Felsefe

Felsefede olgu, insan düşüncelerinin dayandığı temellerdir. Ayrıca, felsefede olgular, gerçek olan, gerçekleşmiş olan ve düşünülmüş olanın karşıtı olarak da tanımlanır.

Matematik ve felsefe ilişkisi, her iki disiplinin de insanın dünyayı anlama ve anlamlandırma çabalarının ilk dönemlerinde doğması ve gelişim aşamalarında yollarının kesişmesiyle şekillenmiştir. Matematik felsefesinin temel soruları, matematiğin varlığı, bilgisi ve yöntemi üzerine odaklanır: - Matematiksel bir önermenin niteliği nedir? - Matematik ile mantık arasındaki ilişki nedir? - Matematiksel nesnelerin varlığı neye dayanmaktadır? Felsefe, matematiksel düşüncenin altında yatan felsefi prensipleri inceleyerek matematiksel düşünceyi daha derinlemesine anlamaya çalışır. Ayrıca, Descartes, Kant ve Leibniz gibi hem matematikçi hem de filozof olan önemli isimler, düşünce sistemlerinde matematiğe özel bir yer vermişlerdir.

Normatif kelimesi, bir kural değerini, gücünü taşıyan ve norma ilişkin anlamına gelir. Bu terim, farklı alanlarda çeşitli şekillerde kullanılır: Felsefe ve Etik: Normatif etik, insanların nasıl davranmaları gerektiğini ve hangi eylemlerin doğru veya yanlış olduğunu araştırır. Hukuk: Hukukta normatif, yasal düzenlemelerin ve yasaların nasıl olması gerektiği üzerine yapılan tartışmaları ifade eder. Sosyoloji: Sosyolojide normatif, toplumsal normlar ve bu normların bireyler üzerindeki etkilerini inceler. Psikoloji: Psikolojide normatif, bireylerin ve grupların sosyal ve kültürel standartlara göre değerlendirilen davranış, tutum ve düşünce biçimlerini ifade eder.

"Ölümle yaşam arasında" ifadesi, hayatın ve ölümün birbirine çok yakın, birbirini takip eden ve iç içe geçmiş kavramlar olduğunu anlatmak ister. Bu söz, yaşamın ne kadar kırılgan ve geçici olduğunu vurgular ve her anın, ölümün bir adım ötesinde olduğunu hatırlatır.

Stoa felsefesi, doğaya uygun yaşam ve ahlak kavramlarını merkeze alır. Temel savunduğu fikirler şunlardır: 1. Bireysel mutluluğa ulaşmak: Stoacılar, mutluluğun dış koşullara bağlı olmadığını, kişinin kendi iç dünyasında yaratabileceğini savunurlar. 2. Erdemler: İyi bir yaşam, erdemli olmakla mümkündür; cesaret, bilgelik, adalet ve ölçülülük gibi erdemler bu felsefenin temelini oluşturur. 3. Panteizm: Evren ve Tanrı'nın bir bütün olduğunu, her şeyin logos (akıl) tarafından yönetildiğini kabul ederler. 4. Kadercilik: Her olayı ilahi bir ilkeye bağlı kesin bir nedensellik içinde açıklarlar; kader, insanın Tanrı'nın iradesine boyun eğmesi olarak görülür. 5. Kozmopolitizm: Dünya yurttaşlığı ve halklar arası eşitlik idealini savunurlar.

Entüist filozoflar arasında öne çıkanlar şunlardır: 1. Henri Bergson: Entüisyonizmin kurucusu olarak kabul edilir ve Bergsonculuk adıyla da bilinir. 2. İmam Gazali: Ortaçağ felsefesinde entüisyonizmin önemli temsilcilerinden biridir. 3. William Hamilton: Ruhbilim alanında entüisyonizmi geliştirmiştir. 4. George Moore, David Ross, Charlie Broad ve Alfred Ewing: Törebilimsel entüisyonizmin temsilcileridir. 5. Brower, Weyl ve Heyting: Matematiksel entüisyonizmin temsilcileridir.

Önerme ve yargı kavramları birbirine yakın olsa da aynı şey değildir. Önerme, en az iki terimden oluşan, içinde en az bir yargı ve bir doğruluk değeri taşıyan cümledir. Yargı ise bir durum, olay veya kişi hakkında bir sonuca varmayı amaçlayan cümledir. Bu nedenle, her yargı bir önerme olabilir, ancak her önerme yargı ifade etmez.

Paul Karl Feyerabend, epistemolojik anarşizm olarak bilinen bir bilim anlayışını savunur. Feyerabend'in temel görüşleri şunlardır: - Bilimsel kuralların ve yöntemlerin tekliği fikrine karşı çıkar ve bilimin ancak kuralların ihlal edilmesiyle ilerleyebileceğini savunur. - Teorik çoğulculuğu savunur; aynı anda birbiriyle çelişen çok sayıda kuramın bulunması gerektiğini ve bu kuramların savunucularının onların doğruluğuna kuvvetle inanmaları gerektiğini öne sürer. - Pozitivizm ve Popperci bilim felsefesini eleştirir; bilimin diğer bilgi kaynaklarından üstün veya ayrıcalıklı bir konuma sahip olmadığını iddia eder. - Bilimsel ilerlemenin, eski paradigmaların anomali göstermese bile yeni paradigmaların geliştirilmesi yoluyla mümkün olduğunu savunur.

