SosyalTeori

Kırık cam sendromu, psikolojide çevredeki düzensizliklerin ve kusurların, insanların kurallara uymaması ve vandalizm gibi davranışlarda bulunma eğilimini artırdığını ifade eden bir teoridir. Bu teori, Amerikalı suç psikoloğu Philip Zimbardo tarafından 1969 yılında yapılan deneylerle ortaya atılmıştır. İş hayatında ise kırık cam sendromu, küçük düzensizliklerin ve uyumsuzlukların görmezden gelinmesinin zamanla büyük sorunlara yol açabileceğini savunur.

Liberalizm ve muhafazakarlık arasındaki temel farklar şunlardır: Liberalizm: - Bireysel özgürlükleri ve hakları ön planda tutar. - Özel mülkiyet ve serbest piyasa ekonomisini savunur. - Devletin ekonomik hayata müdahalesini sınırlamayı ister. - Yeniliğe ve gelişmeye açıktır. Muhafazakarlık: - Geleneksel değerleri ve kurumları korumayı hedefler. - Radikal değişimlere şüpheyle yaklaşır. - Güçlü bir devleti ve merkezi otoriteyi savunur. - Din ve ahlak gibi kurumlara önem verir.

Kapitalizm ve komünizm arasındaki temel farklar şunlardır: Kapitalizm: - Özel mülkiyet: Özel mülkiyet ve miras hakkı vardır. - Ekonomik planlama: Piyasa güçleri ve rekabet temel prensiplerdir, planlama yoktur. - Gelir dağılımı: Adam Smith'in teorisine göre, her birey kendi refahını maksimize etmek için çabalarsa toplum refahı da kendiliğinden artar. - Bireysel özgürlükler: Bireysel bütün özgürlükler mevcuttur. Komünizm: - Ortak mülkiyet: Fabrikalar, madenler ve üretim araçlarının tamamı devlete veya topluma aittir. - Ekonomik planlama: Üretim, tüketim ve bölüşüm merkezi bir planlamaya göre yapılır. - Gelir dağılımı: Herkesin ihtiyacına göre üretim ve dağıtım gerçekleştirilir. - Devlet rolü: Devletin rolü büyüktür, sınıfsız bir toplumda devlet zamanla ortadan kalkacaktır.

Anarşizm, toplumsal otoritenin, tahakkümün, erkin ve hiyerarşinin tüm biçimlerini bertaraf etmeyi savunur. Anarşizmin temel görüşleri: Devlet karşıtlığı. Gönüllü etkileşim ve özyönetim. Bireysel özgürlük. Zorlayıcı kurumlara karşı olma. Anarşist akımlar, şiddetin yeri, ekonomik sistem ve çevre gibi konularda farklı görüşlere sahip olabilir.

Korporatizm, toplumun temel birim olarak, bireyi ya da sınıfı almak yerine, insanları iş bölümü içinde oldukları yere göre ve sahip oldukları mesleğin tüm üyeleriyle birlikte örgütleyen korporasyonların toplumun örgütlenmesinde temel olmasını savunan siyasi bir öğretidir. Bu yaklaşıma göre, bireysel ve sınıfsal çıkar çatışmalarının yerine, bireyler ve bireyle devlet arasında bir çıkar uyumu ve dayanışma sağlanmalıdır. Ayrıca, korporatizm üç cephe arasındaki bir müzakere olarak da görülebilir: iş dernekleri, işçi sendikaları ve devlet.

Marksist terimi, Karl Marx'ın ortaya koyduğu sosyal ve ekonomik teoriyi benimseyen düşünce akımını ifade eder. Marksizm ise, toplumsal eşitlik ve sınıf mücadelesi kavramları üzerine odaklanan bir ideolojidir.

Lenin, entelijansiyayı genel olarak tüm eğitimli insanları, serbest meslek sahiplerini, beden işçilerinden ayrı olarak, beyin işçilerini içeren bir toplumsal tabaka olarak tanımlar. Ayrıca, Lenin'e göre entelijansiya, burjuvazinin saflarına yükselmiş ve kapitalistlerden ciddi ödemeler almış uzmanları da kapsar.

Platon'un devlet anlayışı, ideal bir toplumun nasıl olması gerektiğine dair kapsamlı bir felsefe olarak özetlenebilir. Platon'un devlet anlayışının temel unsurları şunlardır: 1. Sınıf Sistemi: Platon, ideal toplumun üç sınıftan oluştuğunu savunur: - Yöneticiler: Bilgelik ve erdem sahibi olup, devleti yönetmeye yetkilidirler. - Bekçiler (Askerler): Yönetici sınıfına yardımcı olan, cesaretli ve disiplinli kişilerdir. - Üreticiler: Çiftçiler, zanaatkarlar ve tüccarlar gibi toplumun maddi ihtiyaçlarını karşılayan kişilerdir. 2. Adalet Anlayışı: Platon'a göre adalet, her bireyin toplumda kendine düşen rolü en iyi şekilde yerine getirmesidir. 3. Devletin Rolü: Platon, ideal devletin bireylerin refahını ve mutluluğunu sağlamayı amaçladığını savunur. 4. En İyi Yönetim Biçimi: Platon'a göre en iyi yönetim biçimi, bilge filozoflar tarafından yönetilen bir aristokrasidir.

