SosyalTeori

Kırık cam sendromu, Amerikalı suç psikoloğu Philip Zimbardo'nun 1969 yılında yaptığı bir deneyden yola çıkarak geliştirdiği bir teoridir. Zimbardo'nun deneyinde, bir araba önce düşük suç oranına sahip Palo Alto bölgesine, sonra yüksek suç oranına sahip Bronx'a bırakılmıştır. Bu teori, sadece fiziksel ortamlar için değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal durumlar için de kullanılabilir.

Liberalizm ve muhafazakarlık arasındaki bazı farklar şunlardır: Değişim ve gelenek: Muhafazakarlar değişime şüpheyle yaklaşırken, liberaller bireysel özgürlüğü engelleyen her türlü engele karşıdır. Bireysellik ve toplum: Muhafazakarlık, toplumu oluşturan grupların, örneğin ailelerin temel insan birimi olduğunu savunur. Devlet ve otorite: Muhafazakarlık, istikrarlı bir toplum için merkezi bir güç ve otorite sisteminin gerekliliğini savunur. Sosyal yapı: Muhafazakarlar, tarihsel ve pratik faktörlerle ilişkilendirilen bir sosyal tabakalaşmayı doğal ve arzu edilen bir durum olarak görür. Din ve ahlak: Muhafazakarlar, dini ve ahlaki değerleri sosyal kontrol aracı olarak kullanır.

Kapitalizm ve komünizm arasındaki bazı temel farklar: Mülkiyet: Kapitalizmde ekonomik kaynaklar özel mülkiyettedir, komünizmde ise kamuya aittir ve devlet tarafından kontrol edilir. Karar Alma: Kapitalizmde ekonomik kararlar özel bireyler tarafından alınır ve piyasa mekanizmasına göre şekillenir. Amaç: Kapitalizmin amacı kâr maksimizasyonudur; komünizmde ise sosyal refah ve toplumun ihtiyaçlarının karşılanması hedeflenir. Hükümet Müdahalesi: Kapitalizmde sınırlı devlet müdahalesi vardır, genellikle sadece dolandırıcılık ve suç gibi durumları önlemek için. Rekabet: Kapitalizmde serbest ve rekabetçi bir piyasa yapısı vardır.

Anarşizm, toplumsal otoritenin, tahakkümün, erkin ve hiyerarşinin tüm biçimlerini bertaraf etmeyi savunur. Anarşizmin temel görüşleri: Devlet karşıtlığı. Gönüllü etkileşim ve özyönetim. Bireysel özgürlük. Zorlayıcı kurumlara karşı olma. Anarşist akımlar, şiddetin yeri, ekonomik sistem ve çevre gibi konularda farklı görüşlere sahip olabilir.

Korporatizm, toplumun tarım, emek, askeri, iş, bilim veya lonca dernekleri gibi şirket grupları tarafından ortak çıkarlar temelinde örgütlenmesini savunan kolektivist bir siyasi ideolojidir. Temel özellikleri: Özelleştirme ve serbest piyasa ekonomisi: Ticari ve işletme amaçlı kuruluşların ülkenin ekonomik ve siyasi hayatını belirleme gücünü ele almasını ifade eder. Devlet müdahalesi: Devletin ekonomik hayatta daha az rol oynaması hedeflenir, ancak gerektiğinde piyasaları denetleme ve düzenleme görevi olabilir. Sınıf işbirliği: Sınıf çatışması yerine sınıflar arasında işbirliğini savunur. Korporatizm, 20. yüzyılın başlarından beri var olan bir ekonomik sistemdir ve günümüzde birçok ülkede egemen olarak kabul görmektedir.

Marksist, Karl Marx'ın düşüncelerini benimseyen ve Marksizm öğretisine inanan kişilere denir. Marksizm, 19. yüzyılın ikinci yarısında Karl Marx ve Friedrich Engels'in çalışmalarına dayanan, toplumsal sınıf ilişkilerini, sosyal çatışmaları ve sosyal dönüşümü diyalektik bir perspektiften inceleyen, tarihsel gelişimi materyalist bir bakış açısıyla yorumlayan sosyoekonomik bir analiz yöntemidir. Marksizm, kapitalist dünyaya karşı işçi sınıfının özgürleşmesini öngörür ve toplumsal eşitliği hedefler.

Lenin'e göre entelijansiya, "genel olarak, tüm eğitimli insanları, serbest meslek sahiplerini, beden işçilerinden ayrı olarak, İngilizlerin deyişiyle beyin işçilerini" içerir. Lenin, entelijansiyanın çeşitli gruplarının farklı toplumsal sınıflara ait olduğunu ve bu grupların çıkarlarına hizmet ederek onları ideolojik, siyasi ve kuramsal biçimlerde ifade ettiğini belirtir. Ayrıca, Lenin'in entelijansiya ile ilgili bazı görüşleri şu eserlerinde yer almaktadır: Ne Yapmalı. 1 Mayıs 1904.

