Meşrutiyet

23 Temmuz 1908 tarihinde İkinci Meşrutiyet ilan edilmiştir. Jön Türk Devrimi olarak da bilinen bu olay, Osmanlı İmparatorluğu'nda Padişah II. Abdülhamid yönetiminin sona ermesi ve Meşrutiyet'in yeniden ilanı talebiyle gerçekleşmiştir. Devrim, ilk olarak 3 Temmuz 1908 tarihinde Resne'de Kolağası Resneli Niyazi Bey'in 400 asker ve sivilden oluşan bir çete ile dağa çıkmasıyla başlamıştır. Aynı gün akşama doğru, Sultan Abdülhamid'i tüm siyasal mahkûm ve sürgünlerin affına zorlamakta başarılı olan bir grup devrimci, aralarında yüksek rütbeli Saray görevlilerinin de bulunduğu bir grubun işten el çektirilmesi için Yıldız'a yürümüştür. 26 Temmuz gecesi Beyoğlu'nda Cadde-i Kebir'de toplanan halk büyük bir coşkuyla yeni anayasal düzen lehinde gösteriler yapmıştır. İkinci Meşrutiyet'in ilanı, uzun süre Hürriyet Bayramı olarak kutlanmıştır.

Osmanlı'da ilk meşrutiyet döneminde halk, yönetime seçimle meclise temsilci göndererek katılmaya başlamıştır. I. Meşrutiyet'in özellikleri: - İki meclisli bir yapı kurulmuştur: Meclis-i Mebusan (halkın seçtiği vekiller) ve Meclis-i Ayan (padişahın atadığı üyeler). - Padişahın yetkileri genişti; meclisi açma-kapama ve anayasa üzerinde değişiklik yapma hakkı bulunuyordu. Ancak bu sistem çok uzun sürmemiş, 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nı bahane eden II. Abdülhamid, meclisi kapatarak anayasal düzene son vermiştir.

I. Meşrutiyet'in ilanına yol açan bazı olaylar: Ekonomik sorunlar ve dış borçlar. Milliyetçilik hareketleri. Avrupa devletlerinin baskısı. Genç Osmanlılar'ın etkisi. Abdülaziz'in tahttan indirilmesi. II. Abdülhamid'in tahta çıkışı.

1. Meşrutiyet (1876-1878) ile 2. Meşrutiyet (1908-1920) arasında 32 yıl vardır. 1. Meşrutiyet, 23 Aralık 1876'da ilan edilmiş ve 1878'de sona ermiştir. 2. Meşrutiyet ise 23 Temmuz 1908'de ilan edilmiş ve 1920'de sona ermiştir.

İlk kez padişahın yanında halkın da yönetime ortak olduğu yönetim şekli meşrutiyettir.

II. Meşrutiyet ile birlikte Türk kadınına verilen bazı haklar şunlardır: 1. Eğitim Hakkı: Kız ve erkek çocuklar için eşit miras hakkı tanınmış ve kızlar için ilk kez sürekli yayınlar yapılmaya başlanmıştır. 2. Çalışma Hayatı: Kadınlar, iş hayatına ilk olarak ücretli işçi olarak atılmış ve daha sonra devlet memuru olabilmişlerdir. 3. Yasal Statü: 1926 yılında kabul edilen Türk Medeni Kanunu ile kadınlara boşanma hakkı, velayet hakkı ve malları üzerinde tasarruf hakkı tanınmıştır. 4. Siyasi Haklar: 1930 yılında belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı, 1933 yılında ise köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclisine seçilme hakları verilmiştir.

Meşrutiyet ve Cumhuriyet arasındaki ilişki, her iki yönetim biçiminin de hükümdarın yetkilerinin sınırlandığı ve halkın yönetime katıldığı sistemler olmasıdır. Meşrutiyet, hükümdarın başkanlığı altında parlamento yönetimine dayanan bir yönetim biçimidir. Cumhuriyet ise, devlet başkanının seçimle işbaşına geldiği bir yönetim biçimidir.

Jön Türkler, 2. Abdülhamid'e karşı çıktılar çünkü meşruti bir rejim ve özgürlük arayışındaydılar. Ayrıca, 2. Abdülhamid'in otokrat yönetimine ve devlet harcamalarından tasarruf yapmak amacıyla memur ve ordu kadrolarını azaltmasına da tepki gösterdiler. Jön Türklerin bir diğer şikayeti ise, Panislamizm siyaseti idi; bu politika, Osmanlı dışındaki Müslüman ülkelerle temas kurarak, onların Batı ülkelerine karşı bağımsızlık mücadelesi vermelerini teşvik ediyordu ve bu durum, Jön Türklerin Batı destekli hedeflerine ters düşüyordu.

İkinci Meşrutiyet'in sona ermesiyle Osmanlı İmparatorluğu'nda herhangi bir yeni yönetim biçimi başlamamıştır. İkinci Meşrutiyet, 1918 yılında I. Dünya Savaşı'nın ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasıyla sona ermiştir. İkinci Meşrutiyet sonrası dönemde Osmanlı yönetimi: İstanbul Hükümeti: İç ve dış politikada etkili olamamıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi: 21 Aralık 1918'de Meclis-i Mebusan kapatılmıştır. Osmanlı'nın dağılmasının ardından, 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur.

