EskiTürkçe

Eski Türkçe alfabenin bazı özellikleri: Göktürk (Orhun) alfabesi olarak bilinir. 38 harf içerir; 4'ü ünlü, 34'ü ünsüzdür. Sağdan sola doğru yazılır. Küçük ve büyük harf yoktur. Çift ses ve çift ünsüz işaretleri bulunur. Bu alfabe, Yenisey Yazıtları'nda 100'ün üzerinde olan damga (harf) sayısının, Orhun Yazıtları'nda 38'e düşmesiyle oluşmuştur.

Uya kelimesi farklı dillerde farklı anlamlara gelebilir: Papua Yeni Gine dili. Japonca adı. Endonezya dili. Palembang dili. Quechua dili. Ayrıca, "UYA" kısaltması "Up Your Arsenal" anlamına gelir ve genellikle video oyunları veya spor bağlamında kullanılır.

Yal kelimesi, Türkçe, Çağatayca ve Tatarca'da farklı anlamlara sahiptir. Türkçe'de: Halk ağzında, köpek ve sığırlara yedirilmek için un ve kepekle hazırlanan yiyecek anlamına gelir. Çağatayca'da: Parlak, düz, musattih demektir. Tatarca'da: Dinlenme, istirahat, soluklanma anlamlarına gelir. Ayrıca, Farsça kökenli olarak "kuvvet, güç; boyun, gerdan; yele" gibi anlamları da vardır.

Müştak-ı şeyda, "sevgilisini çok özleyen biçare aşık" anlamına gelir. Müştak kelimesi, Arapça "iştiyak" sözcüğünden türetilmiş olup, "özleyen, hasret çeken" demektir. Bu ifade, genellikle gazel ve kaside türündeki şiirlerde, çeşitli tamlamaların ve mazmunların içerisinde kullanılır.

Kaplan kelimesi, Eski Türkçe "kapmak, yakalamak" fiilinden türetilmiştir ve ilk olarak Uygurca ve İbni Mühenna Lugat eserlerinde 1100 yılından önce kullanılmıştır.

Liş kelimesi, Eski Türkçe'de "salya" veya "balgam" anlamına gelir. Ayrıca, "liş" kelimesi farklı bağlamlarda kullanıldığında, örneğin "ilişki" veya "hısımlık" anlamlarında da kullanılabilir.

"Adut" kelimesi, Eski Türkçe'de "avuç" anlamına gelir.

Mahdum, Arapça kökenli bir kelime olup "erkek evlat", "oğul" anlamına gelir. Mahdum bey ifadesi ise, "mahdum" kelimesinin saygı ifadesi olarak kullanılması durumunda, "saygıdeğer erkek evlat" veya "saygıdeğer oğul" anlamına gelebilir. Ayrıca, "mahdum" kelimesi, bir öğretmenin veya hoca olarak tanınan bir kişinin öğrencisine veya talebesine atıfta bulunmak için de kullanılabilir.

Evet, "öğ" ve "ög" aynı kelimedir, ancak farklı ses değişimleriyle kullanılmış biçimlerdir. "Ög", Eski Türkçe'de "anne" anlamına gelen bir kelimedir. Ayrıca, "öğün" kelimesi de bu kökenden türemiştir ve "kendinle iftihar et" anlamına gelir.

"Eğ" kelimesinin kökeni, Eski Türkçe "eg-" fiilinden +In sonekiyle türetilmiştir. "Eg-" fiili, "bükmek" veya "eğmek" anlamına gelir. Ayrıca, "eğ" kelimesi farklı bağlamlarda da kullanılabilir: İsim olarak: Dikdörtgen şeklinde ve genellikle ahşaptan yapılmış, açık havada oturma veya dinlenme amacıyla kullanılan yapıları ifade eder. Fiil olarak: İki şeyin yapısı veya doğrultusu arasında oluşan açıyı değiştirmek anlamına gelir. Argo terim olarak: "Eğlenmek" anlamında kullanılır. Eğitim anlamında: Eğitimci veya öğretmenlerin yaptığı işi ifade eder.

Od ve ateş, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşır: Mitolojide: Türk, Altay ve Tatar mitolojilerinde od, ateşi; od ata ve od ana ise ocak ve ateşi koruyan varlıkları ifade eder. Deyimlerde: "Yüreğine od (ateş) düşmek" deyimi, felakete uğramak veya çok üzülmek anlamına gelir. Genel kullanımda: Eski Türkçe ve Farsça'da "od" ve "nâr" kelimeleri ateş anlamında kullanılır.

