İslamFelsefesi

Nefsin olgunlaşması için kesin bir zaman dilimi yoktur. İslam felsefesine göre nefis, yedi mertebeden geçerek olgunlaşır: 1. Nefs-i Emmare: Kötülüğü emreden nefis. 2. Nefs-i Levvame: Kötülük yaptığında bundan pişman olup af dileyen nefis. 3. Nefs-i Mülhime: Allah'tan ilham almaya başlayan nefis. 4. Nefs-i Mutmainne: Şüphelerden arınıp rahatlayan nefis. 5. Nefs-i Radiyye: Allah'ın yaptığı her şeyden razı olan nefis. 6. Nefs-i Marziyye: Allah'ın rızasını kazanmış nefis. 7. Nefs-i Kamile: Kemale ermiş, kusursuz ve tam arınmış nefis. Bu süreç, kişinin manevi gelişimine ve çabasına bağlı olarak değişir.

Ruhun üç temel özelliği şunlardır: 1. Vücut Sahibi Olması: Ruh, beden gibi bir vücuda sahiptir ve bu vücuda "vücud-u harici" denir. 2. Hayat Sahibi Olması: Ruh, Allah tarafından verilen hayatla canlıdır. 3. Şuur Sahibi Olması: Ruh, bilinç ve farkındalık yeteneğine sahiptir.

Farabi'nin önemli sözleri, İslam felsefesi ve insanın ruhsal gelişimi üzerine derin bir anlayış getirmesinden kaynaklanmaktadır. İşte bazı öne çıkan sözleri: 1. "Gerçek bilgi ve erdem, insanı en yüce hayata ulaştırır". Bu söz, bireyin sürekli öğrenme ve kendini geliştirme çabasının önemini vurgular. 2. "İyi olan her şey, insanın doğasına uygundur; kötü olan her şey ise, doğal değildir". Etik değerlendirmelerimizi ve doğru seçimler yapmamız gerektiğini hatırlatır. 3. "Toplumun refahı, bireylerin iyiliği ile doğrudan ilişkilidir". Bireysel davranışlarımızın toplumsal etkisine dikkat çeker. 4. "İyi bir iletişim, düşünceleri ve duyguları anlamanın anahtarıdır". Sağlıklı ilişkilerin temelini oluşturan anlayış ve empatiyi ön plana çıkarır. 5. "Mutluluk, kişinin hedeflerine ulaşmasıyla mümkündür". Hedef belirlemenin ve bunlara ulaşmanın yaşamımızdaki yerine dikkat çeker. Ayrıca, Farabi'nin "Erdemlerin en büyüğü bilimdir" sözü de, bilginin insan hayatındaki önemini vurgulayan önemli bir ifadesidir.

A‘mâk-ı Hayâl eseri, birkaç açıdan önemlidir: 1. Materyalizme Karşı Tez: Eser, II. Meşrutiyet döneminde Osmanlı toplumunda yeni yeni görülmeye başlayan materyalist görüşe karşı kaleme alınmış tezli bir eserdir. 2. Vahdet-i Vücûd Felsefesi: Eserde, vahdet-i vücûd fikrinin iyi bilinmesinin, kâinatta olan biteni anlamak ve hadiseleri doğru değerlendirmek için gerekli olduğu vurgulanır. 3. Tasavvuf ve Felsefe Unsurları: Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi'nin tasavvuf ve felsefedeki vukufunu ve bunu ifade etmedeki kabiliyetini ortaya koyar. 4. Popülerlik ve Etki: Eser, birçok defa basılmış ve tasavvufa meraklı olanlar tarafından geniş çapta okunmuştur.

Evet, İbn-i Sina cevher ve suret ayrımını yapar. İbn-i Sina'ya göre suret, bir şeyin özünü oluşturan ve ona kimliğini kazandıran ilkedir. Bu ayrım, İbn-i Sina'nın varlık ve mahiyet analizlerinin temelini oluşturur ve varlıkların meydana gelmesinde suretin zorunlu bir neden olduğunu vurgular.

