YönetimBiçimleri

Günümüzde oligarşik yönetim biçimine sahip olan bazı ülkeler şunlardır: Suudi Arabistan; Suriye; Küba; İran; Irak. Ayrıca, Amerika Birleşik Devletleri'nin de modern oligarşi ile yönetildiği düşünülmektedir.

Cumhuriyet ve demokrasi arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Devlet Yapısı ve Yönetim Şekli: - Cumhuriyet: Devletin başında seçilmiş bir başkan veya cumhurbaşkanı bulunur. - Demokrasi: Halkın egemenliğine dayalı bir yönetim sistemidir; yönetimde son sözü halk söyler ve siyasi kararlar halkın oyuyla belirlenir. 2. Tarihsel Gelişim: - Cumhuriyet: Modern çağlarda ortaya çıkmış bir kavramdır; monarşilere tepki olarak gelişmiştir. - Demokrasi: Antik Yunan’da ortaya çıkmış ve tarih boyunca farklı şekillerde uygulanmış daha eski bir kavramdır. 3. Kapsam: - Cumhuriyet: Devletin yapısını, yönetim biçimini ve temel ilkelerini ifade eder. - Demokrasi: Daha çok yönetim biçimini ifade eder ve siyasi kararların alınma süreçlerini kapsar. 4. Diğer Özellikler: - Cumhuriyet: Hukukun üstünlüğüne, kuvvetler ayrılığına ve insan haklarına önem verir. - Demokrasi: Katılımcılığı, çoğulculuğu ve özgürlükleri esas alır.

Meşruti yönetim ve mutlakiyet arasındaki temel fark, iktidarın kullanımı ve sınırlanması ile ilgilidir. Meşruti yönetim, monarkın (kral, hükümdar) yetkilerinin bir anayasa veya yasalar tarafından sınırlandırıldığı bir sistemdir. Mutlakiyet ise, monarkın sınırsız ve mutlak bir otoriteye sahip olduğu bir yönetim şeklidir.

Prens Sabahattin, ademi-merkeziyetçiliğin yerinden yönetim türünü savunmuştur.

Hakime göre yönetim, yönetim biçimlerinin hakimiyetin kaynağına göre sınıflandırılmasından biridir. Bu yönetim türleri şunlardır: 1. Monarşi: Tüm yetkilerin ve güçlerin tek bir kişide toplanmasıdır. 2. Oligarşi: Belli bir sınıfın, grubun ya da küçük bir azınlığın egemenliği ve yönetimi altında tutulan yönetim şeklidir. 3. Teokrasi: Devletin yönetim organlarının tüm siyasal ilişkilerin dinî kurallara göre düzenlendiği yönetim biçimidir. 4. Cumhuriyet: İnsanların eşitliğe, seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu yönetim biçimidir.

Teokrasi ve monarşi arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Yönetim Biçimi: Monarşide devlet başkanı, genellikle miras yoluyla tahta geçen bir hükümdar (kral, sultan, padişah vb.) olup, bu kişi yaşamı boyunca yetkilerini elinde bulundurur. 2. Yasaların Kaynağı: Monarşide yasalar, hükümdarın kararlarına veya mevcut hukuki düzenlemelere dayanır. 3. Halkın Katılımı: Demokrasilerde halkın karar alma sürecine katılımı varken, monarşi ve teokraside bu katılım sınırlıdır veya yoktur.

Siyasal rejim, devletin toplum üzerindeki gücünü kullanmak üzere örgütlendiği bir dizi siyasi kurum ve yönetim biçimidir. Başlıca siyasal rejim türleri: 1. Demokratik Rejimler: Serbest seçimler, basın özgürlüğü, anayasal medeni haklara saygı ve örgütlenme özgürlüğü ile karakterizedir. 2. Otoriter Rejimler: Anayasal normların, iktidarın çıkarlarına göre manipüle edildiği veya değiştirildiği sistemlerdir. 3. Totaliter Rejimler: Bir kişinin, politikacının, grubun ya da sosyal sınıfın kontrolü altındaki, bireyin kamusal ve özel yaşamının tüm yönlerini kontrol etmeye çalışan yönetim sistemleridir.

