Aydınlanma

Ulus bilinci, modern anlamda 18. yüzyılda Avrupa'da Aydınlanma, Fransız Devrimi ve Endüstri Devrimi'nin ardından yaratılmaya başlanmıştır.

18. yüzyılda Avrupa'da şu akımlar vardı: 1. Aydınlanma Çağı: Akıl ve deneye dayalı bir düşünce sistemi, Avrupa'da yaygın hale geldi. 2. Sanayi İnkılabı: Üretim faaliyetlerinde kol gücünün yerini makine gücü aldı, bu da sanayileşmeyi hızlandırdı. 3. Rokoko Sanatı: Gündelik yaşamı idealize eden, aşk ve neşe temalarını işleyen bir sanat akımı. 4. Neoklasizm: Antik Yunan ve Roma sanatına duyulan hayranlıkla ortaya çıkan, sade ve simetrik estetik anlayışı yeniden canlandırmayı hedefleyen bir akım. 5. Fransız İhtilali: 1789'da Fransa'da çıkan ihtilal, devletin siyasi ve toplumsal yapısını değiştirdi, demokrasi ve özgürlük gibi kavramları yaydı.

Kant'ın "Aydınlanma Nedir?" makalesi, 1784 yılında yazılmış ve insanın aydınlanma sürecini ele almaktadır. Makalenin ana fikirleri şunlardır: 1. Aydınlanma, insanın kendi aklını başkasının yönlendirmesi olmadan kullanabilmesi ve erginleşmesidir. 2. Aklın kullanımı: Kant, aklın iki farklı kullanımını ayırt eder: özel ve kamusal. 3. Umut ve devrim: Kant, aydınlanmanın yavaş yavaş gerçekleşeceğini ve devrimlerin düşüncelerde gerçek bir reform yaratamayacağını savunur.

Aydınlanmanın ilk ve son temsilcileri olarak kabul edilen kesin isimler yoktur. Ancak, Aydınlanmanın ilk temsilcileri genellikle René Descartes ve Gottfried Wilhelm Leibniz olarak kabul edilir. Aydınlanmanın son temsilcileri arasında ise Immanuel Kant ve Voltaire gibi önemli filozoflar yer alır.

"Or'da Kimse Var mı?" serisi, Alev Alatlı'nın dört ciltlik roman dizisidir ve Türkiye toplumunun yabancılaşmasını anlatır. Serinin ilk romanı "Viva La Muerte! - Yaşasın Ölüm!"'de, Günay Rodoplu isimli aydın bir karakterin hayatı üzerinden, Türkiye'de bilginin ve aydın olmanın getirdiği zorluklar işlenir. Alatlı, bu eserde "bilgi borçlandırır, anlamak zorunda bırakır" diyerek, bilmenin bir tür haksızlığa maruz kalmak anlamına geldiğini ifade eder.

Aydınlanmanın Diyalektiği adlı eser, Max Horkheimer ve Theodor W. Adorno tarafından yazılmış tek bir kitap olarak yayımlanmıştır.

Pozitivizme, 19. yüzyılda yaşanan toplumsal kargaşa ve bilimsel ilerlemenin etkisi ile ihtiyaç duyulmuştur. Bazı nedenler: - Aydınlanma felsefesi: İnsanın kendi akıl ve görüşleriyle hareket etmesi, bilgi ve akla önem verilmesi. - Fransız Devrimi: Sosyo-kültürel, ekonomik ve düşünsel değişimlerin toplum üzerinde yarattığı etki. - Sanayi Devrimi: Bilimin mutlak geçerliliği ve evrensel ilerlemenin zorunluluğu hakkında yayılan iyimserlik dalgası. Pozitivizm, bu dönemde toplumsal sorunları çözmek için bilimin ve insan aklının birbirini takip etmesi gerektiği düşüncesini savunmuştur.

Alman Aydınlanması, Aydınlanma Çağı'nın Almanya'da kendini göstermeye başladığı dönemi ifade eder. Temel özellikleri: - Akılcılık: Aklın kurucu ilke olarak benimsenmesi ve toplumsal yaşamın buna göre şekillendirilmesi. - Hümanizm: İnsan merkezli düşüncenin ön plana çıkması. - Bilimsel gelişmeler: Bilim ve teknolojideki ilerlemelerin etkisi. Önemli temsilciler: Immanuel Kant, Christian Wolff, Johann Gottfried Herder, Goethe ve Friedrich Schiller gibi filozoflar bu dönemde önemli eserler vermişlerdir.

