Meşrutiyet

Siyasal Anılar, Hüseyin Cahit Yalçın'ın kaleminden, 1908-1918 yılları arasındaki Meşrutiyet dönemini anlatıyor. Kitapta ele alınan başlıca konular şunlardır: - İttihat ve Terakki Partisi'nin idealizmi ve parti içi çatışmalar. - Yenilik ve gericilik arasındaki mücadeleler. - Reform denemeleri ve azınlıkların yıkıcı faaliyetleri. - Balkan ve Birinci Dünya Savaşlarında Osmanlı politikası. - Yalçın'ın Malta sürgünlüğü ve Atatürk dönemi anılarının özetleri.

Ayan ve Ayan Meclisi kavramları farklı anlamlara sahiptir: - Ayan: Osmanlı İmparatorluğu'nda, eyaletlerde güç ve zenginlik elde etmiş, yerel nüfus ile merkezi yönetim arasında arabuluculuk yapan nüfuzlu kişileri ifade eder. - Ayan Meclisi: Meşrutiyet döneminde kurulmuş, üyelerinin padişah tarafından seçildiği, 40 yaşını geçmiş ve güvenilir kişilerden oluşan ikinci yasama organıdır.

Jön Türkler, milliyetçi, laik ve meşrutiyetçi bir akımın temsilcileridir.

I. Meşrutiyet'in kapanmasına neden olan savaş, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'dır. II. Meşrutiyet'in kapanmasına yol açan olay ise 31 Mart Olayı olarak bilinen ayaklanmadır.

1908 Meşrutiyet'in ilanı, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin baskıları sonucunda Sultan II. Abdülhamid'in Kanun-ı Esasi'yi (Osmanlı Anayasası) yeniden yürürlüğe koyması ile ilgilidir.

II. Meşrutiyet döneminde şiirde iki ana akım öne çıkmaktadır: Fecr-i Ati ve Milli Edebiyat. 1. Fecr-i Ati: Bu akım, Servet-i Fünun etrafında toplanan ve daha sade bir dil kullanan bir nesil tarafından temsil edilmiştir. 2. Milli Edebiyat: 1911-1923 yılları arasında dilde yalınlık, halk edebiyatı şiir biçimlerinden yararlanma ve hece ölçüsü gibi ilkeleri benimsemiştir.

Yeni Osmanlılar, Tanzimat ve Birinci Meşrutiyet devrinde, özellikle 1865-1876 yılları arasında yazar ve fikir adamı olarak sivrilen bir topluluktur. Başlıca üyeleri: Namık Kemal, Şinasi, Ziya Paşa, Ali Suavi, Agâh Efendi, Mustafa Reşid Paşa ve Mithat Paşa'dır. Amaçları: Osmanlı Devleti'ni modernleştirmek, anayasal düzeni kurarak meşruti monarşiye geçmek, parlamentoyu açmak ve özgürlükleri genişletmektir. Faaliyetleri: Fikirlerini yaymak için basını etkin bir biçimde kullanmış, Avrupa'da birçok gazete çıkarmışlardır.

İkinci Meşrutiyet dönemi şiirinde başlıca tartışmalar ve polemikler şunlardır: 1. Hece-Aruz Tartışmaları: Şiirde hece vezni mi yoksa aruz vezni mi kullanılması gerektiği konusunda yoğun tartışmalar yaşanmıştır. 2. Yeni Lisan ve Millî Edebiyat: Dilin sadeleştirilmesi ve millî edebiyat konuları etrafında Ali Canip, Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp gibi isimler tarafından başlatılan tartışmalar devam etmiştir. 3. Estetik ve Sanat Anlayışı: Şahabettin Süleyman, Hüseyin Rahmi gibi isimlerin eserleri üzerinden sanat, ahlak ve edebi eserde tez gibi kavramlar üzerine polemikler yapılmıştır. 4. Siyasi ve Sosyal Temalar: Şiirde savaş, tarih, millet, vatan gibi sosyal ve siyasi temaların işlenmesi de önemli bir yer tutmuştur.

