Ontoloji

Felsefenin temel ilkeleri, epistemoloji, ontoloji, etik, metafizik gibi kavramlarla özetlenebilir. Atasözü olarak ifade edilebilecek doğrudan bir ilke belirtilmemiştir. Ancak, felsefenin bazı temel düşünceleri ve prensipleri şunlardır: Kategorik Imperatif (Kant): Bireylerin nasıl ahlaki kararlar alabileceğini gösteren bir etik teorisidir. Altın Orta (Aristoteles): İyi ve doğru durumların apaçık olmadığını, bu nedenle aşırılıklardan kaçınmayı öğütler. Pozitivizm: Bilginin sadece gözlemlenebilir ve ölçülebilir gerçeklere dayandığını savunur.

Aristoteles'in 10 kategorisi şunlardır: 1. Cevher (Substance). 2. Nicelik (Quantity). 3. Nitelik (Quality). 4. İlişki (Relation). 5. Yer (Place). Nerede? 6. Zaman (Time). Ne zaman? 7. Durum (Position). 8. Sahip Olma (Having). 9. Yapma (Action). 10. Görelik (Passion, Affection).

Kendi için varlık ve kendine mevcut varlık kavramları, varoluşçu filozof Jean-Paul Sartre'ın ontoloji (varlık felsefesi) anlayışında yer alır. Kendi için varlık, insan bilincini ifade eder; bilinçli, düşünen, sorgulayan ve geleceğe yönelik projeler kuran bir varlıktır. Kendine mevcut varlık ise, bilinçten bağımsız, nesnel ve durağan olan varlık alanıdır.

Özne merkezli metafizik, metafiziğin temel konularından biri olan varlık kavramını, bilinci dış dünyadan ayrılmış içsel bir var olan olarak tanımlayan bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımda, özne (düşünen varlık) ve nesne (uzanımlı şey) birbirinden ontolojik olarak bağımsız iki farklı var olan alanı olarak kabul edilir ve öznenin önceliği vurgulanır.

Felsefenin temel makaleleri, felsefenin ana kavramlarını ve alanlarını ele alan yazılardır. İşte bazı örnekler: 1. "Felsefenin Temel Kavramları". 2. "Felsefe Nedir? Felsefe Ne Anlama Gelmektedir?". 3. "Temel Felsefe Kavramları". 4. "Felsefenin Konuları ve Temel Disiplinleri". 5. "Felsefenin Temel Problemleri".

Felsefede öz, bir nesneyi neyse o yapan gereçlerin tümü olarak tanımlanır. İşte bazı öz örnekleri: 1. Aristoteles'te Öz: Aristoteles'e göre öz, "bir şeyi o şey yapan" formel/biçimsel nedendir. 2. Sartre'da Öz: Fransız varoluşçusu Sartre'a göre öz, varoluştan önce gelmez, insan kendi özünü kendi iradi davranışlarıyla oluşturur. 3. Kant'ta Öz: Alman düşünürü Kant'a göre öz, noumenon'dur, yani asla bilinemeyen, sadece görünüşleri bilinen bir kavramdır.

İbn-i Rüşd'e göre nedensellik ilkesi, duyulur nesnelerde bulunan etkin nedenlerin varlığını kabul eder ve bu ilkeyi ontolojik ve epistemolojik bir temele dayandırır. İbn-i Rüşd'e göre bir şeyi bilmek, onun nedenlerini bilmek demektir.

Ontoloji ve bütünlük ilkesi şu şekilde tanımlanabilir: 1. Ontoloji: Varlığın doğasını ve gerçekliğini araştıran felsefe dalıdır. 2. Bütünlük ilkesi: Ontolojik yaklaşımın temel ilkelerinden biridir.

Gilbert Ryle, "makinedeki hayalet" ifadesiyle, René Descartes'ın düalist zihin anlayışını eleştirir ve şu görüşleri savunur: 1. Zihin ve beden ayrı değildir: Ryle'a göre, zihin bedenin faaliyetinden farklı bir kavramsal kategoriye ait olsa da, bedenin bir parçasıdır ve onun işlevsel bir yönünü oluşturur. 2. Kategori hatası: Zihinsel durumların fiziksel durumlarla aynı kefeye konulması mantıksal bir yanılgıdır (kategori hatası). 3. Davranışçılık: Zihinsel durumlar, sadece gözlemlenebilir davranışlarla anlaşılabilir ve tanımlanabilir. Bu yaklaşımıyla Ryle, Kartezyen ontolojiyi ve sağduyu felsefesini sorgulamıştır.

Felsefe terimleri arasında en temel olanlar şunlardır: 1. Epistemoloji: Bilgi felsefesi, bilginin doğası, kaynağı ve sınırları üzerine sorular sorar. 2. Ontoloji: Varlık felsefesi, varlığın ne olduğunu ve nelerin var olduğunu sorgular. 3. Etik: Ahlak felsefesi, insanların neyin doğru, neyin yanlış olduğuna nasıl karar verdiğini inceler. 4. Metafizik: Fiziksel dünyanın ötesinde var olan varlıklar ve gerçeklikler üzerine düşünür. 5. Rasyonalizm: Bilginin akıl ve mantık yoluyla elde edilebileceğini savunur. 6. Empirizm: Bilginin duyusal deneyimlere dayandığını ileri sürer. 7. Diyalektik: Felsefi tartışmalarda kullanılan, karşıt düşünceler arasındaki çatışmanın bir senteze ulaşarak yeni bir bilgi oluşturmasını ifade eder. Diğer önemli felsefe terimleri arasında determinizm, dogmatizm, sezgicilik ve sosyo-kültürel felsefe de yer alır.

