HalkEdebiyatı

Halk edebiyatı nazım biçimleri üç ana başlık altında toplanır: anonim, aşık ve tasavvuf edebiyatı nazım biçimleri. Başlıca halk edebiyatı nazım biçimleri şunlardır: 1. Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri: - Mani: Tek dörtlükten oluşur, hece ölçüsünün 7’li kalıbıyla söylenir. - Türkü: Kendine özgü bir ezgiyle söylenir, genellikle 7, 8, 11’li hece ölçüsüyle yazılır. - Ninni: Annelerin çocukları uyutmak için söylediği şiirlerdir, hece ölçüsünün 7’li, 8’li, 11’li kalıbıyla söylenir. - Ağıt: Ölen kişinin ardından duyulan acıyı dile getiren şiirlerdir, dörtlüklerden oluşur ve genellikle 11’li hece ölçüsüyle yazılır. 2. Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri: - Koşma: 11’li hece ölçüsüyle yazılır, toplumsal sevgi ile ilgili konular ele alınır. - Semai: 8’li hece ölçüsüyle yazılan semailerin nazım birimi dörtlüktür, saf sevgi ve güzellik temalı konuların işlendiği nazım biçimidir. - Varsağı: 8’li kalıplarla ele alınan varsağı, “bre”, “hey”, “behey” gibi nidaların kullanıldığı, 3 ile 6 dörtlükten oluşan nazım biçimi türüdür. 3. Tasavvuf Edebiyatı Nazım Biçimleri: - İlahi: Allah’ı ve peygamberi öven tasavvuf edebiyatı nazım türüdür. - Nefes: Dörtlükler halinde yazılan, Bektaşi şairleri tarafından ele alınan Hz. Muhammet ve Hz. Ali için övgülerin söylendiği nazım biçimidir.

Dört çeşit nazım biçimi şunlardır: 1. Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri: Gazel, kaside, mesnevi, rubai, kıta ve şarkı gibi formları içerir. 2. Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri: Koşma, mani, türkü, güzelleme, taşlama, ağıt gibi türleri kapsar. 3. Batı Kaynaklı Nazım Biçimleri: Sone, terza rima, triyole, balad ve serbest nazım gibi formları içerir. 4. Modern Nazım Biçimleri: Modern şiirin yapısal özelliklerini yansıtan, geleneksel kalıplardan bağımsız nazım türleridir.

Evet, hicviye ve taşlama aynı şeyi ifade eder. Hicviye, kişilerin veya toplumun kötü yönlerini, kusurlarını, gülünç durumlarını alaylı bir dille ortaya koyan manzum yazılardır.

Bozlak ve uzun hava kavramları birbirine yakındır, ancak tam olarak aynı değildir. Bozlak, Türk halk edebiyatında bir uzun hava türü olarak tanımlanır. Uzun hava ise, Türk halk müziğinde serbest ritim ile söylenen bir ezgi türünü ifade eder.

Sagu'nun özellikleri şunlardır: 1. Hece Ölçüsü: Genellikle yedili hece ölçüsü ile yazılır. 2. Nazım Birimi: Dörtlük esasına dayanır. 3. Kafiye Düzeni: Kafiye düzeni aaab şeklindedir. 4. Temalar: Ölen kişinin yiğitlikleri, erdemleri, kahramanlıkları ve kalanların duyduğu acı ile üzüntü dile getirilir. 5. Edebi Sanatlar: Şiirde edebi sanatlar kullanılır. 6. Kullanım Amacı: Yuğ adı verilen cenaze törenlerinde söylenir. 7. Divan ve Halk Edebiyatındaki Karşılığı: Divan edebiyatında mersiye, halk edebiyatında ise ağıt olarak adlandırılır.

Halk edebiyatı nazım türleri üç ana kola ayrılır: 1. Âşık Tarzı Türk Halk Edebiyatı: Aşk, ölüm, gurbet gibi konuları işleyen koşma, mani, türkü, semai ve varsağı gibi nazım türlerini içerir. 2. Anonim Tarzı Türk Halk Edebiyatı: Türkü, mani, ninni, ağıt gibi söyleyeni belli olmayan eserleri kapsar. 3. Dini-Tasavvufi (Tekke) Türk Halk Edebiyatı: İlahi, nefes, nutuk, devriye, şathiye gibi dini içerikli nazım türlerini içerir.

Türk halk edebiyatı üç döneme ayrılır: 1. Anonim Halk Edebiyatı. 2. Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı. 3. Aşık Tarzı Halk Edebiyatı.