Platon'un devlet anlayışı, ideal bir devlet modelini içerir ve şu temel özelliklere dayanır: İş Bölümü: Devlet, vatandaşlar arasında yapılan bir iş bölümüne dayanır. Sınıflar: Toplum, yöneticiler, bekçiler (askerler) ve işçiler (çiftçiler, zanaatkarlar) olmak üzere üç sınıfa ayrılır. Erdemler: Her sınıfın bir erdemi vardır; yöneticiler bilgelik, bekçiler cesaret, işçiler ise kanaatkârlık erdemine sahiptir. Kadın-Erkek Eşitliği: İdeal devlette kadın-erkek eşitliği mevcuttur. Sosyalizm: Bekçiler ve yöneticiler, ortak bir yaşam sürer ve özel mülkiyete sahip değildir. Yönetim: İdeal devlet, sayıları kısıtlı bir aristokrat zümre tarafından yönetilir. Platon'a göre devlet, bir organizma gibidir ve insan ile aynı yapıya sahiptir.

İdris Küçükömer'in savunduğu bazı görüşler şunlardır: Sağ-sol kavramlarının ters oturması: CHP'nin aslında sağ bir parti olduğunu ve Türkiye'de sağ ve sol kavramlarının Batı'dan farklı yerleştiğini iddia etmiştir. Devletin despotik yapısı: Türkiye'de devletin despotik niteliğinin sivil toplum oluşumunu engellediğini savunmuştur. Asya Tipi Üretim Tarzı (ATÜT) kuramı: Türkiye'nin Batı benzeri bir gelişim süreci yaşamadığını, kendine özgü tarihsel koşulları olduğunu ve Türk modernleşmesinin bu koşullar içinde değerlendirilmesi gerektiğini öne sürmüştür. Kapitalizm ve emperyalizm: 1970'li yıllarda yaygın sol literatürün aksine kapitalizm ile emperyalizmi birbirinden ayırmış, ancak emperyalizmden bağımsız olmayı savunmuştur. Demokratikleşme: Toplumun demokratikleşmesi için ekonomide serbest piyasa görüşlerini benimsemiştir. Küçükömer, Kemalizm'i de eleştirmiş, onu "sol" veya "ilerici" olmayan, halka dayatmacı ve düzeni istikrarsızlaştıran bir ideoloji olarak tanımlamıştır.

Alex Callinicos'un toplum kuramı, toplum kuramının modern felsefedeki merkezî temalarla, politik ekonominin gelişimiyle ve evrimsel biyolojinin etkinliğiyle bağlarını kurmayı amaçlar. Callinicos, Aydınlanma'nın insanlar üzerinde bir dizi baskı kuran bir yanılsamalar çağı olarak görülmesinin postmodernizmle birlikte moda haline geldiğini ve toplum kuramlarının büyük anlatılar olmakla eleştirildiğini belirtir. Alex Callinicos'un toplum kuramında ele aldığı bazı isimler şunlardır: Montesquieu, Adam Smith ve İskoç Aydınlanması; Hegel, Marx, Tocqueville, Mill, Maistre, Gobineau, Darwin, Spencer, Kautsky, Nietzsche, Durkheim, Weber, Simmel, Freud, Lukács, Gramsci, Heidegger, Keynes, Hayek, Parsons, Frankfurt Okulu, Lévi-Strauss, Althusser, Foucault, Habermas, Bourdieu, Beck ve Giddens.

Emile Durkheim'in metodolojisi şu temel ilkelere dayanır: Toplumsal olguları "şey" olarak ele almak. Peşin hükümlerden kaçınmak. Araştırma nesnesini tanımlamak. Nesnel olmak. Karşılaştırma yapmak. Nedensellik ilkesinin geçerliliğine güvenmek. Durkheim, hipotezler kullanarak toplumsal olguları açıklar ve bu yönüyle sosyal bilimlerde hipotez kullanımının yolunu açar.

Sosyal liberalizm, bireysel özgürlük ve sosyal adalet arasında denge kurmayı amaçlayan politik bir ideolojidir. Ekonomik liberalizm, devletin ekonomik faaliyetlerinin sınırlandırılıp özel teşebbüsün desteklendiği sistemdir. Sosyal ve ekonomik liberalizm, farklı ülkelerde çeşitli isimlerle anılır: Birleşik Krallık'ta yeni liberalizm, ABD'de modern liberalizm, Almanya'da sol liberalizm ve İspanyolca konuşulan ülkelerde ilerici liberalizm olarak adlandırılır.

Steven Lukes'un iktidarla ilgili temel görüşleri şunlardır: Üç boyutlu iktidar yaklaşımı. Karar verici, karar verici olmayan ve ideolojik iktidar. En az gözlemlenebilir anlarda en etkili. İdeolojik kontrol. Lukes'un "İktidar: Radikal Bir Görüş" adlı kitabı, bu konuları detaylı bir şekilde ele alır ve iktidar kavramına dair yaygın kabulleri sorgulamayı hedefler.

