Kuram

Foucault'a göre dispozitif, farklı türde öğelerin (söylemler, kurumlar, mimari yapılar, yasal düzenlemeler, idari kararlar, bilimsel ifadeler ve hatta ahlaki ya da felsefi öneriler vb.) bir araya geldiği heterojen bir ilişkiler bütünüdür. Bu yapı, sadece söylenenleri değil, söylenmeyen veya bastırılmış olan anlamları da içerir. Foucault, dispozitifleri ele alırken bunların insanı biçimlendiren, yöneten, bağımlılaştıran, uyruklaştıran ve/veya tabi kılan çok çeşitli iktidar teknolojileri olduklarını vurgular.

Gecikmiş tatmin kuramı, uzun vadede değerli ve uzun süreli bir ödül elde etme umuduyla anlık bir zevkin cazibesine karşı gösterilen direnci ifade eder. Bu kuram, öz düzenleme, sabır, dürtü kontrolü, öz kontrol ve irade gibi becerilerle ilişkilidir. Gecikmiş tatmin kuramıyla ilgili en büyük çalışmalardan biri, 1960’larda başlayarak 40 yıla kadar yayılan ve Stanford profesörü Walter Mischel tarafından yürütülen “Marshmallow Çalışması”dır. Psikanalitik yaklaşıma göre ise gecikmiş tatmin, bir kişinin id'in içgüdüsel, libidinal dürtüsünün üstesinden gelme çabaları olarak görülür.

İşlevci kuramcılar arasında öne çıkan bazı isimler şunlardır: Herbert Spencer. Emile Durkheim. Talcott Parsons. Robert K. Merton. Bronislaw Malinowski. Alfred Radcliffe-Brown. Neil Smelser. Bert Hoselitz. Marion Levy. David McClelland. Bu isimler, toplumun işleyişini ve yapısını analiz eden işlevselci yaklaşımın önemli temsilcileridir.

Albert Bandura'nın sosyal öğrenme kuramının temel ilkeleri şunlardır: 1. Öğrenme bilişsel bir süreçtir: Öğrenme, doğrudan bir yaşantı olmasa bile gözlem veya taklit yoluyla kazanılabilir. 2. Dolaylı pekiştirme: Bir kişinin yaptığı eylemden dolayı ödüllendirildiğini gözlemlemek, o davranışın öğrenilmesine yol açar. 3. Model alma ve taklit: Bireyler, başkalarının davranışlarını gözlemleyerek ve taklit ederek öğrenirler. 4. Karşılıklı belirleyicilik: Birey, çevre ve davranış birbirini karşılıklı olarak etkiler. 5. Dikkat, hafızaya alma, taklit etme ve güdülenme: Öğrenme sürecinde dikkat etme, davranışı hafızada tutma, davranışı taklit etme ve motivasyonu sağlama aşamaları bulunur. Bandura, üç tür model tanımlamıştır: 1. Canlı model: Davranışı sergileyen gerçek kişiler. 2. Sembolik model: Kitap, film, televizyon gibi kurgusal karakterlerde tasvir edilen kişiler. 3. Sözlü direktifler: Davranışın tanımını içeren yönlendirici açıklamalar.

Ünlem kuramı, dilin doğuşunu insanların çeşitli olaylar karşısında duydukları duyguları ifade etmek için çıkardıkları ünlemlere dayandırır. Bu kurama göre, insanlar zamanla bu ünlemleri sözcüklere dönüştürmüş ve bu kelimeler, çeşitli kavramları karşılayarak dilin ilk kelimeleri olmuştur. Ünlem kuramını savunan bazı isimler şunlardır: Max Müller ve Charles Darwin. Alman bilgin Wunt.

