Meşrutiyet

Jön Türkler, II. Abdülhamid'in istibdat rejimine son vermek ve anayasal meşruti parlamenter sistemi yeniden kurmak amacıyla isyan etmişlerdir. Jön Türklerin isyan etme nedenlerinden bazıları şunlardır: padişahlık yönetiminin altında bir de meclisin bulunarak yönetime katılması; 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndaki yenilgiyi gerekçe göstererek Meclis-i Mebûsân’ın kapatılması; modern devlet düşüncesi. Jön Türkler, hiçbir zaman padişah yönetimini reddetmemiş, sadece yönetimine denk bir meclis yönetimi istemişlerdir.

Teşkilat-ı Mahsusa, II. Meşrutiyet döneminde, 17 Kasım 1913 tarihinde resmen kurulmuştur. Teşkilat-ı Mahsusa, İttihat ve Terakki Cemiyeti bünyesinde, Enver Paşa'ya bağlı olarak kurulmuştur.

Meşrutiyetin ilan edilme amacı, hükümdarın yetkilerini anayasa ve meclis yoluyla sınırlayarak yönetimde halkın daha fazla katılımını ve temsilini sağlamaktır. Diğer amaçlar: Temel hak ve özgürlüklerin tanınması; Kanuni düzenlemelerin meclis tarafından denetlenmesi; Hukukun üstünlüğünün kabul edilmesi; İfade ve basın özgürlüğünün artırılması.

Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin temel amaçları şunlardır: Vatanın parçalanmasını önlemek. Meşruti yönetimi yeniden ilan etmek. Cemiyet, 1906 yılında Şam merkezli olarak, Mustafa Kemal, Mustafa Cantekin ve Müfit Özdeş tarafından kurulmuştur.

1. ve 2. Meşrutiyet arasındaki temel farklar şunlardır: Hükümdarın Rolü: 1. Meşrutiyet'te padişahın yetkileri daha genişti, meclisi feshetme yetkisi vardı. Meclisin Yapısı: 1. Meşrutiyet'te meclis iki kanattan (Ayan ve Mebusan) oluşurken, 2. Meşrutiyet'te tek bir kanattan (Millet Meclisi) oluşuyordu. Siyasi Partiler: 1. Meşrutiyet'te siyasi partiler tam olarak gelişmemişti, 2. Meşrutiyet'te ise çok sayıda siyasi parti kuruldu. Seçim Sistemi: 1. Meşrutiyet'te seçim sistemi daha kısıtlıydı, 2. Meşrutiyet'te daha geniş bir seçmen kitlesini kapsayacak şekilde genişletildi. Basın Özgürlüğü: 1. Meşrutiyet'te basın üzerinde sıkı bir kontrol vardı, 2. Meşrutiyet'te ise basın özgürlüğü önemli ölçüde arttı. Eğitim: 2. Meşrutiyet döneminde eğitime daha fazla önem verildi ve okulların ve üniversitelerin sayısı arttı. Dış Politika: 2. Meşrutiyet döneminde dış politika daha bağımsız bir çizgi takip etti.

I. Meşrutiyet döneminde padişahın yetkileri şunlardır: Savaş ve barış yapma yetkisi. Meclisi açma ve kapama yetkisi. İstediği zaman meclisi kapatma ve yeniden seçimlere götürme yetkisi. "Kamu yararı için" polis soruşturması sonucunda kişileri sürgün etme yetkisi. Yasaları meclise gitmeden önce denetleme yetkisi. Bu dönemde padişah, yürütme yetkisini elinde tutmaya devam etmiş ve sadrazam ile vekilleri (bakanları) istediği gibi atayıp görevden alabilmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu'nda iki önemli meşrutiyet dönemi yaşanmıştır: 1. I. Meşrutiyet: 23 Aralık 1876 - 1878. 2. II. Meşrutiyet: 1908 - 1920.

İkinci Meşrutiyet'in en önemli sonuçlarından bazıları şunlardır: Anayasal düzenin geri dönüşü. Siyasi partilerin kurulması. Parlamenter sistemin başlaması. Temel hak ve özgürlüklerin tanınması. Genel af ilanı. Ancak İkinci Meşrutiyet, Osmanlı Devleti'nin dağılma sürecini durduramamış ve imparatorluğun çözülme sürecini hızlandırmıştır.

İkinci Meşrutiyet'e giden süreç şu şekilde özetlenebilir: Jön Türkler ve İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin faaliyetleri. 31 Mart Vakası. Siyasi değişiklikler. İkinci Meşrutiyet, 1908 yılında ilan edilerek Osmanlı Devleti'nde anayasal monarşinin yeniden devreye girmesini sağladı.

II. Meşrutiyet'in ilanına neden olan bazı olaylar: Jön Türkler'in faaliyetleri. Makedonya'da ayaklanmalar. Basın sansürü. 93 Harbi. 31 Mart Vakası da II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Osmanlı'nın siyasi yapısında yaşanan değişimlere karşı muhafazakar ve rejim karşıtı grupların tepkisi olarak ortaya çıktı.