Şirinler çizgi filmiyle ilgili bazı sırlar ve teoriler: Komünizm propagandası: Şirinler'in orijinal adı olan "Smurf", "Kızıl Bayrak Altındaki Sosyalist Adamlar" anlamına gelen "Socialist Men Under Red Flag" ifadesinin kısaltması olarak yorumlanmıştır. Politik semboller: Karakterler üzerinden bazı politik mesajlar verildiği iddia edilmiştir: Şirin Baba: Karl Marx'ı temsil etmektedir. Gargamel: Kapitalizmi ve misyonerliği sembolize etmektedir. Azman: Amerika'nın peşinden giden küçük ülkeleri temsil etmektedir. Feminizm: Şirine karakteri, tek başına mücadele eden bir kadın olarak feminizmi temsil etmektedir. Dayanışma: Para kullanılmayan ve herkesin eşit yaşadığı Şirinler köyü, dayanışma ve eşitlik gibi değerleri yansıtmaktadır. Bu teoriler, bilimsel bir temele dayanmamakta olup, hayranlar tarafından ortaya atılmış yorumlardır.

Ulrich Beck'in risk toplumu kavramı, sanayi toplumundan farklı olarak, modernleşme sürecinde alınan kararlar sonucu ortaya çıkan riskleri ve bu risklerin herkesi etkilediğini açıklar. Risk toplumunda öne çıkan bazı noktalar: Belirsizlik: Risk toplumunda kesin olan tek şey belirsizliktir. Bireysellik: Risk toplumunda bireysel hayatta kalma amacı ön plandadır; kâr etme güdüsü yerini hayatta kalma kaygısına bırakmıştır. Yaygın riskler: Riskler, toplumsal sınıfları ve toplumları aşar; alt veya üst sınıf fark etmeksizin herkes aynı riskleri taşır. Küresellik: Riskler, küresel çapta herkesi etkiler ve ulusal politikalar bu risklerle başa çıkmakta yetersiz kalır. Kontrolsüzlük: Riskler, hesaplanamaz ve sınırsız nitelikler taşır; kontrol mekanizmaları bu riskleri yönetmekte zorlanır.

Paul Lafargue, tembelliği savunan filozof olarak bilinir. Lafargue, 1880 yılında "Egalite" dergisinde tefrika edilen ve 1883'te yayımlanan "Tembellik Hakkı" adlı eserinde, çalışmaya dayalı kapitalizm sistemine karşı çıkmıştır.

Anti-emperyalist, emperyalizm karşıtlığını savunan kişilere denir. Anti-emperyalistler, emperyalizmin siyasi, ekonomik ve kültürel bağımlılık yaratan bir strateji olduğunu ve sömürü ile baskı anlamına geldiğini savunurlar. Anti-emperyalistlere örnek olarak, Roma'daki Cumhuriyetçi senatörler ve 1898'de İspanyol-Amerikan savaşından sonra kurulan anti-emperyalist kuruluş gösterilebilir. Ayrıca, Mustafa Kemal Atatürk de anti-emperyalist olarak kabul edilir.

Hegemonya, bir sistem içerisindeki bir elemanın diğerlerinden üstün ve baskın olması anlamına gelir. Hegemonya ve rıza arasındaki ilişki, özellikle İtalyan tarihçi ve siyaset bilimci Antonio Gramsci'nin çalışmalarında öne çıkar. Hegemonya, maddi, düşünsel ve ilişkisel bir olgu olarak hem zor kullanımını hem de rızanın üretilmesini içerir.

Antonio Gramsci'nin temel eserleri şunlardır: Hapishane Defterleri. Modern Prens. Aydınlar ve Toplum. İtalya'da İşçi Konseyleri Deneyimi. Hapishane Öncesi Yazılar. Fare ile Dağ. Ayrıca, Komünist Partiye Doğru, Felsefe ve Politika Sorunları ve Din gibi eserleri de bulunmaktadır.

Jeremy Rifkin, Amerikalı bir ekonomik ve sosyal kuramcı, yazar, konuşmacı, siyasi danışman ve aktivisttir. Rifkin, bilimsel ve teknolojik değişikliklerin ekonomi, iş gücü, toplum ve çevre üzerindeki etkileri hakkında yirmi iki kitap yazmıştır. Bazı görevleri: Üçüncü Sanayi Devrimi'nin baş mimarıdır. Avrupa Birliği, Çin Halk Cumhuriyeti, Almanya, İspanya gibi birçok ülkeye danışmanlık yapmıştır. Dünyanın önde gelen yenilenebilir enerji şirketleri ve diğer sektörlerden oluşan Üçüncü Sanayi Devrimi Küresel CEO İş Yuvarlak Masası'nın kurucusu ve başkanıdır. TIR Consulting adlı danışmanlık şirketinin başkanlığını yürütmektedir.