George Kelly'nin Kişisel Yapılar Kuramı, insanların dünyayı yorumlamak ve çözümlemek için kişisel yapılar kullandığını öne sürer. Kelly'nin kuramın temel varsayımları: Bireysellik sonucu: İnsanlar farklı yapılar kullanır. İkilik sonucu: Yapılar iki kutupludur. Seçim sonucu: İnsanlar yapılarını seçerken aktif bir rol oynar. Kelly'ye göre, kişisel yapı sistemindeki arızalar psikolojik sorunlara yol açabilir. Kişisel yapılar kuramı, psikoterapi alanında da kullanılır; terapistler, danışanların yapı sistemlerini anlayarak daha işlevsel yapılar geliştirmelerine yardımcı olur.

Durumsal liderlik kuramının temel varsayımları şunlardır: Değişen durumlara uyum. Takım üyelerinin ihtiyaçlarına odaklanma. Tek bir en iyi liderlik tarzı yoktur. Görev ve ilişki odaklı liderlik her durumda geçerli değildir.

İki benlik kuramı, Amerikalı psikolog Daniel Kahneman'a aittir. Bu kurama göre, insanın karar alma sürecinde iki farklı benliği vardır: 1. Deneyimleyen benlik: Bir olayı deneyimlerken geçirilen süreyi ve anları temsil eder. 2. Anımsayan benlik: Bir olayın en yoğun anlarında veya sonunda sahip olunan iyi veya kötü hisleri temsil eder ve bu hisler, benzer olaylarla ilgili karar alma sürecinde devreye girer.

Türk müziğinde kuramsal yapı, kendine özgü makamsal anlayış, form ve usullere sahip bir müzik sistemini ifade eder. Bazı temel unsurlar: Makam: Türk müziği, bir tam ses aralığının 9 mikro tona (koma) bölünmesiyle farklı makamlar oluşturma yeteneğine sahiptir. Usul (ritim kalıpları): Çalgısal eserler, geleneksel usul adı verilen ritim kalıplarıyla ustadan çırağa aktarılır. Form: Klasik Türk müziği, tek sesli olarak gelişen, kendine özgü formlara sahip bir sanat türüdür. Tarihsel gelişim: Orta Asya ve Selçuklu dönemleri: Kuramsal temellerin atıldığı ve yazıya aktarılmaya başlandığı dönem. Osmanlı dönemi: Safiyüddin, Abdülkadir Meragi gibi kuramcıların çalışmalarıyla makam, avaze, şu’be gibi ses örgüleri tanımlanmaya ve kuramsal temellere oturtulmaya çalışılmıştır. Modern dönem: Hüseyin Sadettin Arel ve Dr. Suphi Ezgi gibi isimlerin çalışmalarıyla kuramsal çalışmalar yoğunlaşmıştır.

"Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri" kitabı, sosyoloji, antropoloji, teoloji ve felsefe kuramlarına aittir. Kitap, Zygmunt Bauman tarafından yazılmış olup, ölüm ve ölümsüzlük karşısında insanlığın çabalarını ve ölümlülükle başa çıkma stratejilerini ele almaktadır.

ERG kuramının kurucusu Amerikalı psikolog Clayton Alderfer'dir.

Psikososyal yaklaşımın kurucusu Erik Erikson'dur.

Tarihsel ve kuramsal açıdan çeviri edimi, çevirinin insanlık tarihi kadar eski olan sürecini ve gelişimini ele alır. Bu bağlamda, çevirinin: Kuramsal gelişimi, Antik dönemden başlayarak yirminci yüzyılda Çeviribilimin doğuşuna kadar incelenir. Çeviri ediminin kavramları, kalıplaşmış anlamlarının dışında eleştirel bir gözle okunarak yeni bakış açıları kazandırılmaya çalışılır. Ayrıca, çevirinin toplumlar arasındaki fikir ve kültür alışverişindeki rolü, ideolojik yaklaşımlar ve çevirmenlerin karar alma süreçleri gibi konular da bu çerçevede değerlendirilir.

İtme ve çekme kuramı, bilim insanı Everett Lee tarafından 1966 yılında ortaya atılmıştır.

