Vesayet

Bebeğe kayyum atanması, Türk hukuk sisteminde, çocuğun haklarının korunması için belirli durumlarda yapılan bir yasal işlemdir. Bu durum şu hallerde ortaya çıkabilir: - Çocuk ile yasal temsilcisi arasında çıkar çatışması olması. - Yasal temsilcinin görevini yapmasına engel bir durumun ortaya çıkması. - Soybağının kurulmasına ilişkin dava açılması gerekliliği. Kayyım ataması için, kayyımın göreceği işin net olarak belirlenmesi ve vesayet makamının onayı gereklidir.

Türk Medeni Kanunu (TMK) madde 463, vesayet altındaki bireylerin gerçekleştirebileceği bazı işlemler için vesayet makamının izninden sonra denetim makamının da onayının gerektiğini düzenler. Bu işlemler şunlardır: vesayet altındaki kişinin evlat edinmesi veya evlat edinilmesi; vesayet altındaki kişinin vatandaşlığa girmesi veya çıkması; bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi, kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması; ömür boyu aylık veya gelir bağlama veya ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması; mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması; küçüğün ergin kılınması; vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması.

Vesayetin kesinleşmesi için yapılması gerekenler: 1. Mahkemeye Başvuru: Vesayet süreci, mahkemeye yapılan başvuru ile başlar. 2. Uzman Raporu: Mahkeme, başvuruyu değerlendirerek, vesayet altına alınacak kişinin durumunu incelemek üzere uzmanlardan rapor talep eder. 3. Karar ve İlan: Hakim, karar vermeden önce kurul raporunu göz önünde tutarak kişiyi dinleyebilir. 4. Tebliğ: Atama kararı vasiye hemen tebliğ edilir. Vesayetin kesinleşmesi için gerekli süreçlerin tamamlanması, hukuki bilgi ve deneyim gerektirdiğinden, bir avukata danışılması önerilir.

Mahcurun mal varlığı, vesayet altına alındığı için yasal temsilcisi olan vasisi tarafından yönetilir. Mahcur, kendi adına işlem yapabilmesi mümkün olmayan, fiil ehliyeti sınırlanmış kişiyi ifade eder. Mahcur olan bir kişinin: tek başına hukuki işlem yapma; borçlandırıcı işlemlerde bulunma yetkileri yoktur. Ancak, günlük yaşamın olağan işlerini yapma konusunda sınırlı ehliyete sahiptir.

Taşınmaz satış izni talebi, vesayet altındaki kişiler için vesayet makamından alınmalıdır. Bu süreçte izlenmesi gereken adımlar: 1. Dilekçe Hazırlama: Satış izni talebinde bulunan vasi, yetkili Sulh Hukuk Mahkemesine sunulacak bir dilekçe hazırlamalıdır. 2. Delil Sunma: Vasi, dilekçeye nüfus kayıtları, tapu kayıtları, sosyal ve ekonomik durum araştırması gibi delilleri eklemelidir. 3. Mahkeme Değerlendirmesi: Sulh Mahkemesi, satış izni talebini açıklamalı nedenler ve vesayet altındaki kişinin göreceği faydalar doğrultusunda değerlendirir. 4. İzin: Mahkeme, satışı uygun görürse tamamen veya kısmen satışa izin verebilir. Satış izni alındıktan sonra, taşınmazın devri için ayrıca Asliye Hukuk Mahkemesinin onayı gerekebilir. Dilekçe örneği ve detaylı bilgi için bir avukata başvurulması önerilir.

Husumete izin kararı almak için, vesayetin görüldüğü mahkemeye dilekçe ile başvurulmalıdır. Dilekçeye eklenecek belgeler: vesayet kararı; engelli raporu (gerektiğinde); vekaletname sureti (gerektiğinde). Hukuki nedenler: Türk Medeni Kanunu'nun 462. maddesinin 8. bendine ve ilgili mevzuata dayanılmalıdır. Talep zamanı: Bu talep için belirli bir süre yoktur, ancak karar kesinleşmeden önce yapılmalıdır.

Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) velayet, vesayet ve mirasa ilişkin hükümlerinin uygulanmasına dair 2003/5960 sayılı Tüzüğün 4. maddesi uyarınca küçüğün mal varlığının dökümünü gösteren deftere dair bir örnek bulunamadı. Ancak, ilgili maddenin bazı hükümleri şu şekildedir: Defterin Tutulması. Defterin İçeriği. Malvarlığı Yoksa.

Vasi, kısıtlı kişinin ölümü halinde aşağıdaki işlemleri yapmalıdır: Malvarlığının teslim edilmesi: Vasi, malvarlığını vesayet altındaki kişiye, mirasçılarına veya yeni vasiye teslim edilmek üzere hazır bulundurmalıdır. Rapor sunma: Görevi sona eren vasi, yönetimle ilgili son raporu ve kesin hesabı vesayet makamına (Sulh Hukuk Mahkemesi) ibraz etmelidir. 15 günlük süre: Bu işlemler, kısıtlı kişinin ölümünü takip eden 15 gün içinde tamamlanmalıdır. Son raporda, varsa ölüm sırasındaki malvarlığı dökümü, banka hesabı bilgileri, malvarlığında meydana gelen artış ve eksilmeler, vesayet altındakine yapılan masraflar ve elde edilen gelirler yer almalıdır.

2025 yılı itibarıyla kayyımlık ücreti, kayyımın idare ettiği malvarlığının 12 aylık toplam geliri üzerinden hesaplanır. 5.000.000 TL'ye kadar olan gelirlerin %45'i, 5.000.000 TL'yi aşan gelirlerin ise %35'i kayyımlık ücreti olarak belirlenir. Eğer kayyımlık süresi 12 aydan az ise, bu durumda kayyım ücreti, o süre zarfında elde edilen gelir üzerinden hesaplanır. Ayrıca, bazı davalarda davanın değeri üzerinden ek bir ücret alınabilir; örneğin, ortaklığın giderilmesi davalarında davanın değerinin %10'u ek olarak talep edilebilir. Kayyımlık ücreti hesaplamaları, yasal düzenlemelere tabi olup, güncel bilgiler için yetkili mercilere danışılması önerilir.

Zihinsel engelli bir kişinin resmi işlem yapıp yapamayacağı, kişinin vesayet altında olup olmamasına bağlıdır. Vesayet altında olmayan zihinsel engelli kişi: Bu durumdaki bir kişi, kendi isteği dışında herhangi bir resmi işleme tabi tutulamaz. Vesayet altında zihinsel engelli kişi: Vesayet altındaki bir kişi, vasisinin izni veya vesayet makamının kararı olmadan resmi işlem yapamaz. Ayrıca, zihinsel engelli bireylerin resmi işlemler için Engelli Sağlık Kurulu Raporu ve gerekli diğer belgeleri sunarak yetkili mercilere başvurmaları gerekebilir.

Tapuda kısıtlı malik, taşınmaz üzerinde tasarruf hakkı kendi iradesi dışında kısıtlanmış olan kişiyi ifade eder. Bu kısıtlama, imar programları, kamu alanlarına ayırma veya belirli kanunlar (örneğin, 3083 sayılı Kanun) gereği gerçekleşebilir. Kısıtlı bir malik adına işlem yapabilmek için vasi veya kayyım belgesi gereklidir; bu kişiler, kısıtlı kişinin haklarını temsil eder.

Mahcurun malına, çocukluk, delilik, bunaklık veya kölelik gibi sebepler yüzünden tasarruf hakkından men edilmesi durumunda, bir yakını üzerinden vasi ataması yapılır. Günümüzde Medeni Kanun içerisinde mahcurun mallarının doğrudan mahrum edilmesi yer almamaktadır. Mahcurun mallarına ilişkin diğer hususlar şu şekildedir: Nikâh ve boşama. Vasiyet. Cariye. Ayrıca, mahcurun malları zorla satılamaz; ancak borçların ödenmesi için hapsedilmesi caizdir.

