Organeller

Organeller ve görevleri: Ribozom: Protein sentezinden sorumludur. Endoplazmik Retikulum: Madde taşıma ve depolama işlevi görür. Golgi Aygıtı: Protein ve lipitleri işleyip paketleyerek ilgili yerlere sevk eder. Lizozom: Hücre içi sindirim yapar, yaşlanmış organelleri ve yabancı maddeleri parçalar. Peroksizom: Zararlı maddeleri etkisiz hale getirir. Mitokondri: Hücrenin enerji üretim merkezidir, solunum yapar. Kloroplast: Fotosentezin gerçekleştiği organeldir. Koful: Madde depolama ve homeostaz sağlar. Sentrozom: Hücre bölünmesinde rol alır. Çekirdek: Genetik materyali içerir ve hücre faaliyetlerini yönetir.

9. sınıf biyoloji dersinde ele alınan bazı organeller şunlardır: Ribozom. Lizozom. Golgi cisimciği. Endoplazmik retikulum (ER). Koful. Mitokondri. Plastitler (kloroplast, kromoplast, lökoplast). Sentrozom (sentriyoller). Hücre iskeleti. Ayrıca, nükleolus, peroksizom, proteazom gibi diğer organeller de 9. sınıf biyoloji müfredatında yer alabilir.

Hayır, sentriol ve sentrozom aynı şey değildir. Sentriol, silindir biçimindeki mikrotübül yapılardır ve sentrozomu oluştururlar. Çiçekli bitkilerde sentrozom yoktur.

Ökaryot hücrelerde bulunan bazı organeller şunlardır: Çekirdek. Mitokondri. Endoplazmik Retikulum (ER). Golgi Cisimciği. Kloroplast. Lizozom. Koful (Vezikül). Ayrıca, sentriyol, sentrozom, ribozom ve plastitler de ökaryot hücrelerde bulunabilir.

Evet, golgi ve endoplazmik retikulum birlikte çalışır. Golgi cisimciği (aygıtı), endoplazmik retikulum ile beraber çalışır ve genellikle birbirlerine yakın konumlanmışlardır. Ayrıca, golgi kompleksinin fonksiyonu, endoplazmik retikulumda sentezlenen maddelere son şeklini vermek ve bu maddeleri bir membranla çevrelemektir.

Kofül ve lizozomun görevleri farklıdır. Lizozomun görevleri: Hücre içi sindirim ve savunma organelidir. Hücrenin endositoz ile aldığı büyük moleküllü maddelerin sindiriminde görev alır. İçindeki enzimlerinin serbest kalmasıyla hücrenin parçalanmasına neden olur; bu olaya otoliz denir. Kofülün görevleri: Hücre içinde oluşan artıkların, besinlerin ve fazla sıvıların depolandığı yapılardır. Hücre içi osmatik basınç ve pH’ı ayarlar. Metabolizmanın aktiflik derecesini belirler. Dolayısıyla, lizozom hücre içi sindirimi sağlarken, kofül depolama ve osmatik basınç düzenleme gibi işlevlere sahiptir.

Mitokondri, hücre için en önemli organellerden biridir. Görevi: Hücresel solunum yaparak tüm hücre aktiviteleri için gerekli enerjiyi (ATP) üretir. Hücrenin oksijenle solunumunu sağlar.

Mitokondri, hücre için enerji üreten organeldir. Mitokondrinin diğer özellikleri: Şekil ve büyüklük: Çubuk veya oval yapıda olup, 0,2-5 mikron arasında değişir. Sayı: Hücrenin enerji ihtiyacına göre değişir. Yapı: Dış ve iç zar, zarlararası bölge, krista ve matriks olmak üzere beş bölümden oluşur. Kalıtım: Kalıtsal bilgiyi mitokondriyal DNA taşır ve yavruya anneden aktarılır.

En önemli hücreler arasında ökaryot hücreler ve kan hücreleri öne çıkar. Ökaryot hücreler, tüm tek hücreli ve çok hücreli organizmaları kapsar ve canlıların temel yapı taşlarıdır. Kan hücreleri ise üç ana gruba ayrılır: 1. Eritrositler (kırmızı kan hücreleri): Vücudumuzda oksijen ve besin taşır. 2. Lökositler (akyuvarlar): Enfeksiyonlarla savaşır ve bağışıklık sistemini destekler. 3. Trombositler: Kan pıhtılaşmasını sağlar. Ayrıca, sinir hücreleri (nöronlar) ve kas hücreleri de hayati öneme sahiptir. Sinir hücreleri, beyinden vücuda mesajlar taşıyarak düşünme, hissetme ve hareket etmeyi sağlar.

Bitki ve hayvan hücreleri arasında ortak bulunan organeller: Ribozom. Endoplazmik Retikulum. Golgi Cisimciği. Mitokondri. Koful. Sadece bitki hücrelerinde bulunan organeller: Kloroplast. Hücre Duvarı (Çeperi). Sadece hayvan hücrelerinde bulunan organeller: Sentriyoller. Lizozom.

