DivanŞiiri

Şiir ve İnşâ makalesinde divan şiiri, birkaç temel nedenden dolayı eleştirilmiştir: 1. Dil ve Üslup: Divan şiirinin Arapça ve Farsça kelimelerle dolu ağır dili ve tekrarlayan mazmunları, halkın anlamadığı yapay bir edebiyat olarak görülmüştür. 2. Konuların Hayattan Kopuk Olması: Şiirin hayattan kopuk ve aşırı kuralcı olduğu, toplumsal gerçeklikten uzak kaldığı eleştirilmiştir. 3. Batılı Etkilerin Yetersizliği: Divan şiirinin, Batı edebiyatındaki yeni fikirleri ve edebi türleri yeterince benimsemediği düşünülmüştür. 4. Milli Olmayışı: Milli bir kimlik oluşturmaktan uzak olduğu ve yerel unsurları yeterince yansıtmadığı belirtilmiştir.

Güneş Kasidesi, XV. yüzyıl divan şairi Ahmed Paşa tarafından Fatih Sultan Mehmed'i övmek amacıyla yazılmıştır. Kasidenin konusu, güneşin bir hükümdar gibi tasvir edilmesi ve onun hükümdarlık özelliklerinin anlatılmasıdır.

Cenap Şahabettin, gençlik döneminde Muallim Naci, Namık Kemal ve Şeyh Vasfi gibi şairlerin etkisiyle divan edebiyatı tarzında şiir yazmıştır.

Leffüneşir, divan şiirinde sıkça kullanılan bir edebi sanat olup, söz simetrisi olarak da bilinir.

Mesnevi ve divan şiiri örnekleri şunlardır: Mesnevi Örnekleri: 1. Mevlana – Mesnevi: Tasavvufi öğretiler içeren, dünya edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. 2. Şeyh Galip – Hüsn ü Aşk: Aşk ve tasavvufu işleyen önemli bir mesnevidir. 3. Fuzuli – Leyla ile Mecnun: Klasik bir aşk hikayesinin mesnevi formatında anlatımıdır. 4. Süleyman Çelebi – Mevlid: Dini içerikli bir mesnevi olup, Hz. Muhammed'in hayatını anlatır. 5. Yusuf Has Hacib – Kutadgu Bilig: Öğüt verici bir mesnevi olup, devlet yönetimi üzerine bilgiler içerir. Divan Şiiri Örnekleri: 1. Nabi – Hayriyye, Hayrabat: Dili sade, üslubu sağlam ve akıcıdır. 2. Nefi – Kasideler ve Hicivler: Sağlam üslubu ve ağır dili ile tanınır. 3. Şeyhi – Harname: Hiciv türüne örnek olan bir mesnevidir. 4. Ali Şir Nevai – Mecalisü'n Nefais: İlk tezkire olan yapıt.

Divan şiirinde sevgili, estetik bir varlık olarak görüldüğü için güzel olarak tasvir edilir. Ayrıca, sevgilinin güzelliği idealize edilmiş bir figür olarak da değerlendirilir; fiziksel özelliklerinin yanı sıra ruhsal derinliği de önemli bir yer tutar.

Şinasi, divan şiiri ve klasisizm etkisi altında eserler vermiştir.

Cem Dilçin, divan şiiri hakkında çeşitli açıklamalarda bulunmuştur: 1. Modern Metin İnceleme Metotları: Dilçin, divan şiirinin çözümlenmesinde klasik şerh metodunun yanı sıra modern eleştiri yöntemlerinin de kullanılması gerektiğini savunmuştur. 2. "Fuzûlî'nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Yönden İncelenmesi" adlı makalesinde, yapısalcı anlayışla metin şerhini ele almış ve bu çalışmanın divan şiirine modern bir metodun nasıl uygulanabileceğini gösterdiğini belirtmiştir. 3. Divan Şiirinin Dili: Dilçin'e göre, divan şairi gerçeği şiir diliyle anlatır ve bu şiir, insan-tabiat, insan-toplum, insan-nesne arasındaki ilişkileri çeşitli söz ve anlam sanatlarına başvurarak anlatır.

Divan şiirinin 10 özelliği: 1. Nazım birimi: Genellikle beyit kullanılır ve cümle beyitte tamamlanır. 2. Ölçü: Aruz ölçüsü kullanılır. 3. Uyak: Tam ve zengin uyak tercih edilir. 4. Konu: Aşk, sevgili, din ve kadercilik gibi konular işlenir. 5. Dil: Arapça ve Farsça sözcükler ve tamlamalar yoğun olarak kullanılır. 6. Tasavvuf: Tasavvufi konulara sıkça yer verilir. 7. Şiirlerin toplanması: Şiirler, "divan" adı verilen kitaplarda toplanır. 8. Kişisel duygular: Kişisel sevinçler ve acılara yer verilir. 9. Mazmunlar: Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış sözlerle anlatılır. 10. Estetik anlayış: Estetik değerler, kişisel duygular ve hayaller yoğun bir şekilde kullanılır.