Çerçeveleme kuramının temel ilkeleri şunlardır: 1. Seçim ve Dikkat Çekme: Çerçeveleme, belirli bir konunun diğer konulara göre daha fazla yer tutması ve dikkat çekmesi anlamına gelir. 2. Yorumlama Çerçevesi: Gazetecilerin ve iletişimcilerin, haberleri ve olayları yorumlamak için kullandıkları yapılardır. 3. Problem Tanımı ve Nedensellik: Çerçeveler, sorunları tanımlar, nedenlerini belirler ve ahlaki değerlendirmeler yapar. 4. Çözüm Önerileri: Uygun çözüm önerilerini içerir ve kamuoyunun bu sorunlara nasıl yaklaşması gerektiğini belirler. 5. Kültürel ve Toplumsal Bağlam: Çerçeveler, kültürel yapı ve toplumsal söylemlerle yakından ilişkilidir ve bu bağlamlarda inşa edilir.

Guilford Zeka Kuramı, zekanın üç ana boyutta kategorize edildiğini öne sürer: içerik, işlemler ve ürünler. Bu boyutlar şu şekilde açıklanır: 1. İçerik: Bilginin algılandığı duyusal modları içerir ve beş kategoriye ayrılır: görsel, işitsel, kinestetik, sembolik ve semantik. 2. İşlemler: Zihinsel süreçlerin türlerini kapsar ve altı kategoriye ayrılır: biliş, bellek, diverjant üretim, konverjant üretim, değerlendirme. 3. Ürünler: Belirli işlemlerin belirli öğeler üzerinde uygulanmasının sonuçlarını temsil eder ve altı kategoriye ayrılır: birimler, sınıflar, ilişkiler, sistemler, dönüşümler ve çıkarımlar. Guilford'un kuramı, zekanın 120 farklı zihinsel yetenekten oluştuğunu ve bu yeteneklerin faktör analizi ile incelenebileceğini savunur.

Habermas'ın iletişimsel eylem kuramı, toplumsal etkileşimi yalnızca çıkar çatışmaları veya stratejik hesaplarla değil, karşılıklı anlayışa dayalı iletişimle açıklamayı amaçlar. Temel ilkeleri: 1. Stratejik eylem - iletişimsel eylem ayrımı: Stratejik eylem, bireylerin kendi çıkarlarını maksimize etmeye yönelik eylemleridir; iletişimsel eylem ise rasyonel biçimde ortak bir anlayışa ulaşmak için yapılan eylemdir. 2. İdeal konuşma durumu: Herkesin eşit haklara sahip olduğu, baskıdan arındırılmış, herkesin açıkça konuşabileceği ve sadece en iyi argümanın kabul gördüğü bir ortamdır. 3. Aklın rolü: Akıl, sadece teknik başarı ve araçsal sonuçlar üretme değil, aynı zamanda etik, estetik ve iletişimsel uzlaşı kurma yetisidir. Habermas'a göre, modern toplumda iletişimsel eylemin ortaya çıkmasına engel olan en önemli faktörlerden biri, katılımcılar arasındaki iktidar farklılığıdır.

Bağlamsal psikoloji, bağlaşımcılık kuramına dayanır.

Eğitim sosyolojisi, beş temel kurama dayanır: 1. Yapısal İşlevselcilik: Eğitimi, toplumun ihtiyaçlarını karşılayan bir sosyal kurum olarak görür. 2. Çatışmacılık: Eğitimdeki eşitsizliklere ve bölünmelere odaklanır, toplumdaki mücadele ve çatışmayı vurgular. 3. Yorumculuk: Eğitimle ilgili etkileşimlere, okulda ve sınıfta meydana gelen ilişki ve süreçlere yoğunlaşır. 4. Feminizm: Eğitime kadın bakışından yaklaşır, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini inceler. 5. Postmodernizm: Eğitimde ademi merkeziyeti ve çok kültürcülüğü savunur, göreceli bilgiyi öne çıkarır.

Algoritma, belirli bir problemi çözmek veya belirli bir amaca ulaşmak için çözüm yolunun adım adım tasarlanmasıdır. Anlamlandırma kuramı hakkında bilgi bulunamadı. Algoritmalar, sadece bilgisayar bilimlerinde değil, hayatın her alanında kullanılır.