Meşrutiyet

Meşrutiyetin amacı, hükümdarla yönetilen bir ülkede hükümdarın yetkilerini meclis ve anayasa yoluyla kısıtlamak ve yönetimde halkın da söz sahibi olmasını sağlamaktır.

Jöntürkler, Osmanlı İmparatorluğu'nda meşruti düzeni ve anayasanın ilanını savunmuşlardır. Ayrıca, Jöntürklerin savunduğu diğer fikirler şunlardır: - Osmanlı vatandaşlarının hak, hürriyet ve eşitliklerinin kanunlarla güvence altına alınması; - Din ve devlet işlerinin ayrılması (bazı Jöntürkler tarafından); - Osmanlı birliğinin korunması ve tüm etnik grupların Osmanlıcılık ilkesi çerçevesinde bir arada yaşaması.

Meşrutiyet, hükümdarlıkla yönetilen bir ülkede, hükümdarın başkanlığı altında parlamento yönetimine dayanan hükümet biçimidir.

Jön Türkler, Osmanlı Devleti'nde isyan etme nedenleri olarak şu unsurları öne çıkarmışlardır: 1. Meşrutiyet Talebi: Jön Türkler, Tanzimat hareketlerini yeterli görmeyip, devletin mevcut sisteminin değiştirilerek meşrutî sisteme geçilmesini istemişlerdir. 2. Yönetim Eleştirisi: Sultan II. Abdülhamid'in sıkı politikalarını ve istibdad yönetimini eleştirmişler, bir alt meclis kurularak halkın tamamının temsil edilmesini talep etmişlerdir. 3. Batı Etkisi: Batı'daki gelişmeleri takip ederek, hürriyet ve milliyetçilik gibi fikirlerin etkisiyle Osmanlı'da modernleşme ve reform arayışlarına girmişlerdir. 4. Gizli Cemiyetler: Yurt içinde ve dışında çeşitli gizli cemiyetler kurarak, sultan II. Abdülhamid'e karşı propaganda faaliyetleri yürütmüşlerdir.

1. Meşrutiyet ve 2. Meşrutiyet arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Hükümdarın Rolü: 1. Meşrutiyet'te padişahın yetkileri daha genişti ve meclisi feshetme yetkisi vardı. 2. Meclisin Yapısı: 1. Meşrutiyet'te meclis iki kanattan oluşurken (Ayan ve Mebusan), 2. Meşrutiyet'te tek bir kanattan (Millet Meclisi) oluşuyordu. 3. Siyasi Partiler: 1. Meşrutiyet'te siyasi partiler henüz tam olarak gelişmemişti, ancak 2. Meşrutiyet'te çok sayıda siyasi parti kurulmuştur. 4. Seçim Sistemi: 1. Meşrutiyet'te seçim sistemi daha kısıtlıydı, 2. Meşrutiyet'te ise daha geniş bir seçmen kitlesini kapsayacak şekilde genişletilmiştir. 5. Basın Özgürlüğü: 1. Meşrutiyet'te basın üzerinde sıkı bir kontrol vardı, 2. Meşrutiyet'te ise basın özgürlüğü önemli ölçüde artmıştır.

Teşkilat-ı Mahsusa, II. Meşrutiyet döneminde, Sultan Reşad (Mehmet Reşat) döneminde 1913 yılında kurulmuştur.

Meşrutiyetin ilan edilme amacı, Osmanlı Devleti'nde yönetim şeklini değiştirerek padişahın yetkilerini sınırlamak ve halkın yönetimde söz sahibi olmasını sağlamak idi. Bu amaçla, Genç Osmanlılar (Jön Türkler) tarafından, devletin dağılmasını engellemek için meşrutiyet sistemi önerilmiş ve Sultan II. Abdülhamit'in 23 Aralık 1876'da meşrutiyeti ilan etmesiyle bu hedef kısmen gerçekleştirilmiştir.

İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin amacı, Osmanlı İmparatorluğu'nun içinde bulunduğu zor durumdan kurtarılması ve devletin anayasal düzene kavuşturulmasıydı. Bu çerçevede cemiyetin diğer hedefleri şunlardır: - Meşrutiyet'in ilanı: II. Abdülhamit yönetimine karşı yeniden meşrutiyetin ve anayasanın yürürlüğe konması. - Osmanlı birliğinin sağlanması: Türk, Müslüman ve gayrimüslimlerin birlikte yaşaması için problemlerin çözülmesi. - Eğitim ve ekonominin geliştirilmesi: Sanayi, ticaret ve tarımın desteklenmesi, şirketleşmenin teşvik edilmesi.

