Ontoloji

Porphyrios'un tümeller anlayışı, "beş tümel" olarak bilinen kavramlar üzerinden şekillenir: cins, tür, ayrım, özgülük ve ilinti. Cins: Ortak özellikleri olan iki kavramdan, kaplamı daha geniş olandır. Tür: Cinsin altında sıralanan ve cinsin öz bakımından kendisine yüklendiği kavramdır. Ayrım: Türün, cinsinden farkını gösteren temel özelliğidir. Özgülük: Yalnız bir türe ait olan ve zorunlu olarak ayırıma bağlı olan özelliktir. İlinti: Birçok türde ortaklaşa bulunan özelliklerdir. Porphyrios, bu kavramları sistematik bir şekilde inceleyerek, Aristoteles'in cevherle ilgili görüşlerini "İsagoji" (Kategorilere Giriş) adlı eserinde ele almıştır.

Özcülük (essentialism) ve esansiyalizmin farkı, terimlerin kullanım bağlamına ve anlamlarına bağlıdır. Özcülük, felsefede belli bir türe dahil her varlığın o türe ait niteliklere veya özelliklere sahip olduğunu iddia eden bir akımdır. Esansiyalizmin ise, Platon tarafından ortaya atılan ve canlıların birbirinden bağımsız ve değişmez olduğunu savunan bir bakış açısı olduğu belirtilmektedir. Bu bağlamda, özcülük genel bir felsefi akım iken, esansiyalizmin Platon'un belirli bir düşünce sistemine ait daha spesifik bir yorum olduğu söylenebilir.

Ontolojinin kurucusu olarak Aristoteles kabul edilir. Aristoteles, varlığı değil, var olanı soruşturan bir varlık bilimi olarak ontolojiyi tanımlamıştır. Ancak, "ontoloji" terimi ilk kez 1606 yılında Alman filozof Jacob Lorhardus tarafından kullanılmış ve metafizik ile eş tutulmuştur. Ontolojinin çağdaş anlamdaki kurucusu ise 19. yüzyılda Nicolai Hartmann olarak kabul edilir.

Ontolojik ve ontik arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Ontik. Ontolojik. Ontik, ontoljinin bir parçası olsa da yalnızca bir "yer" tutar; ontolojiyi kapsamaz.

Yönletim, felsefe alanında "gönderme" anlamına gelir. Bir tümcenin özne konumunda yer alan bir terim, örneğin bir özel ad, bir nesneye gönderme yapar.

Ontolojik kanıta karşı çıkan filozof Immanuel Kant'tır. Kant, "Saf Aklın Eleştirisi" adlı eserinde ontolojik kanıtın eleştirisini iki temel noktada yapmıştır: 1. "Zorunlu varlık" kavramı bir ideadır. 2. Tanrı'nın varlığı, salt akıldan yola çıkarak kanıtlanamaz.

Varlığı kanıtlama problemi, genellikle Tanrı'nın varlığını kanıtlama bağlamında ele alınır ve farklı felsefi akımlar ile düşünürler tarafından çeşitli şekillerde ele alınmıştır. Bazı yaklaşımlar: İslam Felsefesi: Eşari, insanın olgun bir varlık haline kendi kendine ulaşamayacağını savunarak bir yaratıcının olması gerektiğini öne sürer. Ontolojik Kanıt: Bu kanıt, Tanrı'nın varoluşunun, en yüksek veya en yetkin varlık olarak tanımından zorunlulukla çıktığını gösterir. Varlığın genel olarak kanıtlanması ise, varlığın düşünceden önce geldiğini ve insan zihninden bağımsız olarak var olduğunu savunmakla mümkündür.

Felsefenin temel kavramlarına dair görseller bulunamadı. Ancak, felsefenin temel kavramlarından bazıları şunlardır: Ontoloji (Varlık Felsefesi). Epistemoloji (Bilgi Felsefesi). Aksiyoloji (Değerler Felsefesi). Etik (Ahlak Felsefesi). Estetik (Sanat Felsefesi). Metafizik. Mantık. Felsefenin temel kavramlarına dair daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: acikders.ankara.edu.tr; ogmmateryal.eba.gov.tr; felsefeatolyesi.net.

Monizm, her şeyin tek bir temel ilke veya kaynaktan geldiğini savunan felsefi görüştür. Monizm, Yunanca "yalnız" anlamına gelen "monos" kelimesinden türetilmiştir. Monizm, özdekçi (materyalist) ve düşünceci (idealist) olmak üzere iki ana dala ayrılır. Özdekçi monizm, evrenin temelinde maddenin olduğunu savunur. Düşünceci monizm, gerçekliğin temelinde düşünce, bilinç veya ruhun olduğunu iddia eder.

Heidegger ve Deleuze'ün savundukları bazı temel fikirler şunlardır: Heidegger: Varlık ve Zaman: Varoluşsal analitiğin temelden sarsılmasını ve bir "Dönüş"ü savunur. Metafizik ve Temel: Metafiziği felsefenin temeline yerleştirir ve bu temelin üç Doğa filozofuna (Herakleitos, Anaksimandros ve Parmenides) ve Aristoteles'e dönüşle anlaşılabileceğini öne sürer. Hakikat: Hakikati "açığa vurma" (unconcealment) olarak tanımlar ve bu, "doğru olma" (Richtigkeit) kavramından farklıdır. Deleuze: Anti-Hümanizm: İnsan ile hayvan arasındaki ayrıma karşı çıkar ve anti-hümanist bir duruşu savunur. İçkinlik ve Çokluk: Yaşamın belirli bir yapı veya teori altında kavranamayacağını, bunun bir lütuf olduğunu savunur. Bilim ve Hakikat: Bilimi, hem olumlu hem de olumsuz anlamda "doğru" olarak kabul etmez; ona göre bilim, kaosla bir "yakınlık" veya "çekicilik" içindedir.

