.Ö. 9. yüzyılın ortasında I. Sarduri ile birlikte Urartu Krallığı ilan edilmiştir. İlk Urartu Yazıtı: İlk Urartu yazıtı ve Van Kalesi'ndeki ilk anıtsal mimari, I. Sarduri'ye aittir. Musaşirin'in Katılması: Urartu, V. Şamşi-Adad döneminde Musaşirin'i topraklarına katarak dinî bir merkez haline gelmiştir. Çivi Yazısı: Urartular, Asur yazısını bilmenin yanı sıra kendi çivi yazılarını da kullanmışlardır.

Eski Türk alfabesinde isimler şu şekilde yazılırdı: Sağdan sola doğru yazılırdı. Ünlüler ilk hecede yazılır, sonraki hecelerde tekrar eden ünlüler yazılmazdı. Son harf sesliyle bitiyorsa, o sesli de yazılırdı. Sessiz harflerin yazımı sağlamdı, ancak kalın ve ince sessizler birbirinin yerine kullanılabilirdi. Noktalama işareti yoktu. Eski Türk alfabesi, 38 harften oluşur: 4 ünlü ve 34 ünsüz harf.

Sümerler, gök cisimlerini stilize sembollerle betimlemişlerdir. Ay, hilal biçiminde; yıldız ise genellikle çok köşeli bir şekil olarak resmedilmiştir. Bu tür sembolleri, Sümer mühürlerinde, tabletlerinde ve sanat eserlerinde görmek mümkündür. Ayrıca, Sümerlerin kullandığı bazı özel semboller ve işaretler arasında, güneşi temsil eden sembol (daire içinde çapraz), ve çeşitli nesnelerin şekillerini andıran piktograflar (resimyazılar) bulunmaktadır. Sümer sembolleri, daha sonra Asur, Babil, Hitit, Urartu gibi medeniyetler tarafından benimsenip evrimleştirilerek, günümüzdeki "ay-yıldız" sembolünün oluşmasına katkı sağlamıştır.

Sümer uygarlığı, ziggurat yazısıyla değil, çivi yazısıyla bilinmektedir. Çivi yazısı, M.Ö. 3400 yıllarında geliştirilen ve kil tabletler üzerine şekiller çizilerek kaydedilen bir yazı sistemidir. Ziggurat ise, Sümerlerin tapınaklarına verdikleri addır.

Hititlerde bilgi, çivi yazısı ve hiyeroglif yazısı kullanılarak aktarılmıştır. Çivi yazısı, kil tabletler, tunç veya üzeri balmumu kaplı ahşap plakalar üzerine yazılmıştır. Hiyeroglif yazısı, daha çok mühürlerde ve kaya anıtları gibi büyük yazıtlarda kullanılmıştır. Hititlerde okur yazarlık, çok küçük bir gruba ait bir beceri olarak kabul edilirdi. Ayrıca, Hititlerde anal adı verilen günlükler tutulmuş ve yıllıklar hazırlanmıştır.

Japonya'daki ses sistemi hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, Japon seslendirme hizmetleri ve Japonca ses sistemi hakkında bazı bilgiler mevcuttur. Japon Seslendirme Hizmetleri: Çeşitli Sektörlerde Kullanım: Anime, video oyunları, kurumsal içerikler ve e-öğrenme materyallerinde kullanılır. Temel Nitelikler: Özgünlük, çok yönlülük ve profesyonellik gerektirir. Dilin Önemi: Japonca, benzersiz ses sistemi ve nüanslarıyla dikkat çeker. Japonca Ses Sistemi: Basit ve Tutarlı: İngilizce ile karşılaştırıldığında daha az karmaşıktır. Beş Ünlü: "a", "i", "u", "e" ve "o". Sınırlı Konsonantlar: "k", "s", "t", "n", "h", "m", "y", "r" ve "w" gibi seslerden oluşur.

Transliterasyon, bir yazı sistemindeki harflerin başka bir yazı sisteminin harflerine çevrilmesi işlemidir. Bu süreçte, kelimenin okunuşu değil, harflerin yerine başka bir dilin harflerinin getirilmesi hedeflenir. Bazı transliterasyon örnekleri: Rusça "Moskova" kelimesi, transliterasyonla "Moskva" olarak Latin alfabesine çevrilir. Arapça "محمد" ismi, Latin harflerine "Muhammad" olarak aktarılır. Çince "北京" kelimesi, transliterasyonla "Beijing" olarak Latin alfabesine aktarılır. Transliterasyon, yepyeni kelimeler veya anlamlar türetmek değil, söyleneni başka bir dilde yeni bir biçimde ifade etmektir.

Antik Yunan'da iki ana yazı türü vardı: 1. Lineer B: Miken uygarlığı döneminde kullanılan, heceli bir yazı sistemiydi. 2. Yunan Alfabesi: Fenike alfabesinden türetilmiş olup, MÖ 8. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Antik Yunan'da ayrıca, farklı bölgelerde kullanılan çeşitli yerel yazı çeşitleri (epichoriques) de bulunmaktaydı.

Türk yazı sistemlerinin gelişimi, Eski Türkçe dönemi olarak adlandırılan 7-12. yüzyıllar arasında başlamıştır. Türk dilinin tarihlendirilmiş en eski yazıtı ise 7. yüzyıla ait Çoyren yazıtıdır.

Atın hangi uygarlığa ait olduğu konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, atın evcilleştirilmesinin üzerinden yaklaşık 5500 yıl geçtiği ve bu sürecin ilk olarak İskitler (Sakalar), Türkler veya Moğollar gibi bozkır kültürlerine dayandığı düşünülmektedir. At, Türkler için önemli bir ulaşım, savaş ve ticaret aracı olmuştur. Yazının tarihi ise çok daha eski dönemlere dayanmaktadır. İlk yazı örnekleri M.Ö. 4000 civarında Mezopotamya'da (Sümerler) görülmüştür. Bu bilgiler ışığında, atın hangi uygarlığa ait olduğu konusunda kesin bir sonuca varmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Tunç Çağında yazı vardır, ancak kullanımı bölgeye göre değişiklik gösterir. Anadolu'da: Erken Tunç Çağı'nda (MÖ 3000 - MÖ 2000) yazı bilinmemektedir. Mezopotamya ve Mısır'da: Tunç Çağı'nın başlarında yazı keşfedildiğinden, bu ülkeler için Tunç Çağı deyimi yerine yazılı belgelerden elde edilen kronoloji ve sınıflandırmalar kullanılır. Yazının kullanıldığı bölgelerde bu dönem "Asur Ticaret Kolonileri Çağı" olarak adlandırılır.