Uyak

Ahmet Haşim'in şiirlerinde tam uyaklar bulunmaktadır. Ayrıca, Haşim'in şiirlerinde dize tekrarları ve "vers libre" denilen özgür koşuk anlayışı da görülmektedir.

Evet, koşma tipi uyak düzeninde çapraz uyakla başlanabilir.

Halk edebiyatı nazım biçimlerinde yarım uyak ve cinaslı uyak yaygın olarak kullanılır.

Yarım uyakta tek ses benzerliği bulunur.

Düz uyak ve çapraz uyak, şiirdeki uyak düzenlerinin iki temel türüdür. Düz uyak, uyaklı kelimelerin aaaa, aabb, aaxa veya aaab şeklinde sıralanmasıyla oluşur. Örneğin: > Hiç anılmaz olmuş atalar adı > Beşikte bırakmış ana evladı > Kırılmış yetimin kolu kanadı > Zulüm pençesinden aman kalmamış. Çapraz uyak ise uyaklı kelimelerin abab şeklinde sıralanmasıyla oluşur. Örneğin: > Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında > Yürüyorum arkama bakmadan yürüyorum > Yolumun karanlığa saplanan noktasında > Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum.

Sınavda tunç uyak sorusu, bir dizenin son sözcüğünün, diğer bir dizenin son sözcüğünün içinde geçmesi şeklinde sorulabilir. Örnek: Necip Fazıl Kısakürek'in bir beytinde, ilk dizedeki "düz" sözcüğü, ikinci dizenin sonundaki "gündüz" sözcüğünün içinde yer aldığından bu dizeler tunç uyaklıdır. Tunç uyak, en az üç ses benzerliği olan zengin uyak çeşitlerinden biridir.

Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Hatırlama" şiiri, "abab / cdcd" şeklinde çapraz uyak düzenine sahiptir.

Rhymed şiir, uyaklı şiir anlamına gelir.

İki ses benzerliğine dayanan uyak, tam uyak olarak adlandırılır.

“Sessiz Dereler, Solgun Ağaçlar, Sarı Güller” dizeleri, uyak türüne örnektir.

Zengin ve cinaslı uyak aynı şeyler değildir. Zengin uyak, dizelerin sonunda üç veya daha fazla ses benzerliğinin bulunması durumudur. Cinaslı uyak ise yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcüklerin kullanılması sonucu oluşan uyak türüdür.

Halim Uyak konusu, şiirde dize sonlarında bulunan ve görevleri farklı olan ses veya ek benzerlikleri anlamına gelen uyak (kafiye) ile ilgilidir.

Aşık edebiyatında "ayak", dörtlükleri birbirine bağlayan dizelerdeki uyak anlamına gelir.

Yahya Kemal Beyatlı'nın "Siste Söyleniş" şiirinin uyak ve redifi şu şekildedir: Uyak: Şiirde genellikle zengin uyak kullanılmıştır. Redif: Şiirde "nerde", "neden", "yakındasın", "arkasındasın" gibi kelimeler redif olarak kullanılmıştır.

Kapalı seci ve açık seci, edebiyat terimlerinde kullanılan ifadelerdir. Kapalı seci, her bir adayın toplam oy sayısının belirli bir sayıyı aşamadığı bir oylama sistemini ifade eder. Açık seci ise, düzyazıda yapılan uyak anlamına gelir.

Uyak (kafiye), şiirde dizelerin sonunda yer alan ses benzerliğidir. Uyak türleri şunlardır: 1. Yarım Uyak: Tek ses benzerliğine dayanır. 2. Tam Uyak: İki ses benzerliğine dayanır. 3. Zengin Uyak: İkiden fazla ses benzerliğine dayanır. 4. Tunç Uyak: Uyak olan sözcüklerden birinin diğerinin içinde yer almasıyla oluşur. 5. Cinaslı Uyak: Yazılışları aynı ama anlamları farklı olan kelimelerle yapılır.

"Otuz Beş Yaş" şiirinin uyak şeması ababa şeklindedir.

Divan edebiyatında "göz için uyak", yazımları fonetik olmayan dillerde ses yönünden uyaklı olmadıkları halde, sonlarında aynı harflerin bulunduğu sözcüklerle yapılan uyak anlamına gelir. Bu dönemde daha çok tam ve zengin uyak kullanılmıştır.

Çapraz uyak, bir dörtlükte birinci ve üçüncü dizelerin, ikinci ve dördüncü dizelerin kendi aralarında uyaklı olması durumudur. Çapraz uyak bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Dörtlüğün dizelerini "a", "b", "a", "b" şeklinde sıralayın. 2. Birinci dize ile üçüncü dizenin ve ikinci dize ile dördüncü dizenin uyaklı olup olmadığını kontrol edin. Örneğin, aşağıdaki dörtlükte çapraz uyak vardır: > Dur yolcu, bilmeden bastığın > Bu toprak, bir devrin battığı yerdir > Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın > Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul.

Çapraz ve sarmal kafiye şiirdeki uyak düzenlerinden iki tanesidir. Çapraz kafiye, bir dörtlüğün birinci ve üçüncü dizelerinin kendi arasında, ikinci ve dördüncü dizelerinin kendi arasında uyaklı olmasına dayanan uyak türüdür ve ABAB biçimindedir. Sarmal kafiye ise bir dörtlüğün birinci ve dördüncü dizelerinin kendi arasında, ikinci ve üçüncü dizelerinin kendi arasında uyaklı olması durumudur ve ABBA biçimindedir.