Osmanlı'da Harbiye Nazırlığı, 23 Temmuz 1908 tarihinde II. Meşrutiyet'in ilanından sonra kurulmuştur.

Yeni Osmanlılar Cemiyeti'nin amacı, Osmanlı İmparatorluğu'nda mutlakıyet idaresini meşruti idareye dönüştürmek idi. Bu cemiyetin diğer hedefleri arasında: - Tanzimat ve Islahat Fermanları'nın getirdiği yenilikleri yetersiz görmek ve bunları geliştirmek; - Devleti idare edemediklerini düşündükleri Sultan Abdülaziz'i tahttan indirmek ve yerine Şehzade Murat'ı geçirmek; - Anayasal düzenin kurulması, parlamentonun açılması ve özgürlüklerin genişletilmesi yer alıyordu.

V. Mehmed (Sultan Reşad), Osmanlı tarihinde önemli bir yere sahiptir çünkü: 1. Meşrutiyet Dönemi: 1909 yılında meşrutiyetin yeniden ilan edilmesiyle tahta çıkmış ve bu dönemde Osmanlı Devleti'nin büyük buhranlar içinde geçen dokuz yıllık hükümdarlık yapmıştır. 2. İttihat ve Terakkî Dönemi: İttihat ve Terakkî'nin etkisi altında kalmış, ancak anayasaya göre sadrazamın ve hükümetin yasama meclisine karşı sorumlu olması nedeniyle siyasi hayatta aktif bir rol oynayamamıştır. 3. Rumeli Gezisi: 1911 yılında İttihatçılar tarafından Rumeli'yi sakinleştirmek amacıyla Rumeli gezisine çıkarılmış, bu gezi Arnavutlar üzerinde olumlu etkiler yaratmıştır. 4. Çanakkale Zaferi: Çanakkale Zaferi üzerine yazdığı gazel, Osmanlı tarihinde önemli bir yer edinmiş ve çeşitli şairler tarafından tahmis edilmiştir. 5. Kültürel ve Hayırsever Faaliyetler: Doğu'ya ait kültürünün iyi olduğu, Farsça bildiği ve Mevlevîliğe intisap ettiği bilinmektedir.

Erken Cumhuriyet döneminde meşrutiyet sistemi yoktur. Bu dönemde Türkiye'de cumhuriyet yönetimi hakimdir ve devlet başkanı seçimle işbaşına gelmektedir.

Jön Türkler, Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde ortaya çıkan ve imparatorluğun modernleşmesi, reformları ve siyasi değişimleri savunan bir grup aydın ve entelektüeldiler. Jön Türklerin yaptığı işler arasında: - Meşrutiyet talebi: Anayasal bir yönetim kurulması ve monarşinin sınırlanması için mücadele ettiler. - Eğitim reformu: Eğitimin yaygınlaştırılması ve modernleştirilmesi için çalışmalar yaptılar. - Batılılaşma: Osmanlı İmparatorluğu'nun Batılı devletlerle entegrasyonunu sağlamak ve Batı'nın siyasi ve sosyal yapılarını örnek alarak reformlar gerçekleştirmek istediler. Jön Türklerin en önemli başarılarından biri, 1908'deki Meşrutiyet Devrimi'ni gerçekleştirerek II. Abdülhamit'in mutlak monarşisine son vermeleri olmuştur.

İkinci Meşrutiyet, Osmanlı Anayasası'nın 23 Temmuz 1908'de yeniden ilan edilmesidir.

