Bakteriler

Bakteriler, çeşitli nedenlerle tehlikeli olabilir: Bakteriyel enfeksiyonlar. Bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri. Antibiyotik direnci. Gıda güvenliği riskleri. Tehlikeli bakterilerden bazıları: Escherichia coli; Staphylococcus aureus; Salmonella; Clostridium botulinum; Mycobacterium tuberculosis.

Salmonella, bağırsak sisteminde enfeksiyona neden olan bir bakteridir. Belirtileri: yüksek ateş; ishal (sulu veya kanlı olabilir); mide krampları; mide bulantısı ve kusma; titreme; baş ağrısı; zaman zaman dışkıda kan görülmesi. Çoğu vakada, bağışıklık sistemi güçlü bireylerde semptomlar birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.

İnsan vücudunda en çok bulunan bakteriler bağırsaklarda yer alır. İnsan vücudunun çeşitli bölgelerinde bulunan bazı bakteriler şunlardır: Bağırsaklarda: Escherichia coli, Bacteroides fragilis, Lactobacillus, Bifidobacterium, Clostridium. Deride: Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus aureus, Propionibacterium acnes. Ağızda: Streptococcus mutans, Streptococcus salivarius, Porphyromonas gingivalis. Burun ve solunum yollarında: Staphylococcus aureus, Corynebacterium. Üreme sisteminde: Lactobacillus acidophilus, Gardnerella vaginalis. Midede: Helicobacter pylori.

Prokaryotlar, bakteriler ve arkeler olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Bakteriler: Hücre duvarları peptidoglikan içerir ve Gram-pozitif veya Gram-negatif olarak sınıflandırılabilir. Arkeler: Hücre duvarları peptidoglikan içermez ve dört ana tip çerçevesinde değerlendirilir.

Salgın hastalık çeşitleri şu şekilde sınıflandırılabilir: Etkenlerine göre: virüsler (grip, COVID-19, kızamık); bakteriler (tifo, kolera, tüberküloz); parazitler (sıtma, uyuz). Bulaşma yollarına göre: solunum yoluyla (grip, COVID-19); kontamine yiyecek ve su yoluyla (hepatit, kolera); doğrudan temasla (uyuz, HIV/AIDS); kan yoluyla (HIV/AIDS, sıtma). Yayılma hızlarına göre: pandemiler (COVID-19); salgınlar (grip, kızamık). Bazı yaygın salgın hastalıklar: grip (influenza); kızamık; kabakulak; kızamıkçık; suçiçeği; tifo; kolera; tüberküloz.

Klamer (klaritromisin), çeşitli bakterilere karşı etkilidir. Bu bakteriler arasında: Gram-pozitif bakteriler: Staphylococcus aureus (metisiline duyarlı), Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae, Listeria monocytogenes. Gram-negatif bakteriler: Haemophilus influenzae, Haemophilus parainfluenzae, Moraxella catarrhalis, Neisseria gonorrhoeae, Legionella pneumophila, Bordetella pertussis, Helicobacter pylori, Campylobacter jejuni. Diğer organizmalar: Mycoplasma, Ureaplasma urealyticum, Chlamydia trachomatis, Mycobacterium avium, Mycobacterium leprae, Chlamydia pneumoniae. Anaeroblar: Bacteroides fragilis, Clostridium perfringens, Peptococcus türleri, Propionibacterium acnes. Klamer, bakterilerin protein sentezini engelleyerek yayılmasını durdurur. Klamer veya herhangi bir ilaç kullanmadan önce bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Zimaks (sefiksim) antibiyotiğine duyarlı bakterilerden bazıları şunlardır: Gram-pozitif mikroorganizmalar: Streptococcus pyogenes; Streptococcus pneumoniae. Gram-negatif mikroorganizmalar: Haemophilus influenzae; Moraxella catarrhalis; Neisseria gonorrhoeae; Escherichia coli; Proteus mirabilis; Klebsiella pneumoniae; Klebsiella oxytoca. Sefiksim, Pseudomonas türleri, enterokok suşları, Listeria monocytogenes, stafilokok suşlarının çoğu, Enterobacter suşlarının çoğu, Bacteroides fragilis suşlarının çoğu ve Clostridium türleri gibi bakterilere karşı etkili değildir.

Sefalosporin antibiyotikler 5 kuşak halinde sınıflandırılmaktadır. Bu kuşaklar şunlardır: 1. Birinci kuşak. 2. İkinci kuşak. 3. Üçüncü kuşak. 4. Dördüncü kuşak. 5. Beşinci kuşak.

En tehlikeli gram pozitif bakteri olarak Listeria monocytogenes ve Bacillus anthracis öne çıkmaktadır. Listeria monocytogenes, gıda kaynaklı enfeksiyonlara yol açarak menenjit ve septisemiye neden olabilir, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Bacillus anthracis, şarbon hastalığının etkenidir ve insanlara hayvanlarla yakın temas yoluyla bulaşır. Diğer tehlikeli gram pozitif bakteriler arasında Corynebacterium diphtheriae (difteri etkenidir) ve Staphylococcus aureus (çeşitli enfeksiyonlara yol açar) da bulunmaktadır. Gram pozitif bakterilerin tehlikeleri, türlerine ve neden oldukları hastalıkların şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Bakteriler, şekillerine göre üç ana gruba ayrılır: 1. Kokus (Küre Şekilli). 2. Basil (Çubuk Şekilli). 3. Spirillum, Spiroket ve Vibrio (Spiral Şekilli). Ayrıca, bazı bakteriler pleomorfik olabilir, yani farklı koşullar altında değişik morfolojik özellikler gösterebilir.

