Redif

Kafiye ve redif bulmak için şu adımlar izlenir: 1. Mısraların ses uyumunu belirleme. 2. Aynı anlam ve görevdeki ek ve kelimeleri ayırma. 3. Farklı anlam ve görevdeki sesleri alma. Örnek: Farklı dizelerin son kelimeleri “göller” ve “seller” olsun. “-ler” aynı anlam ve görevde olduğu için kafiye olmaz, rediftir. “-l” sesleri benzediği için kafiye “-l” olarak belirlenir. Kafiye çeşitleri: Yarım kafiye: Tek sesin benzeşmesiyle oluşur. Tam kafiye: İki sesin benzeşmesiyle oluşur. Zengin kafiye: Üç veya daha fazla sesin benzeşmesiyle oluşur. Tunç kafiye: Kafiyeyi oluşturan sözcüklerden birinin diğerinin içinde geçmesiyle oluşur. Redif: Mısra sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan eklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesidir. Ek, sözcük, sözcük grubu veya dize halinde bulunabilir.

Redif ile uyak aynı şey değildir. Uyak (kafiye), dizelerin sonunda anlamca ayrı ses benzerliğidir. Redif, dizelerin sonunda aynı anlam ve görevde tekrarlanan ek ya da kelimelerdir. Örneğin, "Gitmek olmazdı" ifadesindeki "olmazdı" kelimeleri anlam ve yapı olarak tamamen aynı olduğu için redif oluşturur.

Evet, kafiyede redif olabilir. Redif, mısra sonlarında, görevleri aynı olan eklerin ya da anlamları aynı olan kelimelerin tekrarlanmasıdır. Örneğin, "Kokuyor burnuma Sivr’alan köyü / Serindir dağları soğuktur suyu / Yâr mektup göndermiş yadigâr deyi / Gözünün yaşını sil deyi yazmış" dörtlüğünde, kelimelerin kökleri "köy", "su", "de"dir. Ayrıca, "Gönlümde hasret var yine / Hayalin düştü gözüme yine" dizelerinde, "yine" kelimesi rediftir.

Redif, iki ana kategoriye ayrılır: 1. Ek Halindeki Redif: Mısraların sonunda eş görevli eklerin tekrar edilmesiyle oluşur. 2. Sözcük Halindeki Redif: Yazılış, okunuş ve anlam bakımından aynı olan sözcük veya sözcük gruplarının dize sonlarında tekrar edilmesiyle oluşur. Ek redifi ve kelime redifi olarak da adlandırılır. Ek redifi örnekleri: "Kokuyor burnuma Sivr'alan köyü / Serindir dağları soğuktur suyu" dizesinde "-u" sesleri. "Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım / Hangi çılgın bana zincir vuracakmış, şaşarım" dizesinde "-r" geniş zaman eki ve "-ım" I. tekil şahıs eki. Kelime redifi örnekleri: "Kimsesiz hiç kimse yok, var herkesin bir kimsesi / Kimsesiz kaldım medet, ey kimsesizler kimsesi" dizesinde "kimsesi" kelimesi. "Doğru söylerim halk razı değil / Eğri söylerim Hak razı değil" dizesinde "razı değil" ifadeleri.

Evet, kafiye ve redif şiirde ahenk unsurlarıdır. Kafiye, dizelerin sonunda ses benzerliği oluşturan kelimelerle sağlanır ve şiire müzikal bir etki kazandırır. Redif, aynı görevde kullanılan ek veya kelimelerin tekrar etmesiyle meydana gelir ve şiirde ritmi ve ahengi artırır.

Hayır, kafiye şeması ve redif aynı şey değildir. Kafiye şeması, bir şiirdeki dizelerin son seslerindeki düzene göre belirlenir ve "aaaa", "abab", "abba" gibi harflerle ifade edilir. Redif, ise dize sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan eklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesiyle oluşan ses benzerliğidir. Örneğin, "Gelirim sana, giderim bana" dizelerinde "-na" eki rediftir.