Farabi, İslam felsefesi geleneğinde ikinci öğretmen olarak kabul edilir çünkü: 1. Aristoteles’in Felsefesine Katkıları: Farabi, Aristoteles’in eserlerini derinlemesine inceleyerek onları açıklamış ve geliştirmiştir. 2. Mantık Çalışmaları: Mantık alanında önemli eserler vermiş ve bu disiplini İslam dünyasında bir bilim dalı olarak yerleştirmiştir. 3. Felsefi Sistem Kurma: Metafizik, ahlak ve siyaset felsefesi gibi alanlarda kapsamlı görüşler geliştirerek felsefi bir sistem oluşturmuştur. 4. Bilimler Sınıflandırması: Bilimleri sistematik bir şekilde sınıflandıran ilk düşünürlerden biridir. 5. Doğu ve Batı Felsefesini Birleştirme Çabası: Yunan felsefesi ile İslam düşüncesini bir araya getirerek, felsefi düşünceyi İslam inancı ve değerleriyle uyumlu hale getirme çabası göstermiştir.

Gazzâlî, filozofları dinî ve epistemolojik gerekçelerle eleştirdi. Eleştirilerinin temel nedenleri: 1. Felsefi yöntemlerin yetersizliği: Gazzâlî, filozofların metafizik konularında mantık ve matematiği yanlış kullandıklarını, bu disiplinlerin karmaşık ve anlaşılmaz olduğunu savunuyordu. 2. Dinî inançlara muhalefet: Filozofların, özellikle İbn Sînâ ve Fârâbî gibi İslam filozoflarının, din ve inançları inkâr ettiklerini ve bunları uydurulmuş kanunlar olarak gördüklerini düşünüyordu. 3. Epistemolojik tutarsızlıklar: Gazzâlî'ye göre filozoflar, iddialarını kesin bilgiye değil, tahmine dayandırıyorlardı ve bu nedenle görüşleri çelişkiliydi. Bu eleştirilerle birlikte, Gazzâlî felsefeyi tamamen reddetmedi ve bazı filozofların, özellikle Sokrat, Hipokrat, Platon ve Aristo gibi, olgun akla ve birçok fazilete sahip olduklarını kabul etti.

İbn Rüşd, İslam felsefesinde Aristocu akım olan Meşşailik ekolüne mensuptur.

Ahmet Aslan, antik Yunan felsefesi, İslam felsefesi ve Osmanlı kelamı alanlarında çalışan bir felsefecidir.

İbn Miskeveyh'in ahlak anlayışı şu temel ilkelere dayanır: 1. Ahlâkın Amacı: İbn Miskeveyh'e göre ahlâkın amacı, üstün mutluluktur. 2. Erdemli Yaşam: İnsan, erdemli bir yaşam sürmek için ahlaki nitelikleri geliştirmeli ve düşük dürtülerini kontrol etmelidir. 3. Adalet: İbn Miskeveyh, adaletin toplum düzenindeki önemini vurgular ve herkes için eşit şekilde sağlanması gerektiğini savunur. 4. Doğa ve Tanrı: Evrende bir düzen ve amaç olduğunu kabul eder ve insanların bu düzeni anlamaya çalışması gerektiğini belirtir. 5. Eğitim ve Değişim: İnsan, eğitim ve öğretimle değişebilecek bir mizaçta yaratılmıştır, bu nedenle ahlâk da değiştirilebilir.

Orta Çağ felsefesinde başlıca şu akımlar bulunmaktadır: 1. Patristik Düşünce: Erken Hristiyanlığın felsefi temellerinin atıldığı bu dönemde, Hristiyan inancını Yunan felsefesiyle kaynaştırma çabaları görülür. 2. Skolastik Felsefe: 11. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar süren bu akım, Orta Çağ'ın en etkili felsefi akımıdır. 3. İslam Felsefesi Etkisi: Orta Çağ Avrupa felsefesi, İslam dünyasındaki felsefi gelişmelerden de etkilenmiştir. 4. Mistik Akımlar: Rasyonel düşüncenin yanı sıra, Tanrı'ya doğrudan deneyim yoluyla ulaşmayı amaçlayan mistik akımlar da önemli bir yer tutmuştur. 5. Nominalizm ve Realizm Tartışması: Evrensel kavramların gerçekliği üzerine yapılan bu tartışma, Orta Çağ felsefesinde önemli bir yer tutar.

Te’vil kavramı, İmam Mâtürîdî'ye göre yapılır.

Prof. Dr. Ahmet Arslan, ilkçağ felsefesi ve İslam felsefesi alanlarında uzmanlaşmış bir felsefecidir.