Çiğ tavukta genellikle bulunan bakteriler şunlardır: Salmonella. Campylobacter. Clostridium perfringens. Staphylococcus aureus. Bu bakteriler, tavuk eti yeterince pişirilmediğinde canlı kalabilir ve sindirim sistemine girdiklerinde toksinler üreterek gıda zehirlenmesine neden olabilir.

9. sınıf biyoloji dersinde bakterilerin bazı özellikleri: Tek hücreli ve prokaryot yapı: Bakteriler, çekirdek zarları olmayan tek hücreli organizmalardır; genetik materyalleri sitoplazmada serbest halde bulunur. Hücre duvarı: Çoğu bakterinin hücre duvarında peptidoglikan bulunur. Hareket: Bazı bakterilerde kamçı veya pilus adı verilen uzantılar bulunur; bu uzantılar hareket ve tutunmayı sağlar. Beslenme: Bazı bakteriler fotosentez yapabilirken, bazıları kimyasal maddelerden enerji elde eder. Çoğalma: Bakteriler, uygun şartlarda yaklaşık 20 dakikada bir ikiye bölünerek çoğalır. Madde döngüsü: Saprofit bakteriler, organik maddeleri çürüterek madde döngüsüne katkıda bulunur. Endospor oluşumu: Olumsuz çevre koşullarına karşı bazı bakteriler endospor oluşturabilir. Depolama: Karbonhidratları glikojen şeklinde depolarlar.

Nitrifikasyonu, nitrifikasyon bakterileri yapar. Bu bakteriler iki gruba ayrılır: Nitrosomonas bakterileri. Nitrobacter bakterileri. Nitrifikasyon bakterileri, enerji kaynağı olarak amonyak ve nitrit gibi inorganik azot bileşiklerini kullanır.

Bakteriyel hücre duvarı, yarı-sert kompleks moleküler bir ağ yapısına sahiptir ve bu yapıya peptidoglikan veya murein adı verilir. Peptidoglikan, N-asetil glikozamin (NAG) ve N-asetil muramik asit (NAM) olmak üzere birbirine bağlı iki amino şeker ile NAM’in uzantısı bir pentapeptit bağından oluşur. Gram-pozitif bakterilerde hücre duvarı, kalın bir peptidoglikan tabakasından oluşur ve bu oran, hücre duvarının kuru ağırlığının %60-90'ını oluşturur. Gram-negatif bakterilerde ise hücre duvarı daha karmaşık bir yapıya sahiptir ve peptidoglikan tabakası daha incedir, ayrıca dış membran gibi ek katmanlar bulunur. Hücre duvarı, bakteriye şekil verir, iç basınca karşı korur ve toksik maddelere karşı savunma sağlar.

Mezozom, oksijenli solunum yapan bakterilerde ve fakültatif bakterilerde bulunur. Oksijensiz solunum yapan bakterilerde bulunmaz. Mezozomun iki çeşidi vardır: Septal (merkezi) mezozom: Nükleik asit ile ilişkilidir ve bakterinin bölünme işlemi bu kısımdan başlar. Lateral (periferik) mezozom: Çeşitli enzimlerin salgılanmasında görev alır.

Prokaryot bakteriler ve arkeler, çekirdeği ve zarla kaplı organelleri olmayan, tek hücreli organizmalardır. Bakteriler, tek hücreli mikroorganizma grubudur. Arkeler, bataklıklar, tuz gölleri, aşırı asitli ortamlar, sıcak su kaynakları ve aktif volkan ağızlarında yaşarlar. Prokaryotlar, bakteriler ve arkeler olmak üzere iki bölümde incelenir.

Endospor, genellikle Gram pozitif bakterilerde bulunur. Endospor oluşturan bakterilere bazı örnekler: Bacillus; Clostridium; Sporolactobacillus; Desulfotomaculum; Sporosarcina.

Lactobacillus en çok aşağıdaki yerlerde bulunur: İnsan vücudu. Fermente süt ürünleri. Probiyotik takviyeler. Fermente gıdalar. Lactobacillus türlerinin bulunduğu yerler, türe göre değişiklik gösterebilir.

Eşeysiz üremenin en iyi örnekleri arasında şunlar sayılabilir: Bakteriler ve arkeler: İkili bölünme yöntemiyle hızla çoğalırlar. Tek hücreliler: Amip, paramesyum ve öglena gibi canlılar ikiye bölünerek eşeysiz ürer. Denizanaları: Döllenmemiş yumurtalarını kullanarak yeni bireyler oluşturabilirler. Hidra ve deniz anemonları: Tomurcuklanma yöntemiyle ürerler. Mantarlar: Sporlarla ürerler. Bitkiler: Eğrelti otu ve karayosunu gibi çiçeksiz bitkiler sporla ürer. Eklem bacaklılar: Arı, karınca ve yaprak bitleri gibi canlılarda partenogenez görülür. Sürüngenler: Bazı sürüngen türleri parthenogenezle eşeysiz üreyebilir. Eşeysiz üreme, tek bir organizmadan sadece bu organizmanın genlerini taşıyan yeni bir canlının üremesidir.

Bakterilerde bulunan organeller: Ribozom. Bakterilerde bulunmayan organeller: Çekirdek (nükleus). Mitokondri, kloroplast, lizozom, endoplazmik retikulum, golgi cisimciği. Ayrıca, bazı bakterilerde mezozom adı verilen, hücre zarının içe doğru katlanmasıyla oluşan yapılar bulunur.