Platon

Platon'un üç büyük filozofu, Sokrates, Platon ve Aristoteles'tir. Sokrates: Platon'un öğretmeni olan Sokrates, Batı felsefesinin temel taşlarından biridir ve sorgulayıcı yaklaşımıyla tanınır. Platon: İdeal devlet yapısı ve bilgi anlayışı konularında derin düşüncelere sahip olan Platon, Sokrates'in öğrencisi ve Aristoteles'in öğretmenidir. Aristoteles: Platon'un öğrencisi olan Aristoteles, bilgi kuramı, ontoloji ve estetik konularında özgün fikirler ortaya koymuştur.

Platon ve Aristoteles'in devlet görüşleri arasındaki bazı farklar şunlardır: İdeal devlet modeli: Platon, ideal devleti filozofların kral olduğu ve sıkı bir sınıfsal yapıya dayanan bir devlet olarak düşünürken, Aristoteles yasalara bağlı kalan aristokratlardan oluşan bir zümrenin idaresindeki devleti ideal olarak görür. Mevcut durum analizi: Platon, ideal bir devlet modeli ortaya koyarken, Aristoteles mevcut durumu ve şu anı analiz eder. Adalet anlayışı: Platon'da adalet, devlette adalet ve bireyde adalet olarak iki ayrı bağlamda ele alınırken, Aristoteles bireysel adalet kavramına daha fazla önem verir. Yöneticilerin niteliği: Platon, yöneticilerin filozof olmasında ısrar ederken, Aristoteles yöneticilerin erdemli olmasının yeterli olduğunu savunur. Toplum yapısı: Aristoteles, vatandaşların madde ile uğraşmasını ve zanaatkar, tüccar veya sanatçı olmasını bir düşüklük olarak görür; onlara siyasi haklar tanımaz.

Kavram realizmi, soyut kavramların (örneğin, "adalet", "güzellik", "sayı") insan zihninden bağımsız olarak kendi başlarına var olduklarını savunan bir felsefi görüştür. Bu yaklaşım, Orta Çağ felsefesinde "tümeller tartışması" bağlamında ortaya çıkmıştır. Kavram realizmi, üç ana görüşe ayrılır: 1. Platoncu kavram realizmi: Tümeller, Platon'un idealar dünyasına ait olup, zamandan ve mekândan bağımsız olarak var olurlar. 2. Aristotelesçi gerçekçilik: Tümeller, bireysel nesnelerden önce gelir ancak onlarla birlikte var olurlar. 3. Nominalizm (adcılık): Tümeller sadece birer isimden ibarettir ve gerçek bir varlığa sahip değildir. Kavram realizmi, bilginin nesnelliğini savunur ve evrensel ahlaki veya mantıksal kuralların kendi başlarına bir gerçekliği olduğunu ima eder.

Evet, "Phaedo" ve "Phaidon" aynı eserdir. "Phaedo", Platon tarafından yazılmış, ruhun ölümsüzlüğü ve ölümden sonra yaşamın doğasını tartışan bir diyalogdur.

Platon'un "Şölen" adlı eseri, Sokrates'in bir şölen sırasında arkadaşlarıyla yaptığı bir konuşmayı anlatır. Eserde ele alınan bazı konular: Aşkın tanımı ve farklı türleri. Aşkın doğası ve kaynağı. Güzellik ve doğruluk ilişkisi. Bilgelik sevgisi. "Şölen", aynı zamanda antik Yunan kültürünün sosyal yapısını felsefi bir tartışma ortamında yansıtır.

Phaidon, Yunan filozof Platon'un ruhun ölümsüzlüğü düşüncesini ele aldığı bir diyalogdur. Diyalogda ele alınan bazı konular: Ruhun ölümsüzlüğü. Bilgi ve ruh. İdealar teorisi. Erdem ve iyi yaşam. Mitolojik unsurlar.

Platon'un mağara alegorisinde mağarada zincirlenmiş insanlar, toplumun parçası olan bireyleri sembolize eder. Bu alegorideki diğer semboller ve temsil ettikleri şu şekildedir: Mağara: Toplum. Zincir: Toplum içinde yaşayan insanları sınırlayan kurallar. Gölgeler: Toplum tarafından gerçek kabul edilenler. Filozof veya sorgulayan insan: Zinciri kıran insan. Platon'a göre zincirlerinden kurtulan birey, gerçek hakikatin peşine düşen bir filozofu veya sorgulayan insanı temsil eder. Bu alegori, aynı zamanda toplumun birey üzerindeki baskısını ve bireyin aydınlanma sürecindeki zorlukları da tasvir eder.