Aydınlanma şiddetinin bağlı olduğu değişkenler şunlardır: 1. Işık Kaynağının Özellikleri: Işık kaynağının gücü, watt değeri, ışık verimi ve renk sıcaklığı aydınlanma şiddetini etkiler. 2. Yüzeyin Yansıtma Özellikleri: Mat, parlak veya yansıtıcı yüzeyler, ışığın yüzeyde nasıl dağıldığını etkileyerek aydınlanma şiddetini belirler. 3. Işık Kaynağının Mesafesi: Işık kaynağının aydınlatılması gereken yüzeye olan uzaklığı, mesafe arttıkça aydınlanma şiddetinin azalmasına neden olur. 4. Çevresel Faktörler: Çevredeki diğer ışık kaynakları, yansıma oranı, gölgeleme ve çevresel ışık miktarı gibi unsurlar aydınlanma şiddetini etkiler. 5. Işık Yayılımı ve Açısı: Işık kaynağının yayılım açısı, ışığın belirli bir alanı ne kadar kapsayacağını belirler.

Aydınlanmanın en önemli temsilcileri arasında John Locke, Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, Montesquieu ve Immanuel Kant bulunmaktadır. Savundukları temel görüşler şunlardır: 1. Akılcılık: Tüm bilginin ve hakikatin akıl yoluyla bulunabileceğini savundular. 2. Bilimsel Yöntem: Gözlem ve deney ile sistematik araştırmayı destekleyerek bilimsel devrimi hızlandırdılar. 3. İlerleme ve İyimserlik: İnsanlık için sürekli bir ilerleme fikrine inandılar ve bu ilerlemenin akıl ve bilim yoluyla daha iyi bir toplum yaratacağına dair umut taşıdılar. 4. Dinsel Hoşgörü: Din özgürlüğünü ve farklı dini görüşlere saygıyı önem kazandılar. 5. Doğal Haklar: İnsanların doğuştan sahip oldukları haklara sahip olduğunu ve devletin bu hakları korumak için bir sosyal sözleşme ile kurulması gerektiğini savundular. 6. Bireycilik: Geleneksel otoritelere eleştirel bakış açısıyla yaklaşarak bireysel özgürlüğün ve düşüncenin değerini artırdılar.

Modern bilimin doğuşu ve gelişimi şu şekilde özetlenebilir: 1. Rönesans Dönemi: Antik Yunan ve Roma metinlerinin yeniden keşfi, insanların doğayı anlama çabalarını hızlandırdı. 2. Kopernik ve Güneş Merkezli Evren Modeli: Nicolaus Copernicus, 1543'te yayımladığı eseriyle Dünya'nın evrenin merkezinde olmadığını öne sürdü. 3. Bilimsel Yöntemin Gelişimi: Francis Bacon, bilimsel yöntemin sistematik hale gelmesinde önemli bir rol oynadı ve gözlem ile deneyin bilimsel araştırmanın temeli olduğunu vurguladı. 4. Aydınlanma Çağı: Bilimsel devrim, Aydınlanma Çağı'nın temellerini attı. 5. Önemli Bilim İnsanları ve Keşifler: Galileo Galilei, Isaac Newton, Edmond Halley, Robert Hooke, Christiaan Huygens gibi bilim insanları, modern bilimin temellerini atan önemli keşifler ve çalışmalar yaptı. 6. Modern Bilim Kurumları: 17. yüzyılda Avrupa'da bilimsel akademilerin kurulması, modern bilimin kurumsallaşmasına katkıda bulundu.