Birinci Meşrutiyet, 23 Aralık 1876 tarihinde II. Abdülhamit tarafından ilan edilmiştir.

Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin amacı, 20. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu'nda Osmanlı devlet sistemini meşrutiyete dönüştürmek ve Sarayı bir anayasa ilanına zorlamak idi. Diğer amaçlar arasında vatanın parçalanmasını önlemek ve hürriyeti yeniden sağlamak da yer alıyordu.

1. Meşrutiyet ve 2. Meşrutiyet arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Süre: 1. Meşrutiyet 1876-1878 yılları arasında sadece iki yıl sürmüşken, 2. Meşrutiyet 1908-1920 yılları arasında 12 yıl devam etmiştir. 2. İlan Sebebi: 1. Meşrutiyet, Avrupa devletlerinin baskısı ve Balkanlardaki sorunlar nedeniyle ilan edilirken, 2. Meşrutiyet İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin gerçekleştirdiği 31 Mart Vakası sonucunda ilan edilmiştir. 3. Padişahın Yetkileri: 1. Meşrutiyet'te padişahın yetkileri daha fazla olup, meclisi fesh etme, meclis başkanını ve ayan üyelerini seçme gibi hakları vardı. 4. Meclisin Rolü: 1. Meşrutiyet'te meclis daha çok danışma meclisi durumunda olup, kanun teklifinde bulunamazken, 2. Meşrutiyet'te meclis daha aktif bir rol oynamış, yasaların yapılması ve anlaşmaların akdi konusunda söz sahibi olmuştur. 5. Kişi Hakları: 1. Meşrutiyet'te kişi hak ve özgürlükleri alanında pek bir gelişme olmamışken, 2. Meşrutiyet'te bu alanda demokratik gelişmeler yapılmış, sansür ve sürgün cezası kaldırılmıştır.

I. Meşrutiyet döneminde padişahın yetkileri şunlardır: 1. Yürütme Yetkisi: Padişah, sadrazam ve vekilleri (bakanları) atayıp görevden alabilirdi. 2. Meclis Üzerinde Denetim: Meclisin vekiller üzerinde denetim yetkisi yoktu. 3. Savaş ve Barış Yapma: Padişah, savaş ve barış yapma yetkisine sahipti. 4. Meclisi Kapatma: Padişaha, meclisi açma ve kapatma yetkisi verilmişti. 5. "Kamu Yararı" İçin Sürgün: Padişah, "kamu yararı için" polis soruşturması sonucunda kişileri sürgün etme yetkisine sahipti.

Osmanlı İmparatorluğu'nda Meşrutiyet Dönemi iki farklı zaman diliminde gerçekleşmiştir: 1. Birinci Meşrutiyet: 23 Aralık 1876'da II. Abdülhamid tarafından ilan edilmiş ve 1878 yılına kadar sürmüştür. 2. İkinci Meşrutiyet: 1908 yılında ilan edilmiş ve 1920 yılına kadar devam etmiştir.

2. Meşrutiyet'in en önemli sonucu, Osmanlı İmparatorluğu'nda anayasal düzenin yeniden tesis edilmesi ve parlamenter sistemin geri getirilmesidir. Bu dönemde ayrıca: - Padişahın yetkileri sınırlandırılmış, meclis üstünlüğü sağlanmıştır. - Siyasi partiler kurulmuş ve halkın temsiliyeti artmıştır. - Demokratikleşme yolunda önemli adımlar atılmış, basın özgürlüğü ve kişi hakları güvence altına alınmıştır.

2. Meşrutiyet'in ilan edilme sebepleri şunlardır: 1. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin baskısı: Cemiyet, meşrutiyetin ilan edilmesi için padişaha baskı yapmıştır. 2. Abdülhamid'in baskı ve otoriter rejimi: Sultan 2. Abdülhamid'in baskıcı yönetimine karşı tepkiler artmıştır. 3. Balkanlarda oluşan tepkiler: Balkanlarda yaşanan ayaklanmaları önlemek ve imparatorluğun birliğini korumak istenmesi. 4. Toprak kayıpları: Abdülhamid'in sorumlu tutulması ve suçlanması. 5. Avrupa'daki siyasi gelişmeler: Avrupa'da ulus devletlerin yükselişi ve modernleşme ihtiyacı.