Ölümle ilgili bazı özlü sözler: 1. "Ölüm bir kez gelir ve hayatın tüm anlarında kendini hissettirir." - Jean de La Bruyère. 2. "Ölüm, hayata veda değil; sonsuzluğa açılan bir kapıdır.". 3. "Ölüm, son değil; yeni başlangıçların habercisidir.". 4. "Ölüm, korkulacak bir şey değil; yaşanmış bir hayatın ödülüdür.". 5. "Allah ile olduktan sonra ölüm de, ömür de hoştur." - Hz. Mevlana.

Herakleitos, değişim ve akış felsefesini savunur. Herakleitos'un diğer önemli görüşleri şunlardır: Varlık kuramı: Herakleitos, dünyanın canlı bir ateşten dönüşerek ve değişerek oluştuğunu ve bir gün yeniden ateşe döneceğini ileri sürer. Zıtlıkların birliği: En büyük anlamların ve uyumun, zıtlıkların bir araya gelerek verdiği çatışmadan doğacağına inanır. Görelilik kuramı: İyiliğin, kötülüğün, doğrunun, yanlışın, suçun ve cezanın göreli olduğunu savunur. Ayrıca, Herakleitos logos kavramını da ele almış ve bu kavramı, evreni düzenleyen ilke olarak görmüştür.

Stoa felsefesinin kurucusu, Kıbrıslı Zenon'dur.

Nilgün Marmara'nın şiirlerinde varoluşsal sorunlar, içsel çatışmalar ve toplumsal eleştiriler öne çıkar. Anlattığı temalar arasında: - Özgünlük ve felsefî derinlik: Şiirlerinde özgün bir dil ve derin düşünceler kullanır. - Yabancılaşma ve umutsuzluk: Modern toplumun çarpıklıklarına tepki gösterir, geleceğe ümitsiz bakar. - Renk sembolizmi: Şiirlerinde sıra dışı imgeler ve renkler kullanarak farklı bir gerçeklik algısı yaratır. - Aşk ve yalnızlık: Aşk kavramını sorgular ve yalnızlığını dizelerine yansıtır.

Tümdengelim ve tümevarım akıl yürütme yöntemleridir. Tümdengelim (dedüksiyon), genel bir önermeden özel bir sonuca ulaşma yöntemidir. Örnekler: - Bütün kuşlar uçar. - Serçe bir kuştur. - O hâlde serçe de uçar. - Tüm insanlar ölümlüdür. - Sokrates bir insandır. - O hâlde Sokrates ölümlüdür. Tümevarım (endüksiyon), tek tek olay ve olgulardan genel yasalara veya tikel önermelerden hareketle tümel önermeye doğru gitme yöntemidir. Örnekler: - Metal olan demir ısıtılınca genleşir. - Metal olan bakır ısıtılınca genleşir. - Metal olan alüminyum ısıtılınca genleşir. - O hâlde bütün metaller ısıtılınca genleşir. - Serçe, güvercin ve karga uçar. - Serçe, güvercin ve karga kuştur. - Öyleyse kuşlar uçar.

Evet, Heraklitis ve Heraklitus aynı kişiyi ifade eder. Herakleitos (Heraklitos), MÖ 6. yüzyılda Efes'te yaşamış olan Pre-sokratik Antik Yunan filozofudur.

Dönüşüm ve değişim aynı şeyler değildir, ancak birbirleriyle ilişkilidirler. Değişim, bir şeyin daha iyi bir sonuca yönelik olarak değiştirilmesi anlamına gelir. Dönüşüm ise, bir şeyin tamamen başka bir şeye dönüşmesi, köklü bir değişim yaşaması demektir.

Arketip kelimesi, ilk örnek, asıl numune anlamına gelir. Felsefe ve psikolojide arketip, şu anlamlara da gelebilir: - Evrensel semboller ve temalar. - Kolektif bilinçdışındaki imgeler.

İbn-i Sina'nın en büyük başarılarından biri, tıp alanında yaptığı katkılar olarak kabul edilir. Başlıca başarıları: - "El-Kanun Fit't-Tıbb" adlı kapsamlı tıp ansiklopedisini yazması, bu eser dört yüz yıl boyunca ders kitabı olarak okutulmuştur. - Kardiyoloji ve nabız bilimi üzerine önemli çalışmalar yapması, kılcal akış ve arteryel kasılmaları ayrıntılı olarak açıklaması. - İlaçların güvenliğini ve etkinliğini test etmek için bilimsel ilkeleri kullanması, bu da çağdaş farmakoloji ve klinik çalışmaların temelini oluşturmuştur. Ayrıca, İbn-i Sina'nın felsefe alanındaki çalışmaları da hem Doğu hem de Batı filozoflarını derinden etkilemiştir.

“Sadece ölüler görür” sözü, Platon'a aittir.

Moore'un etik teorisi, ahlaki olan ile ahlaki olmayanın ayrımına ve iyinin doğal olmayan bir kavram olduğuna dayanır. Moore, Principia Ethica adlı eserinde, iyi kavramını "arzulanır olan şey" olarak tanımlayan ve doğalcı yanılgı hatası yaptığını iddia ettiği John Stuart Mill'in faydacılık teorisini eleştirmiştir. Ayrıca, Moore etik sezgicilik anlayışını savunmuş ve ahlaki olguların nesnel biçimde bilinmesinde sezgilerin ve sağduyunun esas alınabileceğini öne sürmüştür.

Wabi-sabi, Japon estetiği ve felsefesi olarak kabul edilir.