Sentrozomun temel görevi, hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerinin (mikrotübüllerin) oluşumunu düzenlemek ve kromozomların hücrenin iki kutbuna doğru düzgün bir şekilde yerleşmesini sağlamaktır. Sentrozomun diğer özellikleri: Zarsız yapı: Sentrozom, zarsız bir organeldir. Konum: Hayvan hücrelerinde çekirdeğe yakın bir yerde bulunur. Bileşim: Birbirine dik iki silindirik sentriyolden oluşur. Mikrotübül üretimi: Hücre iskeletinin düzenlenmesinde rol oynar. Hareket yapıları: Bazı hücrelerde kamçı ve sil yapılarını oluşturur. Sentrozom, olgun alyuvar, sinir ve yumurta hücrelerinde bulunmaz.

Bitki hücresi organelleri şunlardır: Çekirdek: Hücrenin yönetim merkezidir. Hücre zarı: Hücreyi korur ve madde alışverişini düzenler. Hücre duvarı: Hücrenin dış kısmını oluşturur ve korur. Mitokondri: Hücrenin enerji kaynağıdır. Koful: Boşaltım ve depolama işlevlerini yerine getirir. Kloroplast: Fotosentez yaparak besin üretir ve bitkiye yeşil rengini verir. Ribozom: Protein sentezini gerçekleştirir. Endoplazmik retikulum: Madde taşınmasında görev alır. Golgi aygıtı: Proteinlerin sınıflandırılması, paketlenmesi ve korunmasında rol oynar. Lökoplast: Yağ ve protein depolama işlevi görür.

Peroksizomun bazı işlevleri: Yağ asitlerinin yıkımı. Toksik maddelerin etkisiz hale getirilmesi. Safra asitlerinin sentezi. Eter lipitlerin biyosentezi. D-amino asitler ve poliaminler gibi özel bileşiklerin metabolizması. Peroksizomlar, protistalar, mantarlar, yüksek yapılı bitkilerin hücreleri ve hayvanlarda, özellikle karaciğer, kalp, kas ve böbrek hücrelerinde bulunur.

Peroksidasyon ve peroksizom aynı şey değildir. Peroksidasyon, hücrede metabolik faaliyetler sonucu hidrojen peroksit (H2O2) oluşumu sürecidir. Peroksizom ise, hemen hemen tüm ökaryotik hücrelerde bulunan, tek kat zarla çevrili bir organeldir.

Sitoplazmada bulunan organellerin bazı görevleri: Ribozom: Amino asitlerden protein sentezi yapar. Endoplazmik Retikulum (ER): Madde taşınması ve depolanması, lipid sentezi, hücre zarı ve çekirdek arasında köprü görevi görür. Mitokondri: Hücrenin enerji (ATP) üretim merkezidir, oksijenli solunum yapar. Lizozom: Yaşlanmış organel veya büyük tanecikleri parçalar, bitki ve alyuvar hücrelerinde etkisi yoktur. Golgi Aygıtı: Salgı maddelerini sağlar, ER'den gelen bileşenleri işleyip farklılaştırarak glikolipit, glikoprotein, lipoprotein sentezler. Plastitler: Kloroplast (fotosentez), kromoplast (bitkilerin çiçek ve meyvesine renk verme), lökoplast (besin depolama). Koful: Hücrede madde alışverişi, beslenme, sindirim ve boşaltımda görevlidir, şeker ve aminoasitlerin geçici depo yeridir. Sentrozom: Hücre bölünme aşamasında görev yapar, hücre hareketini sağlayan yapıların oluşumunda rol alır. Peroksizom: Hücrede zehir etkisi yapan hidrojen peroksiti zararsız hale getirir.

Hücre, tüm canlıların en küçük yapı ve işlev birimidir. Hücrenin temel yapısı: Hücre zarı (plazma membranı). Sitoplazma. Çekirdek. Hücreler, yapısal ve işlevsel özelliklerine göre iki ana gruba ayrılır: Prokaryot hücreler. Ökaryot hücreler.

Peroksizomlar ve lizozomlar arasındaki bazı farklar şunlardır: Yapı: Lizozomlar, tek katmanlı membrana sahip, küre şeklinde organellerdir. Enzimler: Lizozomlar, 40-50 arası hidrolitik enzim içerir. Fonksiyon: Lizozomların temel işlevi, hücre içi veya hücre dışı kaynaklı materyallerin sindirimidir. Çoğalma: Lizozomlar, geç endozomlarla birleşerek çoğalabilir.

Organellerin gereğinden az olması, hücrenin yaşamsal faaliyetlerinin minimum düzeye indirilmesi ve enerji tüketiminin azaltılması anlamına gelebilir. Organellerin azalması, aynı zamanda hücrenin bölünme veya protein sentezi gibi temel işlevlerini yerine getirme yeteneğini de etkileyebilir. Organellerin sayısı ve türü, hücre tipine ve işlevsel gereksinimlerine göre değişir.

Bakterilerde bulunan organeller: Ribozom. Bakterilerde bulunmayan organeller: Çekirdek (nükleus). Mitokondri, kloroplast, lizozom, endoplazmik retikulum, golgi cisimciği. Ayrıca, bazı bakterilerde mezozom adı verilen, hücre zarının içe doğru katlanmasıyla oluşan yapılar bulunur.

Evet, plazit ve plazmid aynı şeydir. Plazmid terimi, Amerikalı moleküler biyolog Joshua Lederberg tarafından 1952 yılında ilk defa kullanılmıştır. Bazı kaynaklarda harf değişikliği yapıldığı belirtilmiştir.