Divan ve halk şiirinin ortak özellikleri şunlardır: 1. Şiir Ağırlıklı Olması: Her iki edebiyat türünde de şiir, temel anlatım biçimi olarak kullanılmıştır. 2. Konu Zenginliğinin Az Olması: Her iki edebiyatta da konular genellikle aşk, doğa, ayrılık, özlem, ölüm gibi somut ve evrensel temalar etrafında dönmüştür. 3. Atasözü ve Özlü Sözler: Her iki şiir türünde de atasözü ve özlü sözlerden yararlanılmıştır. 4. Kalıplaşmış İfadeler: Divan ve halk şiirinde de mazmun denilen kalıplaşmış ifadeler kullanılmıştır. 5. Gelenek: Her iki edebiyat geleneği de usta-çırak ilişkisiyle günümüze kadar gelmiştir.

“Ete kemiğe büründüm, Yunus diye göründüm” sözü, Yunus Emre'ye aittir.

Ahmedî, Türk edebiyatı açısından önemli bir şairdir çünkü: 1. Osmanlı dönemi Türk edebiyatının kurulmasında ve Türkçenin bilim dili olarak kullanılmasında büyük rol oynamıştır. 2. Üretken bir şair olup, gazel, mesnevi ve kaside gibi farklı nazım türlerinde başarılı eserler vermiştir. 3. Dini ve dünya temalarını işlediği şiirlerinde tasavvufu süs öğesi olarak kullanmış, aşk, tabiat, tarih gibi konuları ele almıştır. 4. İran şiirinin öz ve şekil özelliklerini Türkçe şiirine uyarlayarak Türk divan şiirini geliştirmiştir. 5. "Divan" sahibi olan ilk Anadolu şairi olarak kabul edilir.

Halk şiiri ve divan şiiri arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Kitle ve Dil: Halk şiiri, halkın içinden çıkan, günlük dilde yazılmış şiirlerdir. 2. Ölçü: Halk şiirinde hece ölçüsü kullanılırken, divan şiirinde aruz ölçüsü tercih edilmiştir. 3. Konu ve Anlatım: Halk şiirinde aşk, doğa, kahramanlık gibi günlük yaşama dair konular işlenir ve anlatım doğal ve samimidir. 4. Şairin Kimliği: Halk şairleri genellikle anonim veya tanınmayan kişilerdir ve mahlas kullanırlar. 5. Nazım Şekilleri: Halk edebiyatında koşma, mani, semai, destan gibi nazım şekilleri kullanılırken, divan edebiyatında gazel, kaside, mesnevi, rubai, tuyuğ gibi nazım şekilleri tercih edilmiştir.

Göz için kafiye, Divan şairleri tarafından benimsenen bir kafiye anlayışıdır. Örneğin, "göz" ile "yüz" gibi benzer çıkış noktalarına sahip sesler, göze göre kafiye olarak kabul edilmez.

Divan şiirini okumak zor olabilir çünkü bu tür şiirler, Arapça ve Farsça kelimelerin yoğun olarak kullanıldığı Osmanlı Türkçesi ile yazılmıştır. Bunun yanı sıra, kültürel ve tarihsel farklılıklar da divan şiirinin anlaşılmasını güçleştirir; çünkü bu şiirler, toplumun geçirdiği medeniyet değişimine koşut olarak günümüz kuşaklarına hitap edememektedir. Ancak, divan şiiri antolojileri ve açıklamalı metinler sayesinde bu şiirleri anlamak ve tadını çıkarmak mümkündür.

Âşık Paşa hem hece hem de aruz ölçüsünü kullanarak divan ve halk şiiri türüne uygun eserler yazmıştır.

"Lâl ü bâl olmuş sana" ifadesi, Nedim'in "Haddeden Geçmiş Nezaket" adlı gazelinde geçen bir dizedir. Bu dize, "nezaketin senin boy posun olmuş, şarabın ise yanağındaki allık" anlamına gelir.

Divan şiirinin en güzel sözlerinden biri, Fuzûlî'nin "Aşk derdiyle hoşem el çek ilâcımdan tabîb, Kılma dermân kim helâkim zehri dermândadır" beytidir. Anlamı: "Aşk derdiyle mutluyum, ey doktor! Bana ilaç verme; benim helak olmam, senin derman olsun diye vereceğin zehrindedir".

15. yüzyıl Türk edebiyatında "dikdo" terimi yerine "divan şiiri" ifadesi kullanılır.

Divan şiirinde dört ana gazel türü bulunmaktadır: 1. Âşıkane Gazel: Aşk duygusunu ve bu duygunun verdiği mutluluk, acı gibi içli duyguları işleyen gazellerdir. 2. Rindâne Gazel: yaşamaktan keyif alan, geçici yaşamın tüm olanaklarını değerlendirerek mutluluğu elde eden, toplumla dinin kurallarını umursamayan bir yaşam felsefesini işleyen gazellerdir. 3. Şûhâne Gazel: Kadınları, kadın güzelliğini ve aşkın somut ve soyut zevklerini konu edinen, kibar ve nükteli gazel türleridir. 4. Hikemi Gazel: Ahlakla ve edeple ilgili tavsiyelerde bulunan, şairin yaşam deneyimlerine dayalı ve özlü sözler içeren gazellerdir.