İdris Küçükömer, aşağıdaki temel görüşleri savunmuştur: 1. Batılılaşma Eleştirisi: Türkiye'nin Batılılaşmasının mümkün olmadığını, çünkü Osmanlı ve Cumhuriyet düzeninin yabancılaştırılmış bir düzen olduğunu iddia etmiştir. 2. Sivil Toplum Anlayışı: Batı'da sivil toplumun sınıf mücadeleleri ve özel çıkarlar sonucu oluştuğunu, ancak Türkiye'de tarihsel koşullar nedeniyle sivil toplumun oluşamadığını savunmuştur. 3. Kemalizm ve CHP Eleştirisi: Kemalizm'i ve CHP'yi, halktan kopuk, bürokratik ve anti-demokratik olarak değerlendirmiştir. 4. Ekonomi ve Kalkınma: Ekonomide serbest piyasa görüşlerini benimsemiş, devletin ekonomik kalkınmadaki rolünü eleştirmiştir. 5. ATÜT Kuramı: Asya Tipi Üretim Tarzı (ATÜT) kuramını gündeme taşıyarak, Türkiye'nin Batı benzeri bir gelişim süreci yaşamadığını, kendine özgü tarihsel koşulları olduğunu öne sürmüştür.

Alex Callinicos'un toplum kuramı, toplum kuramının modern felsefedeki merkezî temalarla, politik ekonominin gelişimiyle ve evrimsel biyolojinin etkinliğiyle bağlarını kurmayı amaçlar. Callinicos, Aydınlanma'nın insanlar üzerinde bir dizi baskı kuran bir yanılsamalar çağı olarak görülmesinin postmodernizmle birlikte moda haline geldiğini ve toplum kuramlarının büyük anlatılar olmakla eleştirildiğini belirtir. Alex Callinicos'un toplum kuramında ele aldığı bazı isimler şunlardır: Montesquieu, Adam Smith ve İskoç Aydınlanması; Hegel, Marx, Tocqueville, Mill, Maistre, Gobineau, Darwin, Spencer, Kautsky, Nietzsche, Durkheim, Weber, Simmel, Freud, Lukács, Gramsci, Heidegger, Keynes, Hayek, Parsons, Frankfurt Okulu, Lévi-Strauss, Althusser, Foucault, Habermas, Bourdieu, Beck ve Giddens.

Sosyal ve ekonomik liberalizm iki farklı bağlamda ele alınabilir: 1. Sosyal Liberalizm: Klasik liberalizmin özgürlük ve eşitlik vurgusunu devam ettirirken, devletin bireylerin refahını sağlamak ve sosyal adaleti teşvik etmek için daha aktif bir rol oynaması gerektiğini savunan bir liberalizm çeşididir. 2. Ekonomik Liberalizm: Piyasa ekonomisini ve özelleştirmeyi teşvik eden bir ekonomik anlayıştır.

Durkheim'ın metodolojisi, sosyal olayları anlamak ve açıklamak için geliştirdiği yaklaşım ve yöntemleri içerir. Temel bileşenleri şunlardır: 1. Sosyal Olgu Kavramı: Durkheim, sosyolojinin incelemesi gereken temel birim olarak "sosyal olgular" kavramını geliştirmiştir. 2. Nesnellik ve Tarafsızlık: Sosyolojik araştırmalarda nesnelliği ve tarafsızlığı vurgulamıştır. 3. Betimleyici ve İstatistiksel Yöntemler: Sosyal olguları incelemek için betimleyici ve istatistiksel yöntemler kullanmıştır. 4. Yapısal Fonksiyonalizm: Toplumsal yapıların ve kurumların işlevlerini, toplumsal düzenin sürdürülmesine katkı sağladığını vurgular. 5. Toplumsal Gerçeklik: Toplumsal gerçekliği, bireylerin düşünceleri ve eylemleriyle değil, toplumun kendisiyle açıklayarak, sosyal fenomenlerin altında yatan toplumsal koşulları ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. 6. Neden-sonuç İlişkileri: Sosyal olgular arasındaki neden-sonuç ilişkilerini belirlemek için çeşitli yöntemler geliştirmiştir.

Steven Lukes, "iktidar" kavramını üç farklı boyutta ele almaktadır: 1. Tek Boyutlu İktidar: İktidarın en görünür ve açık şekilde işleyen boyutunu ifade eder. 2. Gündem Belirleyici İktidar: İktidarın, bazı soruların hiç gündeme gelmemesini sağlayarak görünmez bir şekilde işlediğini öne sürer. 3. Görünmeyen İktidar: Günlük hayatımızdaki güç ilişkilerinin görünmez mekanizmalarını inceler.