Platon ve Aristoteles'in demokrasi hakkındaki görüşleri şu şekildedir: Platon: Demokrasiyi istikrarsızlığa zemin hazırlayan bir rejim olarak görür. Yönetici olma hakkının, gerekli yetenek ve eğitime sahip şahıslarla sınırlı olacağı "ideal devlet"ten yanadır. Halkın yönetimini değil, uzun ve özenli bir eğitimden geçmiş bilgelerin yönetimini savunur. Aristoteles: Demokrasiyi, insanların sayı çoğunluğuna dayanarak dilediğini yapmalarından başka bir şey olarak görmez. Güçlü bir orta sınıf yaratarak zenginler ile yoksulların çıkarları arasında denge kurabilecek olan "politeia" adını verdiği rejimi savunur. Demokrasiyi, bir tür bozulma sonrasında ortaya çıkan sapkın bir rejim olarak görür. Platon ve Aristoteles, yönetimdeki seçkinci tavırlarından vazgeçemezler. Sokrates de demokrasinin siyasette ehil olmayan şahısları söz sahibi hale getirdiğini ileri sürer.

Platon'a göre demokrasi, "yasalı demokrasi" ve "yasasız demokrasi" olarak iki şekilde ele alınır. Yasalı demokrasi, herkese eşit haklar sağlayan, ancak sınırsız özgürlüğün olduğu bir yönetim biçimidir. Yasasız demokrasi, sapkın bir rejimdir. Platon, demokrasiyi çekici, anarşik, eşit kadar eşitsize de bir türlü eşitlik veren bir yönetim olarak görür.

Allégorie citadine (Bir Kent Alegorisi) filmi, Platon'un Mağara Alegorisi'nden esinlenen bir hikayeyi anlatıyor. Filmde, bir mahkum zincirlerinden kurtulup mağaradan kaçarsa ne olacağı sorgulanıyor? Yönetmenler Alice Rohrwacher ve JR, bu soruyu ele alarak görüntülerin illüzyon olup olmadığını, aynı zamanda düşünce özgürlüğü için bir mücadele ve kurtuluş aracı olarak nasıl kullanılabileceğini tartışıyorlar. Jay, bir dansçının oğludur. Jay, mağaradan kaçan mahkumun yaptığını yapar ve eğitim ile cehalet arasındaki ilişkiyi anlatan bir görsel-işitsel şiir yaratmak için sokaklarda bir yolculuğa çıkar. Allégorie citadine, 2024 yılında Fransa'da çekilmiş 21 dakikalık bir kısa filmdir.

"A Good Life" adlı kitap ve film farklı konular işleyebilir: Kitap: Virginie Grimaldi'nin "A Good Life" adlı romanı, kız kardeşler Emma ve Agathe'nin yıllar sonra bir araya gelerek vefat eden büyükannelerinin evini boşaltmalarını ve bu süreçte geçmişle yüzleşip birbirlerini affetmelerini anlatır. Film: 2014 yapımı "The Good Life" belgeseli, İtalya'dan Hindistan'a ruhsal refah arayışında olan üç kişinin hayatını konu alır. Ayrıca, Robert Waldinger'in "The Good Life" adlı kitabı, mutluluğun ve iyi bir yaşamın anahtarının sosyal bağlantılar ve kaliteli ilişkiler olduğunu öne sürer.

Orta Çağ felsefesi, özellikle Platon, Plotinos ve Aristoteles'in felsefelerinden etkilenmiştir. Platon ve Plotinos: Orta Çağ felsefesi, geç Antik Çağ'da Yeni Platonculuk aracılığıyla bu filozofların düşüncelerinden etkilenmiştir. Aristoteles: Skolastik felsefede, İslam dünyasından ve antik Yunancadan yapılan çevirilerle Aristoteles'in etkisi ön plana çıkmıştır. Ayrıca, Orta Çağ felsefesi, şüphecilik hariç, antik çağın diğer önemli filozof ve akımlarının çoğunu da bünyesinde barındırmıştır.

Bazı filozofların eğitim ile ilgili görüşleri: John Dewey: Eğitimi, deneyim yoluyla öğrenme olarak tanımlamıştır. Platon: Eğitimde ideal devlet anlayışını savunmuş, eğitimin bireyin ruhunu geliştirdiğini ve toplumu daha iyi hale getirdiğini belirtmiştir. Aristoteles: Eğitimi, bireyin erdemli bir yaşam sürmesi için gerekli bir araç olarak görmüştür. Jan Amos Komensky: Eğitimin insanı edebi hayata hazırlaması gerektiğini savunmuş, eğitim sürecinde duyular, hayal gücü, hafıza, anlayış ve muhakeme gibi unsurların dikkate alınması gerektiğini belirtmiştir. Immanuel Kant: Eğitimin daha çok aydınlatmaya yönelik olması gerektiğini, ahlak eğitiminin önemsenmesini ve eğitimin zorlayıcı olmasını istemiştir. Sokrates: Eğitimde soru sorma ve diyalog kurmanın önemine vurgu yapmış, bu yöntemin öğrencilerin kendi düşüncelerini geliştirmelerine ve eleştirel bir bakış açısı kazanmalarına yardımcı olduğunu savunmuştur.