Tanzimat Dönemi, Osmanlı Devleti'nde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir çünkü bu dönemde modernleşme ve reform hareketleri hız kazanmıştır. Bu dönemin önemi şu başlıklarla özetlenebilir: 1. Hukukun Üstünlüğü ve Eşitlik: Tanzimat Fermanı ile hukuk önünde eşitlik ilkesi getirilmiş, herkesin kanunlara tabi olması sağlanmıştır. 2. Devlet Yapısı ve Yönetim: Merkezî otoritenin güçlendirilmesi ve modern devlet yapısının oluşturulması hedeflenmiştir. 3. Eğitim ve Kültür: Avrupa tarzı eğitim kurumları açılmış, Batı'daki eğitim sistemleri Osmanlı'ya getirilmiş ve edebiyat ile sanatta Batılı akımlar etkili olmaya başlamıştır. 4. Ekonomi: Vergi sistemi düzenlenmiş, sanayi teşvik edilmiş ve Osmanlı Bankası kurularak Batılı tarzda finans sistemi oluşturulmuştur. 5. Meşrutiyet Temelleri: Tanzimat reformları, 1876'da ilan edilen I. Meşrutiyet'e ve anayasal yönetimin başlamasına temel oluşturmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu'nda meşrutiyetin ilanı, 1908 Devrimi ile gerçekleşmiştir.

I. Meşrutiyet'in sona ermesinin nedenleri şunlardır: 1. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi): Bu savaş, II. Abdülhamid'in meclisi kapatmasına ve anayasal düzene son vermesine yol açtı. 2. Meclisteki Azınlıkların Olumsuz Faaliyetleri: Meclisteki bazı azınlıkların olumsuz davranışları ve iç karışıklıklar, meşrutiyetin sürdürülebilirliğini zorlaştırdı. 3. Siyasi ve Ekonomik Bunalım: Devletin ekonomik sorunları ve siyasi istikrarsızlığı, meşrutiyet rejiminin devamını imkansız hale getirdi.

İkinci Meşrutiyet dönemi Türk şiirinde şu gelişmeler olmuştur: 1. Tematik Değişim: Şiir, düşünce ağırlıklı bir içerik taşımaya başlamış, toplumsal meseleler ve bireysel duygular ön plana çıkmıştır. 2. Milli Edebiyat Akımı: Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin ve Ali Canip gibi isimlerin öncülüğünde milli edebiyat anlayışı yükselmiş, Türkçülük ve Turancılık temaları işlenmiştir. 3. Edebi Akımlar: Natüralizm ve Sembolizm gibi akımlar etkili olmuş, didaktik şiir ve saf şiir arayışı artmıştır. 4. Tiyatro ve Mensur Şiir: Tiyatro ve mensur şiir türleri ilgi görmüş, bu türlerde toplumsal fayda ve duygusal anlatım öne çıkmıştır. 5. Edebi Gruplaşmalar: Fecr-i Âtî ve Şairler Derneği gibi gruplar oluşmuş, farklı sanat anlayışları etrafında birleşmeler yaşanmıştır.

Volkan Gazetesi'nde işlenen konular genel olarak şunlardır: 1. Meşrutiyet ve Anayasa: Gazete, meşrutiyetin tam manasıyla uygulanmasını ve anayasanın uygulanmasını savunmuştur. 2. İslami Değerler: İslami değerlerden, geleneklerden ve toplumsal hayattan sıkça bahsedilmiştir. 3. Siyasi Eleştiriler: İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin uygulamalarına karşı eleştiriler getirilmiş, istibdat ve irtica suçlamaları yapılmıştır. 4. Sosyal ve Ekonomik Sorunlar: Ülkenin sosyo-ekonomik sorunları, okuyucu mektupları ve bu mektuplara verilen cevaplar gazetede yer almıştır. 5. Askeri Konular: Subayların dini değerler ile ilgili söylemleri ve bu söylemlerin erler üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Ayrıca, gazetede şeriatın temel esaslarının uygulanması ve kanunların Kur’an hükümlerine uygun olarak düzenlenmesi talepleri de öne çıkmıştır.

Halil İnalcık'a göre milli mücadelenin başlangıcı, 1908 yılındaki II. Meşrutiyet'in ilanı olarak kabul edilmelidir.