Şirinler'in sırrı, çizgi filmde işlenen çeşitli metaforlar ve sembollerle ilgilidir: 1. Komünizm: Şirinler köyünde para kullanılmaz ve herkes eşit şartlarda çalışır, bu da komünizm sistemini temsil eder. 2. Gargamel ve Kapitalizm: Gargamel, Şirinleri yakalayıp altına dönüştürmeye çalışan bir karakterdir ve kapitalizmi simgeler. 3. Şirine ve Feminizm: Şirine, tek kadın karakter olarak feminizmi temsil eder. 4. Gözlüklü Şirin ve Leon Troçki: Gözlüklü Şirin, sistemi sorgulayan ve Leon Troçki'yi temsil eden bir karakterdir. 5. Tembel Şirin ve Tembellik: Tembel Şirin, tembelliği ve herkesin bir tembellik hakkına sahip olduğunu simgeler. Bu unsurlar, Şirinler'in sadece eğlenceli bir çizgi film olmanın ötesinde, toplumsal ve politik mesajlar taşıdığını göstermektedir.

Ulrich Beck'in "Risk Toplumu" kavramı, modern toplumun giderek artan risklerle nasıl şekillendiğini anlatır. Risk toplumunun temel özellikleri: - Evrensellik: Riskler, tüm dünya toplumlarını etkileyen ortak kavramlardır. - Küreselleşme: Riskler, daha fazla insanı etkileyecek şekilde küreselleşmiştir. - Kurumsallaşma: Modern çağda riskler, sigorta ve güvenlik önlemleri gibi kurumsallaşmış önlemlerle yönetilir. - Dönüşlülük: Riskler, insan kaynaklı süreçlerin geri dönüşü olarak ortaya çıkar (örneğin, sanayileşmenin çevre kirliliğini getirmesi). Beck ayrıca, risklerin sınıfları ayırt etmeksizin herkesi etkilediğini ve üst sınıfların bile sonunda bu risklerin olumsuz sonuçlarına maruz kalacağını belirtir.

Tembelliği savunan filozof Paul Lafargue'dir.

Anti-emperyalist, emperyalizm karşıtlığını savunan kişilere denir. Anti-emperyalistler, emperyalizmin siyasi, ekonomik ve kültürel bağımlılık yaratan bir strateji olduğunu ve sömürü ile baskı anlamına geldiğini savunurlar. Anti-emperyalistlere örnek olarak, Roma'daki Cumhuriyetçi senatörler ve 1898'de İspanyol-Amerikan savaşından sonra kurulan anti-emperyalist kuruluş gösterilebilir. Ayrıca, Mustafa Kemal Atatürk de anti-emperyalist olarak kabul edilir.

Hegemonya ve rıza kavramları, İtalyan düşünür Antonio Gramsci'nin teorisinde önemli yer tutar. Hegemonya, bir sınıfın diğer sınıflar üzerinde kurduğu kültürel, ideolojik ve ahlaki liderlik olarak tanımlanır. Rıza, hegemonik düzenin sürdürülebilirliği için vazgeçilmezdir; egemenliğin yalnızca polis gibi zor aygıtlarıyla değil, aynı zamanda okul, kilise, aile ve medya gibi sivil toplum unsurlarıyla da sağlanması gerektiğini ifade eder.

Antonio Gramsci'nin temel eserleri şunlardır: 1. "Hapishane Defterleri" (Quaderni dal Carcere). 2. "Il Grido del Popolo" (Halkın Çığlığı). 3. "La Città Futura" (Geleceğin Şehri). 4. "İtalyan Komünist Partisi'nin Programı" (1925). 5. "Modern Prens" (1926). 6. "Faşizm ve Kültür" (1929). 7. "Aydınlar ve Toplum" (1930). 8. "Felsefe ve Politika Sorunları" (1932). 9. "Hapishane Öncesi Yazılar" (1935).

Jeremy Rifkin, Amerikalı bir ekonomik ve sosyal teorist, yazar, kamu konuşmacısı, siyasi danışman ve aktivist olarak çalışmaktadır. Bazı görevleri ve faaliyetleri: - Dünyanın önde gelen yenilenebilir enerji şirketleri ve diğer alanlarda faaliyet gösteren firmalarla birlikte TIR Consulting Group adlı danışmanlık şirketinin başkanlığını yürütmektedir. - Avrupa Birliği'ne ekonomi, iklim değişikliği ve enerji güvenliği konularında danışmanlık yapmaktadır. - Pensilvanya Üniversitesi Wharton School'da yönetici eğitim programında kürsü sahibidir. - The Foundation on Economic Trends adlı vakfın kurucusudur ve burada küresel ekonomiye dahil olan yeni teknolojilerin etkilerini incelemektedir.