Ruhun varlığını kanıtlayan filozoflardan bazıları şunlardır: Platon. Sokrates. Ayrıca, Galen de ruhun varlığını savunan filozoflar arasında yer alır.

Felsefenin dört temel ilkesi, Georges Politzer'in "Felsefenin Temel İlkeleri" kitabında ele alınan ve Marksist diyalektik materyalizmi temel alan ilkelerdir: 1. Diyalektik yöntem. 2. Materyalist dünya anlayışı. 3. Diyalektik materyalizm ve toplumun manevi yaşamı. 4. Tarihsel materyalizm. Kitap, 1936 yılında yazılmış olup, 1945 yılında yayımlanmıştır.

Evet, "noumenon" ve "numen" aynı kavramı ifade eder. "Noumenon" tekil, "numen" ise bu kavramın çoğul halidir. Numen (noumenon), Immanuel Kant felsefesinde, fenomenin ötesindeki bilinemez ve tanımlanamaz "gerçeklik", "gerçek bilgi" anlamına gelir.

Yeni ontolojide ideal varlık, zaman ve mekân boyutlarının dışında kalan ve değişmeyen varlık kategorisidir. Özellikleri: Değişmezlik. Genellik. Zaman-üstü olma. Mutlak hakikat (din felsefesi, idealizm ve metafizik bağlamında). Örnekler: Tanrı. Melekler. Yeni ontolojinin kurucusu Nicolai Hartmann'a göre, ideal varlık, real (somut) olanda "temel-struktur" olarak yer alır, ancak real varlığın temel yapısı olan her şeyin ideal olması gerekmez.

Felsefede varlık ve var olan arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Varlık. Var olan. Örnek: Bir masanın varlık potansiyeli vardır, yani bir masa var olabilir. Sonuç açıklanmamış bir öğrencinin sınav notu, varlığı söz konusu olsa da var olma durumuna henüz ulaşmamıştır. Felsefede varlık ve var olan kavramlarına farklı yaklaşımlar da bulunmaktadır: Varlığı oluş olarak kabul edenler. Varlığı idea olarak kabul edenler. Varlığı madde olarak kabul edenler. Varlığı hem madde hem idea olarak kabul edenler.

Varlık ile ilgili elde edilen bazı bilgiler şunlardır: Varlık kavramının tanımı. Varlık türleri. Varlık felsefesinin konusu. Varlık ile ilgili görüşler. Herakleitos. Parmenides. Platon. Aristoteles. Varlık ile ilgili yaklaşımlar. Realizm (gerçekçilik). İdealizm (düşüncecilik). Materyalizm (maddecilik).

Ontoloji ve yeni ontoloji arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Varlık Algısı: - Ontoloji, varlığı genellikle insan algısı ve bilinci üzerinden tanımlar. - Yeni Ontoloji, varlıkların insan algısından bağımsız bir gerçekliğe sahip olduğunu savunur. 2. Hiyerarşi: - Ontoloji, varlıklar arasında hiyerarşi olduğunu kabul eder (örneğin, insan üstündür). - Yeni Ontoloji, tüm varlık türlerinin eşit olduğunu öne sürer (düz ontoloji). 3. Odak: - Ontoloji, insan deneyimi ve epistemoloji ile ilişkilidir. - Yeni Ontoloji, insan-merkezli olmayan, nesne odaklı bir yaklaşım sergiler. 4. Temel Sorular: - Ontoloji, "Varlık insan tarafından nasıl algılanır?" sorusuna odaklanır. - Yeni Ontoloji, "Varlık, insan olmadan da nasıl vardır?" sorusunu sorar. Bu farklar, yeni ontolojinin daha çağdaş ve disiplinler arası bir perspektif sunduğunu ve geleneksel ontolojik yaklaşımlardan farklı olarak, çevresel krizler ve teknoloji gibi konuları da dikkate aldığını gösterir.

Hauntoloji, sosyal veya kültürel geçmişteki unsurların hayalet gibi geri dönüşüne veya kalıcılığına atıfta bulunan bir fikirdir. Bu terim, ilk kez Fransız filozof Jacques Derrida'nın 1993 tarihli "Marx'ın Hayaletleri" adlı kitabında ortaya atılmıştır. Hauntoloji, ontoloji (varlık felsefesi) ve "haunt" (musallat olmak?) terimlerinden türetilmiştir. Hauntoloji, görsel sanatlar, felsefe, elektronik müzik, antropoloji, politika, kurgu ve edebiyat eleştirisi gibi alanlarda başvurulmaktadır.

Ontik varlık, felsefede "var olan her şey" anlamına gelir. Ontik, ontoloji ile yakından ilişkilidir; ontoloji varlığı incelerken, ontik varolanları inceler. Ontik varlıklar, herkesin bildiği, gerçek kabul edilen varlıklardır, örneğin masa masadır, insan insandır.

Einai, Antik Yunanca'da "olmak" ve "varolmak" fiillerinin masdarıdır. Parmenides'e göre "einai"nin bazı anlamları: Var olmak. Var olan. "Einai" ayrıca, İncil'de Tanrı'nın özü ve ebedi doğası ile insan varlığı ve kimliğini ifade etmek için de kullanılır.