II. Abdülhamid'in hayatı kısaca şu şekilde özetlenebilir: Doğum ve Aile: 21 Eylül 1842'de İstanbul'da doğdu. Babası Sultan Abdülmecid, annesi Tirimüjgan Kadınefendi'dir. Eğitim: İslami ilimler, tarih, edebiyat, devlet yönetimi ve askeri konularda eğitim aldı. Arapça ve Farsça öğrendi. Tahta Çıkışı: 31 Ağustos 1876'da tahta çıktı. Yönetim: 33 yıl boyunca imparatorluğu yönetti. Eğitim, sağlık, ulaşım ve sanayi alanlarında reformlar yaptı. Önemli Gelişmeler: İlk Osmanlı anayasası olan Kanuni Esasi'yi ilan etti, Darülaceze'yi kurdu, Hicaz ve Bağdat demiryollarını inşa ettirdi. Tahttan İndirilmesi: 27 Nisan 1909'da tahttan indirildi. Ölüm: 10 Şubat 1918'de vefat etti.

Salih Zeki, II. Meşrutiyet döneminde yaşamıştır. Salih Zeki Bey, 1864 yılında doğmuş ve 2 Temmuz 1921 tarihinde vefat etmiştir.

İkinci Meşrutiyet döneminde (1908-1920) Osmanlı İmparatorluğu'nda var olan bazı siyasi partiler: İttihat ve Terakki Fırkası. Ahrar Fırkası. Osmanlı Demokrat Fırkası. İttihad-ı Muhammedi Fırkası. Mutedil Hürriyetperveran Fırkası. Islahat-ı Esasiye Osmaniye Fırkası. Ahali Fırkası. Osmanlı Sosyalist Fırkası. Hürriyet ve İtilaf Fırkası. Milli Meşrutiyet Fırkası.

Abide-i Hürriyet Anıtı, 31 Mart Vakası'nda (1909) hayatını kaybeden 71 askerin anısını yaşatmak amacıyla inşa edilmiştir. Anıt, aynı zamanda Osmanlı'daki özgürlük hareketinin bir sembolü olarak kabul edilir. Daha sonraki yıllarda, İttihat ve Terakki hareketinin önde gelen isimlerinden bazıları da buraya defnedilmiştir.

İkinci Meşrutiyet, herhangi bir antlaşma ile ilan edilmemiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nda 30 yıldır askıda olan anayasal ve parlamenter monarşi, 23 Temmuz 1908'de Sultan II. Abdülhamid'in yayımladığı resmi tebliğ ile yeniden başlamış ve İkinci Meşrutiyet ilan edilmiştir. Bu karar, imparatorluğun dört bir yanında büyük bir sevinç ve coşkuyla karşılanmış, ertesi gün gazetelerde yayımlanan resmi bildiriyle resmen ilan edilmiştir.

Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, II. Meşrutiyet'in ilan edilmesi amacıyla 1907 yılında İttihat ve Terakki ile birleşmiştir. Bu birleşme, Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin etki alanını genişleterek daha güçlü bir yapı oluşturmayı ve ortak hedefler doğrultusunda çalışmayı sağlamıştır.

I. Meşrutiyet, 23 Aralık 1876'da II. Abdülhamid tarafından ilan edilmiştir. Bu kararın alınmasında, Genç Osmanlılar olarak bilinen ve Mithat Paşa, Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi aydınların önderlik ettiği grubun etkisi olmuştur.

Yeni Türkler, Alper Tansel'in tanımına göre, 12 Eylül 1980 darbesi sonrası ortaya çıkan ve belirli özellikleri olan bir insan tipidir. Bu özellikler şunlardır: Bencil ve egoist bir yapıya sahip olma. Okumayı sevmeme, ancak mecburen okula gitmiş olma. Görselliğe önem verme. Bilgisi olmadan fikri olma. Sorgulamayı değil, kabullenme ve biatı seçme. Gezmeyi, para harcamayı ve tatili çok sevme, ancak çalışmayı sevmeme. Üretmeden tüketimi zorlama. Vatanın global dünyada tüm dünya yüzeyi olduğunu, bayrağın ise sadece bir simge olduğunu düşünme. Bu yeni nesil, günümüzde AVM ve market ekonomisine, hizmet sektörüne işgücü sağlamaktadır.

Adem-i merkeziyetçi yönetim anlayışının hangi padişah döneminde olduğuna dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, Osmanlı Devleti'nde adem-i merkeziyetçilik düşüncesinin savunucuları arasında Prens Sabahattin ve onun liderliğini yaptığı Ahrar Fırkası bulunmaktadır. Prens Sabahattin, 1906'da kurduğu Teşebbüs-i Şahsî ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti'nin programında, siyasi ıslahatların bütün tebaaya yaygın merkeziyetçilik esasına göre uygulanacağını savunmuştur. Adem-i merkeziyetçilik tartışmaları, I. Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte tekrar gündeme gelmiş ve II. Meşrutiyet sonrası, Prens Sabahattin’in temsil ettiği “adem-i merkeziyetçilik” ile Hüseyin Cahid (Yalçın)’ın temsil ettiği “merkeziyetçilik” etrafında şekillenmiştir.

Jön Türklerin temel amacı, II. Abdülhamid'in baskıcı istibdat yönetimine son vererek meşrutiyeti yeniden ilan etmek ve yönetime bir meclisin dahil olmasını sağlamaktır. Jön Türkler, padişahlık rejimini tamamen reddetmek yerine, yönetime eşit bir meclisin dahil olduğu bir yönetim yapısını savunmuşlardır. Jön Türklerin diğer amaçları arasında: Eğitim reformları (eğitimin yaygınlaştırılması ve modernleştirilmesi); Batılılaşma (Osmanlı'nın Batılı devletlerle entegrasyonu ve Batı'nın siyasi ve sosyal yapılarının örnek alınması); Milliyetçilik (Osmanlı coğrafyasındaki farklı milletlerin haklarının korunarak devletin birliğinin sağlanması) yer alır.