Hayır, alemden cinse doğru gidildikçe ortak özellikler artmaz; azalır. Türden âleme doğru gidildikçe canlıların sınıflandırılmasında daha genel kategorilere geçiş yapılır.

Ontolojik soru örnekleri şunlardır: 1. "Varlık nedir?". 2. "Gerçeklik nasıl oluşur?". 3. "Fiziksel nesneler nelerdir?". 4. "Bir nesnenin var olduğu söylemini kanıtlamak mümkün müdür?". 5. "Bir nesnenin özellikleri veya ilişkileri nedir ve bunlar nesneyle nasıl ilişkilidir?".

10. sınıf felsefe varlık felsefesi, varlığın nedenlerini ve ilkelerini araştıran, varlığın ne olduğunu, yapısını ve ilkelerini konu edinen felsefe dalıdır. Varlık felsefesinin bazı temel soruları: Varlık var mıdır? Varlığın ana maddesi nedir? Varlıklar değişmekte midir, durağan mıdır? Varoluşun amacı nedir? İki tür varlık: 1. Gerçek varlık: Zihnimizden bağımsız olarak dış dünyada bulunan ve değişebilen varlıklardır. 2. Düşünsel varlık: Zihnimize bağlı olan, duyularla algılanamayan varlıklardır.

Felsefenin temel konuları ve bunların sinemaya yansımaları şunlardır: 1. Varlık Felsefesi (Ontoloji): Evrenin ilk nedenlerini araştırır. 2. Bilgi Felsefesi (Epistemoloji): Bilginin yapısını ve ortaya çıkış sürecini irdeler. 3. Değerler Felsefesi (Aksiyoloji): İnsanın eylem alanına ilişkin sorunları ele alır. 4. Sanat Felsefesi (Estetik): Güzelliğin ve sanat eserinin araştırılmasını içerir. Ayrıca, siyaset felsefesi ve din felsefesi gibi konular da sinemada işlenebilir.

İbn-i Sînâ'nın tabii felsefesi, varlık ve doğa üzerine yaptığı ontolojik ve metafiziksel çalışmaları içerir. Temel ilkeleri: 1. Varlık Hiyerarşisi: İbn-i Sînâ'ya göre varlık, tek bir ilahi kaynaktan gelir ve hiyerarşik bir yapıya sahiptir. 2. Zorunlu Varlık: Varlığın en yüksek noktasında, her şeyin nedeni olan ve kendi varlığını kendi içinden sürdüren zorunlu bir varlık (Tanrı) bulunur. 3. Akıl ve İnsan Doğası: İnsan, akıl yoluyla gerçeği keşfedebilir ve doğru bilgiye ulaşabilir. 4. Doğa Bilimleri: İbn-i Sînâ, doğayı maddesinden ayrılmamış biçimlerin bilimi olarak tanımlar ve bu alanda önemli katkılarda bulunur. Ayrıca, İbn-i Sînâ'nın tabii felsefesi, din ve felsefe arasındaki ilişkiyi de ele alır ve bu iki alanın birbirini tamamladığını öne sürer.

Tümel ve tikel kavramları felsefede şu şekilde tanımlanır: 1. Tümel: Bireysel nesnelerin üzerinde bir kavram olarak var olan, ortak özellikleri ifade eden felsefi bir terimdir. 2. Tikel: Bireysel ve belirli nesneleri ifade eden felsefi bir kavramdır.

Hartmann'ın resmi teorisi, iki ana alanda yoğunlaşır: Yeni Ontoloji ve Psikoloji. 1. Yeni Ontoloji: Nicolai Hartmann, varlığı dört katmanlı bir yapı olarak ele alır: inorganik, organik, ruhsal ve tinsel. 2. Psikoloji: Heinz Hartmann, Freud'un psikanalitik kuramını geliştirerek ego psikolojisinin babası olarak bilinir.

Varlık ve Zaman (Martin Heidegger) kitabı, varlık sorununu ontolojik olarak ele alarak Batı felsefesine büyük bir eleştiri ve katkı sunar. Kitapta anlatılan ana konular: - Varlık (Sein) kavramının anlamı yeniden düşünülür ve tarihsel unutuşu vurgulanır. - Dasein (orada olma) kavramı, dünyada var olan ve bu dünyayı anlamlandıran, kendi varoluşunu sorgulayan bir varlık olarak analiz edilir. - Zaman kavramı, insan varoluşunun zamansal bir yapıya sahip olması nedeniyle önemlidir. - Ölüm, kaygı, ölümlülük, özgünlük ve süreklilik gibi kavramlarla insan varoluşunun anlamı araştırılır. Heidegger'e göre, varlık zamanla anlaşılır ve teknik düşünme biçimi, varlığı kontrol edilebilir ve verimli kılınabilir bir nesne olarak görerek nihilizmin bir ifadesi olarak değerlendirilir.

Varoluş ve hiçlik aynı şeyler değildir. Varoluş, bir şeyin var olması durumunu ifade eder. Hiçlik ise varoluşun karşıtı olarak, yokluğu ve varoluşun reddi anlamına gelir.

İhvan-ı Safa'nın varlık anlayışı iki ana kategoride incelenebilir: ontolojik ve epistemolojik akıl. Ontolojik akıl, kozmolojinin en tepesinde, Tanrı'dan sonra gelen, yetkin ve kemal sahibi bir varlık olarak kabul edilir. Epistemolojik akıl ise duyular, akıl ve burhan yoluyla elde edilen bilgileri kapsar. Ayrıca, İhvan-ı Safa'nın varlık açıklamasına Yeni-Eflâtuncu sudur teorisi de etki eder ve varlık, Tanrı'dan bir fışkırma olarak görülür.