Hayır, "bala" ve "mala" kelimeleri aynı değildir. Bala, Eski Türkçe'de "kuş ve hayvan yavrusu" anlamına gelir. Mala ise iki farklı bağlamda kullanılır: Anatomi terimi olarak: Yanak anlamına gelir. Genel anlamda: Harç alıp sürmeye yarayan, demirden yapılmış sıvama aracı veya bez parçası anlamına gelir.

En güzel eski Türkçe kelime olarak "munis" kelimesi gösterilebilir. Munis, Arapça kökenli olup "cana yakın, sevimli, sıcakkanlı, uysal ve uyumlu" anlamlarına gelir. Diğer güzel eski Türkçe kelimeler arasında "vâkıf" (bilgisi olan), "berceste" (güzel, latif, seçilmiş, değerli), "pâyidar" (ölümsüz, sonsuza kadar yaşayacak olan) ve "tevekkeli" (boşuna, boş yere, sebepsiz) gibi kelimeler de bulunmaktadır.

Yük kelimesi, Eski Türkçe'de yazılı örneği bulunmayan yü- fiilinden +Ik sonekiyle türetilmiştir. Kelimenin diğer dillerdeki karşılıklarına bakıldığında: Azerice: yük; Felemenkçe: last; Fince: kuorma, lasti, taakka; Fransızca: charge; İngilizce: charge, load, burden; Kürtçe: bar; Macarca: teher; Özbekçe: yuk; Tatarca: yök; Türkmence: ýük; Zuluca: bar. Ayrıca, yük kelimesi halk ağzında doğacak bebeği ifade etmek için de kullanılır.

Eski Türkçe'de "eski" kelimesi genellikle "eski, önceki, geçmiş" anlamlarına gelirdi. Ayrıca, "eski" kelimesinin bazı diğer anlamları: Yıpranmış, demode olmuş. Herhangi bir görevden düştüğü veya durumunu yitirdiği için bir kişinin eski saygınlığının kalmadığı hâller. Geçerli olmayan. Mesleğinde uzmanlaşmış, deneyimi olan.

Koşuk örneği olarak aşağıdaki şiir verilebilir: > Öpkem kelip ogradım Arslanlayu kökredim Alplar başın togradım Emdi meni kim tutar Kanı akıp yoşuldu Kabı kamug deşildi Ölüg birle koşuldu Togmuş küni uş batar. Günümüz Türkçesiyle: > Öfkelenip dışarı çıktım Arslan gibi kükredim Yiğitler başını doğradım Şimdi beni kim tutabilir Kanı akıp boşandı Derisi baştan başa deşildi Ölülerle bir oldu Doğan güneş işte batıyor. Bu koşuk, aşk, doğa ve yiğitlik konularını işleyen ve kopuz eşliğinde söylenen bir şiir örneğidir.

Esiran, hamur teknesi veya senit gibi hamur açma tezgahlarında kalan hamurları açmaya yarayan, günümüzde spatula diye bilinen araçtır. Zanaat Terimleri Sözlüğü'ne göre, kazan ya da teknedeki hamuru kazımaya ve kesmeye yarayan bir çeşit araçtır. Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'ne göre ise Isparta, Aydın, Balıkesir, Kütahya, Bilecik ve Eskişehir gibi bölgelerde kullanılan, hamur kesmekte kullanılan bir araçtır. Esiran kelimesi, yöresel bir söylemdir.

Bükün kelimesi, Eski Türkçe kökenlidir. Ayrıca, "bük-" kelimesinden türetilmiş olup, "bükmek" veya "bükülmek" anlamına gelir. Bunun yanı sıra, dil bilgisi terimi olarak "dil bilgisi görevleri ve yapı bakımından, kelime köklerinin başında, içinde veya sonunda türlü değişikliklerin olması" anlamında kullanılır.

Zevzek kelimesi, TDK'ya göre iki farklı anlama gelir: 1. Geveze. 2. Saçma sapan şeylerle uğraşan. Ayrıca, bazı yörelerde budala ve saf insanlar için de bu sözcük kullanılabilir.

Eski Türkçede "gel" ve "git" fiillerinin anlamları şu şekildedir: Gel- (kel-). Git- (két-). Türk runik harfli metinlerde "gitmek, varmak" anlamında "bar-" sözcüğü kullanılır.