2. Meşrutiyet’e giden süreç şu şekilde özetlenebilir: 1. Osmanlı’nın Siyasi ve Ekonomik Krizi: 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu, ekonomik sıkıntılar, siyasi istikrarsızlık ve dış borçlar nedeniyle zor bir dönemden geçiyordu. 2. İttihat ve Terakki’nin Mücadelesi: İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı’da anayasal düzeni geri getirmek için mücadele eden bir grup genç subay ve aydın tarafından kurulmuştu. 3. Makedonya’da İsyanlar: 1908 yılında, Manastır, Selanik ve Üsküp gibi bölgelerde isyanlar başladı. 4. Sultan II. Abdülhamid’in Kararı: İttihat ve Terakki’nin baskıları sonucunda Sultan II. Abdülhamid, 23 Temmuz 1908’de Kanun-ı Esasi’yi yeniden yürürlüğe koydu ve Meclis-i Mebusan’ın toplanacağını ilan etti. Bu süreç, Osmanlı İmparatorluğu’nda anayasal yönetimin geri dönüşünü ve halkın yönetime katılımının önünü açtı.

1. Meşrutiyet ve 2. Meşrutiyet arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Hükümdarın Rolü: 1. Meşrutiyet'te padişahın yetkileri daha genişti, 2. Meşrutiyet'te ise yetkileri kısıtlandı ve meclis daha fazla güç kazandı. 2. Meclisin Yapısı: 1. Meşrutiyet'te meclis iki kanattan (Ayan ve Mebusan) oluşurken, 2. Meşrutiyet'te tek bir kanattan (Millet Meclisi) oluşuyordu. 3. Siyasi Partiler: 1. Meşrutiyet'te siyasi partiler henüz tam olarak gelişmemişti, 2. Meşrutiyet'te ise çok sayıda siyasi parti kuruldu. 4. Seçim Sistemi: 1. Meşrutiyet'te seçim sistemi daha kısıtlıydı, 2. Meşrutiyet'te ise daha geniş bir seçmen kitlesini kapsayacak şekilde genişletildi. 5. Basın Özgürlüğü: 1. Meşrutiyet'te basın üzerinde sıkı bir kontrol vardı, 2. Meşrutiyet'te ise basın özgürlüğü önemli ölçüde arttı. 6. Eğitim: 2. Meşrutiyet döneminde eğitime daha fazla önem verildi ve okulların ve üniversitelerin sayısı arttı. 7. Dış Politika: 2. Meşrutiyet döneminde dış politika daha bağımsız bir çizgi takip ederken, 1. Meşrutiyet döneminde İngiltere ve Fransa gibi büyük devletlerin etkisinde kalınmıştı.

II. Meşrutiyet'in ilanına neden olan olaylar şunlardır: 1. Reval Konferansı: İngiltere ve Rusya'nın Reval'de bir araya gelerek Makedonya ve Boğazlar konusunda yaptıkları görüşmeler, İttihat ve Terakki Cemiyeti üyelerini tedirgin etti. 2. Makedonya'da Ayaklanma: Cemiyet üyeleri, yeni bir savaşın yaklaştığını düşünerek Makedonya'da ayaklandılar. 3. Gizli Cemiyet Faaliyetleri: İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin gizli faaliyetleri ve padişahın yönetimine karşı artan muhalefet, Meşrutiyet'in ilanında etkili oldu. Bu olaylar, Osmanlı Devleti'nde demokratikleşme ve özgürlük taleplerinin artmasına yol açtı.

II. Abdülhamid'in hayatı kısaca şu şekilde özetlenebilir: - 21 Eylül 1842 tarihinde İstanbul'da doğdu. - Babası Sultan Abdülmecid, annesi ise Tirimüjgan Kadınefendi'dir. - 31 Ağustos 1876'da ağabeyi Sultan V. Murad'ın tahttan indirilmesiyle Osmanlı tahtına çıktı. - Yönetiminin ilk yıllarında anayasal yönetimi kabul etti ve Meşrutiyet'i ilan etti. - 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi'nin ardından Meclis-i Mebusan'ı feshetti ve idareyi merkezileştirdi. - Döneminde Hicaz Demiryolu, Bağdat Demiryolu, Haydarpaşa Garı, Osmanlı Bankası ve Reji binaları gibi birçok önemli proje hayata geçirildi. - 1908'de II. Meşrutiyet'in ilan edilmesiyle yetkileri büyük ölçüde kısıtlandı. - 1909’da 31 Mart Vakası sonrası tahttan indirildi ve Selanik'e sürgüne gönderildi. - Daha sonra İstanbul'a getirilerek Beylerbeyi Sarayı'nda yaşamını sürdürdü ve 10 Şubat 1918'de vefat etti.

Salih Zeki Bey, II. Meşrutiyet döneminde yaşamıştır.