Redif bulmak için şu adımlar izlenebilir: 1. Cümle veya dizedeki kafiyeli sözcükler belirlenir. 2. Kafiyeli sözcüklerin çekim ya da yapım eki alıp almadığına bakılır. 3. Çekim ya da yapım eki almış sözcükler, redif olarak kabul edilir. Örnekler: "Bir ses umduk bulduk sandık semadan / Kandır durmaz kandır akan yaradan". "Hayat acımadı beni benden aldı / Zaman tükendi seni senden aldı / Kimse bakmaz gözümüzün yaşına / Acı ve kahır bizi bizden aldı". "Zannetme ki şöyle böyle bir söz / Gel sen dahi söyle böyle bir söz".

Uyak (kafiye), en az iki dize sonunda görülen ses benzerliğidir. Uyak türleri: Yarım uyak: Tek sesin benzerliğiyle oluşur. Tam uyak: İki sesin benzerliğiyle oluşur. Zengin uyak: Üç veya daha fazla sesin benzerliğiyle oluşur. Tunç uyak: Bir kelimenin diğerinin içinde yer almasıyla oluşur. Cinaslı uyak: Anlamları ayrı, yazılış ve okunuşları aynı olan kelime ve kelime gruplarının tekrarıyla oluşur. Redif, dize sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan eklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesidir. Redif örnekleri: "Bu ıslıkla uzayan, dönen, kıvrılan yollar" (sözcük halinde redif). "Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar" (ek halinde redif). "Yuvadaki kuşlar ile / Çağırayım Mevlam seni" (cümle halinde redif).

"Uzun İnce Bir Yoldayım" şiirinde 12 adet redif bulunmaktadır. Rediflerin geçtiği dizeler ve ilgili redifler şu şekildedir: "Gidiyorum gündüz gece" (nakarat). "haldayım" (redif: "-dayım"). "anda" (redif: "-da"). "yürüyom" (redif: "-yom"). "yollarda" (redif: "-larda, -lerde"). "derince" (redif: "-ce"). "hale" (redif: "-e"). "güle" (redif: "-e"). "menzile" (redif: "-e"). "ol" ve "el" (redif: "ol" ve "el"). "larda" (redif: "-larda"). "r" (yarım redif).

Tam uyak, iki sesin benzeşmesiyle oluşan kafiye türüdür. Örnek: Yollarda kalan gözlerimin nurunu yordum, Kimdir o, nasıldır diye rüzgarlara sordum. Redif, mısra sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan eklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesidir. Örnek: Bu ıslıkla uzayan, dönen, kıvrılan yollar, Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar. Not: Redif, şiirde ek, sözcük, sözcük grubu veya cümle halinde bulunabilir.

Kafiye ve redif çalışma kağıdı oluşturmak için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: dersakademi.com sitesinde "Uyak (Kafiye) ve Redif Çalışma Kağıdı" bulunmaktadır. edebiyathocam.com.tr sitesinde de uyak ve redif çalışma kağıdı mevcuttur. Bu sitelerde verilen örnekler ve açıklamalar kullanılarak kendi çalışma kağıdınızı oluşturabilirsiniz. Kafiye ve redif çalışma kağıdında şunlar yer alabilir: Şiir örnekleri: Dize sonlarındaki ses benzerlikleri ve rediflerin belirlenmesi için çeşitli şiir örnekleri. Uygulama soruları: Öğrencilerin kafiye ve redifleri tanıması ve uygulaması için alıştırmalar. Açıklama ve tanımlar: Kafiye, redif, yarım uyak, tam uyak, zengin uyak gibi kavramların tanımları ve açıklamaları.

Redif kullanımına örnek olabilecek bir şiir: Doğru Söylerim Halk Razı Değil Doğru söylerim halk razı değil Eğri söylerim Hak razı değil. Yukarıdaki beyitte "razı değil" kelimeleri redif, ondan önceki "k" sesleri ise yarım kafiyedir. Zannetme ki Şöyle Böyle Bir Söz Zannetme ki şöyle böyle bir söz Gel sen dahi söyle böyle bir söz. Bu beyitte "böyle bir söz" kelimeleri redif, ondan önceki "öyle" sesleri ise zengin kafiyedir. Kimsesiz Hiç Kimse Yok, Var Herkesin Bir Kimsesi Kimsesiz hiç kimse yok, var herkesin bir kimsesi Kimsesiz kaldım meded, ey kimsesizler kimsesi. Bu beyitte "kimsesi" kelimeleri redif, ondan önceki "r" sesleri ise yarım kafiyedir. Elimi Beş Yerinden, Dağladı Beş Parmağın Elimi beş yerinden, dağladı beş parmağın, Bağrımda yanmadık bir yer bırakmadan git. İkinci ve dördüncü mısralarda hem ek halinde redif, hem de kelime halinde redif bulunmaktadır.

