Uyak

Redif ve uyak aynı şeyler değildir. Uyak (kafiye), şiirde dize sonlarında bulunan, anlamca ayrı ses benzerliğidir. Redif ise, genellikle ikilikte veya dörtlükte uyaktan sonra yer alan, dize sonlarında yinelenen aynı görevdeki ekler veya sözcüklerdir.

Tunç uyak ve zengin uyak aynı şey değildir. Tunç uyak, bir dizenin sonunda bulunan sözcüğün, diğer dizenin sonunda tamamen yer alması durumudur. Zengin uyak ise, mısra sonlarında eğer varsa redifler bulunduktan sonra kalan ikiden fazla ses benzerliğine denir.

Uyak, şiirde dize sonlarında bulunan ses benzerliğidir. Örnekler: 1. Yarım Uyak: Tek bir ses benzerliğine dayanır. 2. Tam Uyak: İki ses benzerliği vardır. 3. Zengin Uyak: Üç veya daha fazla sesin benzerliği ile oluşur. 4. Tunç Uyak: Bir kelimenin, diğer kelimenin içinde aynen yer almasıyla oluşur. 5. Cinaslı Uyak: Aynı yazılışa sahip, ancak anlamları farklı olan kelimelerle yapılan uyaktır.

Yarım uyak ve tam uyak arasındaki fark, dize sonlarında bulunan ses benzerliğinin sayısına göre belirlenir. - Yarım uyak, sadece tek bir ses benzerliğine dayanan uyak türüdür. - Tam uyak, iki ses benzerliğine dayanan uyak türüdür.

Zengin ve tam uyak şiirde iki farklı uyak türünü ifade eder: 1. Zengin Uyak: Dize sonlarında üç veya daha fazla sesin benzerliği ile oluşan uyak türüdür. Örnek: "Yandım" ve "akşamda" kelimelerinde üç ses (a-n-d) ortak olduğu için bu zengin uyak olarak adlandırılır. 2. Tam Uyak: İki sesin benzerliği ile oluşan uyak türüdür. Örnek: "Penceresinden" ve "bana" kelimelerinde "na" sesleri ortak olduğundan bu tam uyaktır.

Tunç uyakta en az üç ses benzerliği olmalıdır.

Tunç uyak ve cinaslı uyak aynı şeyler değildir. Tunç uyak, bir kelimenin tamamen diğer kelimenin içinde yer aldığı uyak türüdür. Cinaslı uyak ise yazılışları aynı, anlamları farklı olan kelime veya kelime grupları ile yapılan uyak türüdür.

Kafiye ve uyak terimleri aynı şeyi ifade eder. Kafiye (uyak), en az iki mısra sonunda anlamları ve görevleri farklı, yazılışı aynı ekler arasındaki ses benzerliğidir.

Düz kafiye ve çapraz kafiye, şiirdeki uyak düzenlerinin farklı türleridir. Düz kafiye, bir dörtlükteki dizelerin a, a, a, a ya da a, a, a, b şeklinde sıralanmasıdır. Çapraz kafiye ise dörtlüğün birinci ve üçüncü dizeleri ile ikinci ve dördüncü dizelerinin kendi aralarında kafiyeli olmasıdır.

Şiir yazarken uyak ve ölçü kullanımı şart değildir, ancak bunlar şiirin ahenk unsurlarını oluşturan önemli ögelerdir. Ölçü (vezin), dizelerdeki hecelerin sayılarına veya ses değerlerine göre belirlenir ve Türk şiirinde hece, aruz ve serbest olmak üzere üç ana türde kullanılır. Uyak (kafiye) ise dize sonlarında bulunan, yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı kelimelerin benzerliğidir.

Dört dizeli manilere örnek olarak şunlar verilebilir: Düz (tam) mani. Kesik (cinaslı) mani. Yedekli (artık) mani. Ayrıca, dizeleri 4-5-8-10-14 heceli kalıplarla söylenmiş maniler de vardır. Mani örnekleri için aşağıdaki kaynaklar incelenebilir: ekitap.ktb.gov.tr; liseedebiyat.com; cokbilgi.com; blog.milliyet.com.tr; turkedebiyati.org.

"Mona Roza" şiirinde tam uyak ve zengin uyak kullanılmıştır.

Tam ve yarım uyak arasındaki fark, dize sonlarındaki ses benzerliğinin sayısına göre belirlenir. - Yarım uyak, dize sonunda sadece tek bir ünsüz harfin benzerliğine dayanan kafiye türüdür. - Tam uyak ise iki sesin, yani bir ünlü ve bir ünsüz harfin benzerliğine dayanan uyak türüdür.

Uyakta dört ana ölçü bulunmaktadır: 1. Yarım Uyak: Dize sonlarında tek ses benzerliği ile oluşur. 2. Tam Uyak: Dize sonlarında iki ses benzerliği ile oluşur. 3. Zengin Uyak: Dize sonlarında üç veya daha fazla ses benzerliği ile oluşur. 4. Cinaslı Uyak: Yazılışları aynı, anlamları farklı olan kelimelerle yapılır.

Mersiyelerde sarmal uyak kullanılır.

Aaxa uyak şeması, mani tipi uyaktır. Mani tipi uyak, dörtlükte yer alan bir, iki ve dördüncü dizenin kendi aralarında kafiyeli olduğu, üçüncü dizenin ise serbest uyaklı olduğu bir kafiye düzenidir.

AAAB uyak şeması, düz uyak olarak adlandırılır.

Cinaslı uyakta iki ses benzerliği olur.

Sakarya Türküsü'nde hem tunç uyak hem de zengin uyak bulunmaktadır.

Tam uyak ve redif şiirde farklı kavramlardır: 1. Tam Uyak: Dizelerin sonunda iki sesin benzerliği ile oluşan uyak türüdür. 2. Redif: Dizelerin sonunda aynı anlam ve görevde tekrarlanan ek ya da kelimelere denir.