YazıSistemleri

Çivi yazısının ilk alfabesi, Sümer alfabesidir. Sümerler, yaklaşık MÖ 3500 civarında, bugünkü Irak’ta Dicle’nin taşkın ovaları boyunca yerleşerek çivi yazısını geliştirmişlerdir. Sümer alfabesi, bir olayı veya nesneyi anlatmak üzere resmedilen şekillerden oluşur ve bugünkü anlamıyla ses ve heceleri temsil eden bir alfabe yapısına sahip değildir.

A harfi, farklı yazı stilleri ve kullanım alanlarına göre çeşitli şekillerde yazılabilir: El yazısı ve matbaa yazısı: A harfi, el yazısında ve matbaada farklı biçimlerde kullanılır. Şekilli harfler: Şekilli harfler, normal harflerden farklı olarak daha dikkat çekici ve süslü bir yapıya sahiptir. Ayrıca, "a" harfi gibi bazı harflerin küçük ve büyük biçimlerinin farklı olması, tarihsel kullanım alışkanlıklarından kaynaklanır.

Japonlar, üç farklı yazı sistemi kullanarak yazı yazarlar: kanji, hiragana ve katakana. Kanji, Çince kökenli olup, kelimeleri temsil eden logogramlardan oluşur. Hiragana ve katakana, Japon diline özgüdür ve hece seslerini temsil eder. Japonca, dikey veya yatay olarak yazılabilir. Ayrıca, Japonca metinlerde rōmaji (Latin alfabesi) de kullanılabilir; bu, özellikle istasyon, sokak, sözlük ve ders kitabı gibi yerlerde, Japonca dışında dil konuşanların anlayabilmesi için kullanılır.

Mürekkep yokken, insanlar yazı yazmak için farklı malzemeler kullanıyordu. Örneğin: Kurum (is): Eski Mısırlılar ve Çinliler, lamba isini su ve tutkalla karıştırarak mürekkep yapıyordu. Mazı urunu: Ortaçağ'da siyah mürekkep yapımında mazı urunu kullanılıyordu. Koşnil: İslam dünyasında bal mumu ve çeşitli yağlar, isle birlikte doğru bir şekilde yakılarak dayanıklı mürekkep elde ediliyordu. Ayrıca, balmumu tabletler ve kazı kalemi gibi araçlar da yazı yazmak için kullanılıyordu.

Fenike alfabesi, günümüz modern alfabelerin atası olarak kabul edilir ve birçok çağdaş alfabenin temelini oluşturmuştur. Önemli olmasının bazı nedenleri: İlk alfabe olması: M.Ö. 1000-1200 yıllarında ortaya çıktığı düşünülmektedir. Pratikliği: Fenike alfabesi, diğer dillere kolayca uyarlanabilen basit bir yapıya sahiptir. Yaygın kullanımı: Fenikeliler, ticaret yaptıkları Akdeniz dünyasında alfabelerini yaymışlardır. Etkisi: Fenike alfabesi, Yunan alfabesini, dolayısıyla Latin ve Kiril alfabelerini; ayrıca Arami, İbranice ve Arapça gibi alfabeleri etkilemiştir.

Aynalı yazılar, XVII. yüzyılda Türk hattatları tarafından yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Aynalı yazılar, simetrik olarak düzenlenmiş dekoratif bir yazı türü olarak Türk sanatında önemli bir yer tutmuştur.

A harfi, tarihsel ve kültürel süreçler ile teknolojinin etkisiyle farklı şekillerde yazılmaya başlanmıştır. El yazısı ve matbaa: Küçük a ve g harfleri, el yazısında genellikle tek katlı olarak yazılırken, matbaada çift katlı olarak yazılır. Farklı yazı sistemleri: Roma döneminde, taşa yazı yazmak için "anıtsal" ve "özlü stil" olmak üzere iki farklı yazı tarzı kullanılmıştır. Modern kullanım: Günümüzde, hangi yazım şeklinin kullanılacağı konusunda bir fikir birliği yoktur; bazı kurumlar tek katlı yazıyı tercih ederken, matbaalar ve tasarımlar çift katlı yazıyı yaygın olarak kullanmaktadır.

İndus yazısı, alfabe olarak sınıflandırılmamıştır çünkü henüz çözülememiştir. 400'ü aşkın sembolden oluşan İndus yazısı, büyük ölçüde resimseldir ve genellikle doğada bulunan veya Harappan kültüründe yer alan nesneleri tasvir eder. Bazı bilim insanları, İndus yazısının fonetik heceleri temsil eden bir simge-heceli yazı sistemi olduğunu düşünmektedir. İndus yazısı, Brahmi alfabesi ile bir ilişki içinde olabileceği yönünde teoriler bulunmakla birlikte, bu ilişki kesin olarak kanıtlanmamıştır.

Antik Mısır'da dört farklı alfabe kullanılmıştır: 1. Hiyeroglif: Tapınak duvarları, mezarlar ve anıtlar üzerinde kullanılan, resimsel sembollerden oluşan yazı sistemidir. 2. Hiyeratik: Hiyeroglif yazının el yazısı hali olup, rahipler ve katipler tarafından kayıt tutmak için kullanılmıştır. 3. Demotik: Günlük yazışmalarda halk tarafından kullanılan, hiyeroglifin daha basit bir versiyonudur. 4. Kıpti: Hristiyan Mısırlılar tarafından kullanılan, Yunan alfabesine altı harf ilave edilerek oluşturulan yazı sistemidir.

Güneydoğu Asya'da kullanılan bazı yazı sistemleri şunlardır: Brahmi ve türevi yazılar. Cavi (Jawi). Diğer yazılar.