Moses Mendelssohn, Yahudi Aydınlanması'nın (Haskala) temel fikirlerini yaratan önemli bir Yahudi filozof olarak kabul edilir. İşte onun önemini vurgulayan bazı nedenler: 1. Felsefi Katkıları: Mendelssohn, felsefede rasyonalizm ve empirizmin birleşimini savunmuş, dinin insan hayatındaki yerini ve önemini irdelemiştir. 2. Yahudi Kimliği ve Modernleşme: Kendi inancını korurken modern düşünce ile nasıl bir arada var olunabileceğini göstermiş, bu da onu çağının en ilginç düşünürlerinden biri yapmıştır. 3. Eserleri: "Philosophical Dialogues" ve "Jerusalem" gibi eserleri, felsefe ve din arasındaki ilişkiyi sorgularken, insan hakları gibi çağdaş konuları da ele almıştır. 4. Kültürel Etkileri: Mendelssohn, Yahudi kültürünün korunmasına ve geliştirilmesine katkıda bulunmuş, dini metinleri Almancaya çevirmiş ve İbranice'nin kullanımını teşvik etmiştir. Bu nedenlerle, Mendelssohn'un fikirleri, hem Yahudi hem de genel entelektüel tarih üzerinde derin bir etki yaratmıştır.

Modern bilimin 16. yüzyılda başladığı kabul edilir.

İzmir'de en erken saatte aydınlanma, yaz aylarında gerçekleşir ve bu saat yaklaşık 05.30'dur.

Aydınlanma Çağı, Avrupa kıtasında yaşanmıştır.

18. yüzyılda Avrupa'da ortaya çıkan bazı fikir akımları şunlardır: 1. Aydınlanma Çağı: Bu dönemde akıl, deney ve gözlem ön plana çıkmış, doğa bilimlerinde büyük gelişmeler sağlanmıştır. 2. Materyalizm: Evrendeki her şeyin maddeye dayalı olduğunu savunan bir felsefe akımıdır. 3. Liberalizm: Özgürlükçü ve eşitlikçi devlet anlayışını savunan bir akımdır. 4. Sosyalizm: Ekonominin devlet kontrolünde yapılması gerektiğini savunan bir akımdır. 5. Kapitalizm: Ekonominin serbestçe yapılması ve sermaye birikiminin oluşması sürecidir.

"Doğan Avcıoğlu: Bir Jön Türk'ün Ardından" kitabı, Hikmet Özdemir tarafından yazılmış ve Bilgi Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Kitap, Türk siyasetine ve aydınlanmasına uzun süre damgasını vurmuş bir düşünürün yaşamını ele almaktadır. Böylece, eser hiçbir dönemde unutulmaması gereken, aksine özenle öğrenilmesi ve korunması gereken aydınlarımıza karşı duyulan sorumluluğu hatırlatmaktadır.

Max Horkheimer, Eleştirel Teori anlayışıyla felsefeyi toplumun sorunlarıyla yüzleştirmeyi savunur. Temel görüşleri şunlardır: 1. Araçsal Aklın Eleştirisi: Horkheimer'a göre akıl, modern toplumda araçsal bir niteliğe indirgenmiş olup, etkililik ve verimlilik gibi teknik konularla ilgilenir. 2. Aydınlanma Eleştirisi: Aydınlanmanın doğayı hâkimiyet altına alma projesi, insanı da nesneleştirmiştir. 3. Kültürel Yabancılaşma: Medya, eğlence ve eğitim sistemleri, bireyin düşünsel kapasitesini sınırlandırır ve egemen düzenin yeniden üretimini sağlar. 4. Etik ve Özgürlük: Horkheimer'a göre etik, bireysel vicdanın ötesinde, toplumsal adalet arayışıyla bağlantılıdır. 5. Marksist Yaklaşım: Horkheimer, dinin toplumsal ve tarihsel rolüne özel ilgi göstermiş ve Yahudi kimliğini etik ve tarihsel bir duruş olarak tanımlamıştır.

Aydınlanma ve diyalektik kavramları farklı bağlamlarda ele alınabilir: 1. Aydınlanma: 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa'da akıl, bilim ve bireyciliği yücelten felsefi ve toplumsal bir harekettir. 2. Diyalektik: Felsefi bir kavram olup, karşıtlıkların çatışması yoluyla gerçeğe ulaşma yöntemidir.

Epifanik deneyim, genellikle bir kişinin bir anlayışa, gerçeğe veya aydınlanmaya aniden ulaşması olarak tanımlanan bir terimdir. Epifani kelimesi, Antik Yunanca "epiphaneia" kelimesinden türetilmiştir ve "görünme" veya "açığa çıkma" anlamına gelir.