1830 İsyanı, Avrupa'da 1830'da gerçekleşen devrimci bir dalgadır: Belçika Devrimi. Fransa'daki Temmuz Devrimi. Ayrıca, 1830'da Polonya'da Rus çarına karşı bir isyan ve diğer bazı Avrupa ülkelerinde de isyanlar gerçekleşti. 1830 İsyanı, Viyana Kongresi'nin getirdiği düzene karşı halkın monarşilerin baskılarına daha fazla dayanamaması ve liberalizm düşüncesinin benimsenmesiyle başlamıştır.

I. Meşrutiyet'in ilanından önce yaşanan bazı önemli gelişmeler: Ekonomik Sorunlar: Osmanlı İmparatorluğu, 17. yüzyıldan itibaren toprak kaybı ve bütçe açıkları yaşamaya başladı. Tanzimat ve Islahat Fermanları: 1839'da Tanzimat, 1856'da ise Islahat Fermanı ilan edildi. Aydın Hareketleri: 1860'larda Genç Osmanlılar (Jön Türkler) ortaya çıktı. Öğrenci Hareketleri: 1876'da medrese öğrencileri ve halkın katılımıyla Talebe-i Ulum Hareketi gerçekleşti. Tersane Konferansı: 23 Aralık 1876'da toplanan konferansta, Balkan sorunları tartışıldı ve Osmanlı'dan reformlar yapması istendi.

İkinci Meşrutiyet döneminde şiirde hem aruz hem de hece vezinleri kullanılmıştır. Aruz Vezni: Fecr-i Âti şairleri tarafından tercih edilmiştir. Hece Vezni: Millî Edebiyat akımı temsilcileri tarafından benimsenmiş ve özellikle beş hececiler, on hececiler gibi adlarla anılan kuşak tarafından yaygın olarak kullanılmıştır. Ayrıca, Fecr-i Âti şairleri, serbest müstezat ve sone gibi Batı kökenli nazım biçimlerini de kullanmışlardır.

"Köylü" gazetesi, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra, yani 1909 yılında çıkmaya başlamıştır.

Osmanlı Devleti'nin yönetim biçiminin 1876 yılına kadar monarşi olması ve meşrutiyetin ilan edilmesiyle halkın kısmen de olsa yönetime dahil edilmesi, rejimin değiştiğini gösterir. Bu durum, mutlak monarşiden meşruti monarşiye geçiş anlamına gelir.

II. Meşrutiyet döneminde kadın hakları için mücadele eden bazı aydınlar şunlardır: 1. Fatma Aliye: Muhafazakârlıkla kadın haklarını birbirine eklemleyerek farklı bir çizgi oluşturmuştur. 2. Halide Edip Adıvar: Teali-i Nisvan Cemiyeti'ni kurarak kadınların eğitilmesi ve aydınlanması için faaliyet göstermiştir. 3. Mevlanzade Rıfat: "Erkekler Dünyası" adlı dergiyi çıkararak kadın hareketine destek vermiştir. 4. Nezihe Muhiddin: Türk Kadınlar Birliği'ni kurarak siyasal hakların tanınması için mücadele etmiştir. 5. Şemsettin Sami: Kadınların eğitim görmesi ve toplumda aktif rol alması gerektiğini savunmuştur.

Jön Türklerin temel amacı, II. Abdülhamid'in baskıcı istibdat yönetimine son vererek meşrutiyeti yeniden ilan etmek ve yönetime bir meclisin dahil olmasını sağlamaktır. Jön Türkler, padişahlık rejimini tamamen reddetmek yerine, yönetime eşit bir meclisin dahil olduğu bir yönetim yapısını savunmuşlardır. Jön Türklerin diğer amaçları arasında: Eğitim reformları (eğitimin yaygınlaştırılması ve modernleştirilmesi); Batılılaşma (Osmanlı'nın Batılı devletlerle entegrasyonu ve Batı'nın siyasi ve sosyal yapılarının örnek alınması); Milliyetçilik (Osmanlı coğrafyasındaki farklı milletlerin haklarının korunarak devletin birliğinin sağlanması) yer alır.

Firzovik Toplantısı, 1908 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nda II. Meşrutiyet'in ilanına giden süreçte önemli bir olaydır. Bu toplantı, Arnavutların, Üsküp yakınlarında bir köyde Avusturya'lı öğrencileri taşıyan bir yolcu trenine yapılan protesto gösterileri sırasında gerçekleşmiştir. Olayların büyümesi üzerine, 3. Ordu Komutanı Kazım Paşa, olayları bastırmak için Miralay Galip Bey'i görevlendirdi. Bu gelişmeler, II. Abdülhamit'in meşrutiyeti ilan etmesinde büyük bir etkiye sahip oldu.