İbranice'nin sağdan sola yazılmasının nedeni, köklerinin yazının ilk icat edildiği günlere kadar uzanması ve bu geleneğin Sami dillerinden gelmiş olmasıdır. Ayrıca, pratik ve tarihsel nedenler de bu yazım şeklini destekleyebilir: Yazma kolaylığı: Sağlak bir kişinin, keski ve çekiç kullanarak sağdan sola yazması daha kolaydır. Mürekkep ve kağıt kullanımı: Eski dönemlerde kağıtlar rulo şeklinde kullanılırdı ve yazıcının sol eliyle ruloyu sabit tutması gerekirdi. İbranice, günümüzde hala sağdan sola yazılan tek dillerden biridir.

Japoncada üç ana yazı sistemi bulunmaktadır: kanji, hiragana ve katakana. Kanji: Çince kökenli karakterlerdir ve sözcük köklerini yazmak için kullanılır. Hiragana: Japonca kökenli kelimeler ve gramer unsurları için kullanılır. Katakana: Yabancı kökenli kelimeler ve isimler için kullanılır. Bu yazı sistemleri bazen aynı cümle içinde bile kullanılabilir.

Hamurdan çivi yazısı yazmak mümkün değildir. Çivi yazısı, kil tabletler üzerine özel bir teknikle, ucu üçgenleştirilmiş bir kamış olan stylus ile yazılır. Çivi yazısı yazmak için aşağıdaki kaynaklar faydalı olabilir: Arkeofili sitesinde, küratör Irving Finkel'in rehberliğinde, dondurma çubuğu ve kil kullanarak çivi yazısı yazma videosu bulunmaktadır. YouTube'da "Çivi yazısı nasıl yazılır? How to write cuneiform?" başlıklı bir video mevcuttur.

Tunç çağından önce yazı yoktu. Tunç Çağı, yazının henüz tanınmadığı Eski Tunç Çağı (MÖ 3000 - MÖ 2000) ile başlar. Ancak, yazının keşfedildiği Mezopotamya ve Mısır gibi bölgelerde, Tunç Çağı deyimi yerine yazılı belgelerden elde edilen kronoloji ve sınıflandırmalar kullanılır.

Türkiye, Latin alfabesi kullanmaktadır. 1 Kasım 1928 tarihinde kabul edilen 1353 sayılı kanunla tespit edilen Türk alfabesi, 29 harften oluşur.

Hiyeroglif yazısı, Mısır'da MS 4. yüzyıla kadar kullanılmaya devam etmiş, ancak daha sonra yasaklanmıştır. Ayrıca, hiyeroglif yazısının karmaşıklığı ve sadece din adamları tarafından okunabilir olması da yaygınlaşmasını ve kullanımını kısıtlamıştır.

Hititlerde yazı, bir hece yazısı olan çivi yazısı ile yazılırdı. Hititler, yazıyı kendi dillerine uygularken bazı işaretlerin anlamlarını değiştirmişlerdir. Hititler, çivi yazısını, Suriye-Yukarı Mezopotamya bölgelerine yaptıkları seferler sırasında tanımışlardır. Hititler, tabletlere çivi yazısını; mühürler, kaya anıtları, taş blokları, bazı kap ve çeşitli nesnelere de Anadolu hiyeroglifleriyle hiyeroglif Luvicesini uygulamışlardır.

"Yapanı kim yazdı?" ifadesinin tam olarak ne anlama geldiği belirlenemediği için, spesifik bir yanıt vermek mümkün değildir. Ancak, bazı metinlerin yazarları hakkında bilgi verilebilir: Andımız (Öğrenci Andı), 1933 yılında Reşit Galip tarafından yazılmıştır. Gençliğe Hitabe, aslında Atatürk tarafından yazılmamış, İsmet İnönü tarafından kaleme alınmıştır. "Dönmüyor Giden" şarkısı, sözleri ve müziği Tarkan Tevetoğlu ve Ozan Çolakoğlu'na aittir.

Harflerin sembollerle gösterildiği yazı sistemleri, yazı sistemlerine göre şu şekilde sınıflandırılabilir: Alfabe: Konuşmadaki her bir ünlü ve ünsüz sesbirimin doğrudan karşılığı olarak yazıda da bir veya birkaç sembol bulunur. Hece yazısı: Her bir simge konuşmadaki bir heceye karşılık gelir. Abugida: Her bir ünsüz için temel birer harf bulunur, ünlü sesler ise bu harfler üzerinde yapılan değişikliklerle gösterilir. Ünsüz alfabesi: Yalnızca ünsüz sesler için semboller bulunur. Logografik yazı sistemi: Sembollerle konuşmadaki sesler arasında düzenli bir ilişki bulunmaz, her sembol bir veya birkaç biçimbirimi ifade eder.

Arap alfabesi, sağdan sola doğru yazılan ve 28 temel harften oluşan bir yazı sistemidir. Bazı Arap alfabesi harflerinin yazılışı ve okunuşu: Elif (ا): Genellikle "a" sesi verir. Be (ب): "b" sesiyle okunur. Te (ت): "t" sesi çıkarır. Jim (ج): "c" veya "j" sesiyle telaffuz edilir. Ha (ح): Boğazdan hafif hırıltılı, yumuşak bir ses verir. Arap alfabesinin bazı özellikleri: Harekeler: Harfler, "hareke" adı verilen işaretlerle seslendirilir, ancak bu işaretler dini metinler dışında genellikle kullanılmaz. Ünlüler: Arap alfabesinde "Ö" ve "O" harfleri bulunmaz, "Ä", "İ" ve "U" gibi zengin ünlü harfleri vardır. Seslerin Uzun Kullanımı: Arap alfabesinde seslerin uzun kullanımı mevcuttur. Anlam: Arap alfabesi ile yazılan metinlerin anlamı, kullanılan dil ve bağlama göre değişir.