Demos ve demokrasi kavramları ilişkilidir ancak aynı şey değildir. Demos, Yunanca'da "halk" anlamına gelir. Dolayısıyla, demokrasi, demosun (halkın) egemenliğine dayanan bir yönetim biçimini ifade eder.

Cumhuriyet ve cumhu arasındaki fark şu şekildedir: 1. Cumhuriyet: Devletin başında seçilmiş bir başkan veya cumhurbaşkanının bulunduğu, halkın egemenliğine dayalı bir yönetim biçimidir. 2. Cumhu: Bu terim, belgelerde veya kaynaklarda tanımlanmamış olup, muhtemelen bir yazım hatası veya yanlış anlama sonucu ortaya çıkmıştır.

Despotik yönetim, bir kişinin veya bir grup insanın mutlak güce sahip olduğu ve bu gücün halkın görüşlerine veya kanunlara uymak zorunda olmadan kullanıldığı bir yönetim biçimidir. Bu tür bir yönetimde: - İnsan haklarına saygı gösterilmez ve halkın özgürlükleri kısıtlanır. - Denetim ve denge mekanizmaları yoktur ve yöneticinin politikalarına karşı muhalefet genellikle baskı ve şiddetle karşılanır. - Yasalar, liderin çıkarlarına göre şekillendirilir ve değiştirilir.

Aristokrasinin bazı özellikleri: Soylu sınıf hakimiyeti. Miras ve soya önem verilmesi. Söz hakkında sınırlı katılım. Toplumda eşitlik olmaması. İktidardakilerin bilgili ve yetenekli olması. Belirli bir grubun çıkarına önem verilmesi. Gelir eşitsizliği ve sosyal adaletsizlik.

Aristokrasi, siyasi iktidarın soylu bir azınlığın elinde bulunduğu yönetim şeklidir. Bu yönetim şeklinde: Seçkin sınıf hakimiyeti vardır; iktidarda soylular, bilgeler ve zenginler bulunur. Miras ve soya önem verilir; iktidara gelmek isteyen aile veya grup soylu olmalıdır. Söz hakkında sınırlı katılım vardır; kararlar seçkin bir grup tarafından alınır. İktidardakilerin bilge ve yetenekli olması beklenir. Genellikle belirli bir grubun çıkarları göz önünde bulundurulur. Aristokrasi, tarihsel olarak monarşilerin temelini oluşturmuş ve ekonomik, toplumsal gücü soylular sınıfının elinde tutmuştur.

Oklokrasi, ayak takımı yönetimi anlamına gelen, politik yozlaşmışlığın doğurduğu bir yönetim biçimidir. Bu terim, nitelikli insanların siyasetten uzaklaşması ve politik karar alma sürecine yetersiz, yeteneksiz, bilgisiz ve etik değerleri zayıf kişilerin hakim olması durumunu ifade eder.

Türklerde karizmatik yönetim, meşruiyetini Tanrı'dan alan ve liderin karizmatik niteliklerine dayanan bir yönetim biçimidir. Bu anlayışa göre, Türk devletlerinde hükümdar, töreye uymak zorunda olup, adalet, eşitlik ve insaniyet gibi ilkelere göre hareket ederdi. Karizmatik liderlerin belirlenmesinde önemli rol oynayan bazı unsurlar şunlardır: - Bilgelik: Göktürkler döneminde kağanların bilgili olmaları önemliydi. - Kut inancı: Hükümdarın gücünün Tanrı tarafından verildiğine inanılırdı ve bu güç, aynı ailenin üyeleri boyunca devam ederdi. - Danışma ve meclisler: Eski Türklerde, hükümdarın karar almadan önce istişare etmesi ve meclislerin varlığı kabul edilirdi.