Meşşâî ve İşrâkî felsefe, İslam felsefe geleneğinde iki farklı düşünce okulunu ifade eder: 1. Meşşâî Felsefe: Bu felsefe okulu, Aristoteles ve takipçilerinin metodunu benimser ve esas olarak akılcılığa dayanır. 2. İşrâkî Felsefe: Bu felsefe, Sühreverdî tarafından kurulmuş olup, mistik tecrübe ve sezgiye dayanır. Bu iki felsefe okulu, İslam düşünce tarihinde farklı yaklaşımları temsil eder ve birbirleriyle karşıtlık gösterirler.

İbn Rüşd, çeşitli alanlarda farklı konuları savunmuştur: 1. Siyaset ve Yönetim: İbn Rüşd'e göre siyasetin amacı, toplumda adaleti sağlamak üzere genel ilke ve kuralları ortaya koymaktır. 2. Din ve Felsefe İlişkisi: İbn Rüşd, din ve felsefenin aynı hakikatin farklı ifadeleri olduğunu savunur. 3. Varlık Felsefesi: İbn Rüşd, varlığı "mevcud" kavramıyla açıklar ve bu kavramın hem dış dünyadaki varlığı hem de zihindeki tasavvurunu içerdiğini belirtir. 4. Bilgi Teorisi: İbn Rüşd, bilgiyi, varlıkların düzen ve tertibiyle bunlar arasındaki neden-eser ilişkisinin kavranması olarak tanımlar.

"Sen sen olarak değilsin" ifadesi, Ezel dizisindeki Ramiz Dayı'nın kolunda yazılı olan dövmenin anlamı olarak bilinmektedir. Bu ifade aynı zamanda, İbn-i Arabi'nin "Kimsin Sen?" adlı şiirinde de geçmektedir ve insanın gerçek doğasının gizemine işaret ederek, benliğimizin sadece bir yanılsama olduğunu düşündürür.

Uçan Adam Düşünce Deneyi, İslam düşünürü İbn Sina tarafından geliştirilen bir felsefi deneydir. Deneye göre, dış dünyayla hiçbir teması olmayan bir insan, kendi benliğinin farkında olmaya devam eder. İbn Sina, bu düşünce deneyiyle ayrıca nefsin mahiyetinden önce varlığına dair yorumlar yapmış ve nefsin bilinçli varlığını bedene ihtiyaç duymadan gerçekleştirebileceğini ortaya koymuştur.

Klasik dönem ahlakçıları arasında öne çıkan bazı isimler şunlardır: 1. Fârâbî: Aristotelesçi ahlakı yeniden inşa etmiş ve Meşşâî ahlak yaklaşımının ilk temsilcisi olarak kabul edilmiştir. 2. İbn Miskeveyh: Tehzîbü’l-ahlâk adlı eserinde itidal teorisi üzerine kurulu bir ahlak felsefesi sunmuştur. 3. Gazzâlî: İhyâ adlı eserinde kapsamlı bir ahlak kitabı yazmış ve Aristoteles, Eflatun ve Galen gibi kaynaklardan yararlanmıştır. 4. Nasîruddîn Tûsî: Ahlâk-ı Nâsîruddin adlı eserinde Kur’an ve Sünnet ile birlikte Yunan felsefecilerinin görüşlerinden faydalanmıştır. 5. İbn Bâcce: Ahlâkın siyasete bağlanmasında, erdemli bir hayatı mümkün kılacak erdemli toplum araştırmasından ziyade, bireysel ahlâkî yetkinliğe odaklanmıştır.

Şemsüddîn Muhammed b. Mahmûd eş-Şehrezûrî, 13. yüzyılda yaşamış İşrâkî felsefe ekolünün önde gelen filozof ve yorumcusudur. Hayatı hakkında sınırlı bilgilere sahip olduğumuz Şehrezûrî'nin bazı özellikleri: Hemedan ile Erbil arasında bulunan Şehrezûr'da doğmuştur. Sühreverdî'nin Hikmetü'l-işrâk ve Kitâbü't-Telvîhât adlı eserlerine şerh yazmıştır. İbn Kemmûne ve Kutbüddin Şîrazi gibi sonraki İşraki düşünürleri derinden etkilemiştir. Başta mantık olmak üzere fizik ve metafizik konularına yer verdiği eserler kaleme almıştır. Şehrezûrî'nin günümüze sadece beş eseri ulaşmıştır.

Ahmet Arslan, antik Yunan felsefesi ve İslam felsefesi alanlarında uzmanlaşmış bir filozoftur. Dolayısıyla, antik felsefe akımına dahil edilebilir.