"Yerine/mahşerine" redifi, Yayla Dumanı adlı şiirin ikinci dörtlüğünde bulunmaktadır. Bu dörtlükte, "yerine", "mahşerine" ve "gözlerine" kelimelerinden önceki "-ine" kısmı rediftir.

Mehmet Emin Yurdakul'un "Cenge Giderken" şiirinde redif ve kafiye örnekleri: Redif: İlk dörtlükte "dur" kelimesi rediftir. İkinci dörtlükte "dırtmam" kelimesi rediftir. Dördüncü dörtlükte "ümde" kelimesi rediftir. Her dörtlüğün son dizesinde "maz giderim" ifadesi rediftir. Kafiye: "Uludur/doludur/kuludur: dur’lar tam kafiye". "Ocağı/bucağı/kucağı: ı’lar zengin kafiye". "Kaldırtmam/aldırtmam/saldırtmam: mam’lar tunç kafiye". "Sözümde/özümde/gözümde: ümde’ler tam kafiye". "Silerim/bilerim/dilerim: erim’ler tam kafiye". Şiirin kafiye şeması aaab, cccb, dddb, eeeb şeklindedir.

Aşık Veysel'in "Uzun İnce Bir Yoldayım" şiirinde kafiye ve redif şu şekildedir: Kafiye Şeması: Şiir, abab cccb dddb şeklinde bir kafiye düzenine sahiptir. Redif: "dayım" kelimesi, "Gidiyorum gündüz gece" dizesinde rediftir. "an" tam uyak, "da" ise "Yürüdüm aynı zamanda" dizesinde rediftir. "ol" ve "el" tam uyak, "larda" ise "Kırk dokuz yıl bu yollarda" dizesinde rediftir. Şiirde ayrıca yarım kafiye ve yarım uyak örnekleri de bulunmaktadır.

Ahmet Haşim'in "Bir Günün Sonunda Arzu" şiirinin uyak ve redifleri şu şekildedir: abcab, dbed, eee, ee. "larında" redifi, "ka" tam uyak. "ler" zengin uyak (e/a kulak kafiyesi). "ân" zengin uyak (-â iki ses değerindedir). "sam" zengin uyak. Şiirde ayrıca "akşam" kelimesinin altı kez tekrar edilmesiyle yoğun bir ahenk sağlanmıştır.

Sakarya Türküsü'nün kafiye ve redifleri: Kafiye: Tam kafiye: "burulur - vurulur", "gerçek - diriltecek", "astan - arkadaştan". Tunç kafiye: "akar ya - Sakarya", "fikir - kir", "kâinat - inat", "ne - gövdesine", "yük - büyük", "hamal - mal". Zengin kafiye: "basamak - susamak", "için - perçin", "Sakarya - kanarya", "Tuna - yurduna", "bilmeceler - geceler". Cinaslı kafiye: "ân - an" (tam cinas). Redif: "burulur - vurulur", "astan - arkadaştan", "bilmeceler - geceler", "Anadolu'nun - yolunun", "hamurdanız - çamurdanız".

Sezai Karakoç'un "Monna Rosa" şiirinde redif ve uyak şu şekilde incelenebilir: Redif. Uyak. Şiirin nazım birimi dörtlük, nazım biçimi ise koşma tarzıdır.

Nazım Hikmet'in "Seviyorum Seni" şiirinde redif olarak "-r gibi" ifadesi kullanılmıştır. Kafiye ise şiirde belirli bir düzende değildir, yani serbest nazım formundadır. Şiirin bir kısmı şu şekildedir: > Seviyorum seni > Ekmeği tuza banıp yer gibi > Geceleyin ateşler içinde uyanarak > Ağzımı dayayıp musluğa su içer gibi.

"Bir çare gönüller ne giden son gemidir bu / Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu" dizelerinde redif ve kafiye şu şekildedir: Redif: "dir bu" (zengin redif). Kafiye: "emi" (zengin kafiye). Şiirin tamamı için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: tr.wikipedia.org; netinceleme.com; edebiyatakademisi.com.