"Devletin Altı Kitabı" (Sechs Bücher über den Staat) Jean Bodin tarafından yazılmış ve devletin teorik yönlerini ele alan bir eserdir. Kitapta işlenen ana konular şunlardır: 1. Devletin Tanımı: Devlet, egemen bir iktidara sahip, ailelerin ortak yönetimine dayanan bir yapı olarak tanımlanır. 2. Yönetim Biçimleri: Egemenliğin kime ait olduğuna göre monarşi, aristokrasi ve demokrasi olmak üzere üç farklı yönetim biçimi incelenir. 3. Sulh Hakimleri: Egemen prensin yetkilerini temsilciler aracılığıyla nasıl kullanabileceği ve yargıçların hükümdarın iradesine nasıl tabi olduğu tartışılır. 4. Devletin Kuruluşu: Devletin, ya bir devletin diğerini fethetmesiyle ya da zayıf olanın güçlü olana boyun eğmesiyle ortaya çıktığı teorisi işlenir. 5. Kamu Maliyesi ve Vergiler: İyi düzenlenmiş bir monarşide uyum ve adaletin sağlanması, vergiler ve özel mülkiyet konuları ele alınır. 6. Devrimler ve Değişim: Servetin eşitsiz dağılımı ve hükümdarın ahlaksız davranışları gibi durumların devlette nasıl değişimlere yol açabileceği analiz edilir.

Özerk bölgeler, kendi yönetimlerini belirleme yetkisine sahip olan ve merkezi hükümetten belirli derecelerde bağımsızlık tanınmış olan bölgelerdir. Dünya genelinde bazı özerk bölge örnekleri: İspanya: Bask Bölgesi ve Katalonya. Çin: Hong Kong ve Makao. İtalya: Güney Tirol ve Friuli Venezia Giulia. Hindistan: Jammu ve Keşmir. Kanada: Québec. İsviçre: Tessin ve Grisons. Ayrıca, Türkiye'de de Tataristan, Tuva, Altay, Başkurdistan, Çuvaşistan, Hakas, Saha (Yakutistan) ve Gagavuzya gibi özerk cumhuriyetler bulunmaktadır.

Sokrates, anayasal monarşi veya aristokrasiyi savunur.

6. sınıf yönetim biçimleri testi çözmek için aşağıdaki kaynakları kullanabilirsiniz: 1. MEB Sınavları: 6. sınıf Sosyal Bilgiler dersi "Yönetime Katılıyorum" ünitesinin özetini ve test sorularını içeren kaynaklar mevcuttur. 2. Morpakampüs: "Yönetim Biçimleri" konulu test soruları sunmaktadır. 3. Unikoçu: "Nasıl Bir Yönetim?" konulu 6. sınıf Sosyal Bilgiler test soruları bulunmaktadır. Yönetim biçimleri genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Monarşi: Egemenliğin tek bir kişiye ait olduğu yönetim şeklidir. 2. Oligarşi: Egemenliğin küçük bir grubun elinde olduğu yönetim şeklidir. 3. Teokrasi: Devlet ve toplum kurallarının din kurallarına göre belirlendiği yönetim şeklidir. 4. Cumhuriyet: Egemenliğin millete ait olduğu, devletin seçimle iş başına gelen kişiler tarafından yönetildiği yönetim şeklidir.

Platon ve Aristoteles'in demokrasi hakkındaki görüşleri şu şekildedir: Platon: Platon, demokrasiyi istikrarsızlığa zemin hazırlayan bir rejim olarak görür. Aristoteles: Aristoteles de demokrasiyi eleştirir ve çoğunluk hükümeti olarak görür.

Oklokratik yönetim, bilgisiz ve yetkin olmayan kalabalıkların desteğiyle kurulan baskıcı-çoğunlukçu hükümet ve yoz-kanunsuz demokrasi biçimini tanımlayan aşağılayıcı bir terimdir. Bu tür bir yönetim, genellikle eğitim seviyesinin düşmesi ve entelektüel birikimin geniş kitleleri kapsayacak şekilde artmaması sonucu ortaya çıkar.