Hükümlü, vasi tayin edebilir, ancak bu süreç belirli yasal düzenlemelere tabidir. Türk Medeni Kanunu'nun 407. maddesine göre, bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olan her ergin kısıtlanır ve bu durumda kişiye vasi atanır. Anayasa Mahkemesi'nin 2023 tarihli kararına göre, hükümlünün ayırt etme gücüne sahip olması durumunda vasi atanması zorunlu değildir; hükümlü, kendi işlemlerini yürütebilecek durumdadır. Yeni düzenlemeye göre, toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezası alan kişiler için, kişinin isteği olmasa dahi kişiliğinin veya malvarlığının korunması bakımından kısıtlama mümkündür. Hükümlü, vasi aracılığıyla avukat tutabilir ve avukat, bu vekaletname ile hükümlünün dosyasını takip edebilir.

Kısıtlılar, belirli koşullar altında araç alabilir. %90 ve üzeri engellilik raporu olanlar: Engel durumuna uygun özel donanım olsun olmasın, bu oranda engelli raporu olanlar ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) muafiyeti ile araç alabilirler. %90 altı engellilik raporu olanlar: Sadece ortopedik rahatsızlıklara sahipse ve araçta tadilat yapılarak kendileri kullanması şartıyla araç alabilirler. Ayrıca, kısıtlı adına araç almak için vasi atanması gerekebilir. ÖTV muafiyetiyle alınan araçlar, 5 yıl dolmadan satılamaz.

Kayyımlık kararı, aşağıdaki durumlarda kalkar: 1. Temsil kayyımlığı: Kayyımın yapmakla görevlendirildiği işin bitirilmesiyle sona erer. 2. Yönetim kayyımlığı: Kayyımın atanmasını gerektiren sebebin ortadan kalkması veya kayyımın görevden alınmasıyla sona erer. 3. Yasal danışmanlık: Vesayetin kaldırılmasına ilişkin hükümler uyarınca vesayet makamının kararıyla sona erer. Görevli mahkeme, kayyımlığın kaldırılması davasında Sulh Hukuk Mahkemesi'dir.

Kayyıma itiraz, vesayet makamı olan Sulh Hukuk Mahkemesi'ne yapılır.

Korumaya muhtaç kişilerin ve kişilik haklarının ile mal varlıklarının korunması için sulh hukuk mahkemesi tarafından verilen kuruma "vesayet" denir.

Vasi belgesi, mahkeme tarafından verilen ve vasilik görevine atanan kişinin resmi olarak tanınmasını sağlayan belgedir. Bu belge, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının çıkarlarını korumak ve hukuki işlemlerde onu temsil etmekle yükümlü olan kişinin atanması anlamına gelen vasi tayini kararının bir sonucudur.

Türk Medeni Kanunu (TMK) uyarınca vesayet, aşağıdaki durumlarda sona erer: 1. Küçüklerde: Küçük üzerindeki vesayet, ergin olmasıyla kendiliğinden sona erer. 2. Hapis cezası almış kişilerde: Hapis cezasının tamamlanması ile birlikte vesayeti de sona erer. 3. Kısıtlılarda: Yetkili vesayet makamının kararıyla sona erer. 4. Akıl hastalarında: Sağlık kuruluşlarının vereceği rapora göre vesayet sona erdirilebilir. 5. Kötü alışkanlıklarından dolayı vesayet altına alınmış olanlarda: En az 1 yıl boyunca vesayet altında olmak ve herhangi bir şikayetin olmaması durumunda vesayet kaldırılabilir.

Kısıtlı bir kişi avukat tutabilir, ancak bunun için vesayet makamından onay alınması zorunludur. Vasi, kısıtlı kişi adına avukat tayin edilmesini vesayet makamına talep etmelidir.