Platon'un mağara alegorisi, Yunan filozof Platon tarafından "Devlet" (514a–520a, VII. Kitap) adlı eserinde sunulan bir benzetmedir. Alegoride anlatılan hikaye: Bir mağarada, doğdukları andan itibaren tutsak olan bir grup insan, başlarını çeviremeyecek şekilde zincirlenmiştir. Tek görebildikleri şey, mağaranın duvarına yansıyan gölgeler ve duyabildikleri yankılardır. Bir gün, bu tutsaklardan biri zincirlerini çözer ve mağaradan çıkar. Güneşle ilk defa karşılaştığı için gözleri acır ve geçici olarak körlük yaşar. Güneşe alıştıktan sonra, gerçek dünyayı ve gölgelerin sadece yansımalar olduğunu anlar. Mağaraya geri döndüğünde, diğer tutsaklara durumu anlatmaya çalışır, ancak onlar onun deli olduğunu düşünür ve mağaradan çıkmak istemezler. Platon, bu alegoriyle gerçeklik ile onu yorumlamamız arasındaki karşıtlığı ve bilginin önemini vurgular.

Platon'un "Devlet" adlı eserinde söylediği bazı sözler şunlardır: "Her şeyin en önemli noktası başlangıcıdır". "Devlet işleri içten gelen bir sevgi, edep ve kamil akıl ile yürütülmezse onun sonu çöküş ve yok oluştur". "Filozoflar devletlerde kral olmadıkça ya da bugün kral ve yönetici dediklerimiz gerçek ve ciddi anlamıyla filozof olmadıkça, siyasal güçle filozofluk aynı kişide birleşmedikçe, ne sitelerin, ne de insan soyunun dertleri bitip tükenmeyecektir". "Doğru ve güzel şeyleri koruyacak olan, bunların ne bakımdan, ne yönüyle iyi olduklarını bilmezse, değersiz bir koruyucu olur; hatta diyebilirim ki hiç kimse, önce iyiyi bilmedikçe, doğru ve güzel şeyleri bilemez". "Beden, ruhun mezarıdır. Beden terbiyesi ruhu eğitmek içindir. Bedenlerin doğrulup düzelmesi ruhun doğrulup düzelmesini sağlar".

İnsan zihnini ilk defa inceleyen filozof olarak Platon, Aristoteles veya Hint felsefesindeki Sankhya ve Yoga ekolleri gösterilebilir, çünkü bu filozoflar ve ekoller ikicilik (dualism) düşüncesiyle zihin ve bedeni ayrı tözler olarak ele almışlardır. Ancak zihin felsefesinin modern anlamda kurucusu olarak Descartes kabul edilir.

Platon'a başlamak için genellikle "Devlet" veya "Sokrates'in Savunması" kitapları önerilir. "Devlet", Platon'un felsefi düşüncelerini en iyi yansıtan ve temel kavramları açıklayan bir eserdir. "Sokrates'in Savunması" ise Sokrates'i tanıtmak ve Platon'un kelimeleri kullanış şekline alışmak için iyi bir başlangıç kitabıdır. Platon'un eserleri arasında birbirini tamamlayan bir yapı olduğu için, "Devlet" kitabıyla başladıktan sonra diğer eserlerini de keşfetmek tavsiye edilir. Platon okumaya başlamadan önce, pre-sokratik filozoflar ve sofistler hakkında genel bir bilgiye sahip olmak faydalı olabilir.

Mağara, Platon'un "Devlet" adlı eserinde yer alan mağara alegorisinde farklı anlamlar taşır: Toplum: Mağara, toplumun nasıl yaşadığını ve insanların genellikle sınırlı bir gerçeklik algısıyla nasıl yetindiklerini simgeler. Zincirlenmiş insanlar: Toplumun bir parçası olan bireyleri ve onları sınırlayan kuralları temsil eder. Gölgeler: Toplum tarafından gerçek kabul edilen, ancak aslında gerçek dünyanın çarpıtılmış kopyaları olan algıları ifade eder. Filozof: Mağaradan kurtulan ve gerçek gerçekliği anlayan kişiyi, yani filozofu simgeler. Kule hakkında ise bilgi bulunamamıştır.

Platon'un devlet ütopyası, "Devlet" (Politeia) adlı eserinde anlatılan ideal devlet modelidir. Bu ütopyada toplum, üç sınıfa ayrılır: 1. Çalışanlar (çiftçiler, zanaatkarlar). 2. Bekçiler (askerler). 3. Yöneticiler (bilginler, özellikle filozoflar). Her sınıfın bir erdemi vardır: İşçi sınıfının erdemi kanaatkâr olmak. Bekçi sınıfının erdemi cesaret. Yöneticilerin erdemi ise bilgelik. Bu toplumda kadın-erkek eşitliği bulunur ve özel mülkiyet yasaktır.

Sokrates ve Platon'a göre erdemin kısaca tanımı şu şekildedir: Sokrates'e göre erdem, bir bilgi edinme işidir ve doğru eylem için erdemin bilgisi gereklidir. Platon'a göre erdem, bilgi olarak tanımlanır ve erdem olan bilgi iyi olmalı, kişiyi iyi kılmalı ve iyi bir hayat yaşatmalıdır.