Aşık atışmasında işlenen konular oldukça çeşitlidir ve genellikle halk edebiyatının ortak temalarını kapsar. Bu temalar arasında: Aşk ve ayrılık; Doğa; Kahramanlık; Tarih; Espri ve çarpıcı söylemler. Ayrıca, atışmalar sırasında muamma ve çözülmesi güç sorular da sorulur.

Halk edebiyatının en önemli temsilcisi olarak Yunus Emre kabul edilir. Diğer önemli halk edebiyatı temsilcileri arasında ise Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan, Köroğlu, Aşık Veysel gibi isimler bulunur.

Halk edebiyatı türleri üç ana bölümde incelenebilir: 1. Anonim Halk Edebiyatı: Söyleyeni bilinmeyen, halkın ortak malı sayılan edebiyat ürünleri. - Anlatma esasına dayananlar: Masal, fıkra, efsane, halk hikâyeleri. - Manzum (şiir) olanlar: Türkü, mani, ninni, ağıt, tekerleme. - Manzum ve mensur şekiller: Bilmece, atasözü, deyim, alkış (hayırdua), kargış (beddua). - Seyirlik oyunlar: Köy seyirlik oyunları, kukla, meddah, ortaoyunu, Karagöz oyunu. 2. Tekke ve Tasavvufî Halk Edebiyatı: Tasavvufî düşünceyi ve manevi değerleri yansıtan edebiyat. - Nazım türleri: İlâhi, nefes, devriye, nutuk, şathiye. - Nesir-nazım karışık türler: Dinî-millî destanlar, menkıbeler. 3. Âşık Tarzı Halk Edebiyatı: Âşık adı verilen ozanlar tarafından saz eşliğinde söylenen şiirler. - Nazım türleri: Koşma, mâni, varsağı, destan, semai, taşlama, koçaklama, güzelleme, sicilleme, kalenderî, divanî şiirler, ağıtlar ve türküler. - Nesir-nazım karışık türler: Destan kolları ve halk hikâyeleri.

7'li mani, genellikle 7 heceden oluşan dört dizelik bir halk edebiyatı nazım biçimidir. Örnek 7'li maniler: 1. "Bir dalda iki kiraz, al senin olsun, kara benim". 2. "Yemenimin uçları, çıkamam yokuşları, selam edin yârime, yedi dağın kuşları". 3. "Kadifeden kesesi, kahveden gelir sesi, benim sevdiğim yiğit, bekârların efesi".

Divan edebiyatı ve halk edebiyatı arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Nazım Birimi ve Ölçü: Divan edebiyatında nazım birimi genellikle "beyit", halk edebiyatında ise "dörtlük"tür. 2. Dil Kullanımı: Divan edebiyatının dili, Arapça ve Farsça sözcüklerin yoğun olarak kullanıldığı ağır bir dildir. 3. Konu ve Temalar: Divan edebiyatında aşk, doğa, tasavvuf gibi derin temalar işlenirken, halk edebiyatında daha çok halkın günlük yaşamı, gelenekleri ve sosyal sorunları ele alınır. 4. Yayılma Şekli: Divan edebiyatı eserleri genellikle yazılı olarak korunur ve saray çevresinde yayılır. 5. Eğitim Durumu: Divan edebiyatı şairleri genellikle medrese eğitimi görmüş kişilerdir, halk şairleri ise daha çok usta-çırak ilişkisi içinde yetişmişlerdir.

Koşma örneği olarak aşağıdaki metin verilebilir: > Eğer benim ile gitmek dilersen > Eğlen güzel yaz olsun da gidelim > Bizim iller kıraçlıdır açılmaz > Yollar çamur kurusun da gidelim > > Karac’oğlan der ki buna ne fayda > Hiç rağbet kalmadı yoksula bayda > Bu ayda olmazsa gelecek ayda > On bir ayın birisinde gidelim. > > Karacaoğlan Bu metin, halk edebiyatında sıkça kullanılan koşma nazım biçimine örnektir.

Hiciv ve taşlama aynı edebi türü ifade eder. Hiciv, Divan edebiyatında kullanılan terimdir.

Koşma örnekleri halk edebiyatında sıkça karşılaşılan nazım biçimlerinden bazılarıdır. İşte birkaç örnek: 1. "Karacoğlan der ki kondum göçülmez": > "Acıdır ecel şerbeti içilmez > Üç derdim var birbirinden seçilmez > Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm". 2. "Ferman padişahın dağlar bizimdir": > "Hükmü padişahın dağlar bizimdir > Ferman padişahın dağlar da bizimdir". 3. "Uzun ince bir yoldayım": > "Gidiyorum gündüz gece > Bilmiyorum ne haldeyim > Gidiyorum gündüz gece". 4. "Dedim aydınlık var dedi aynımda": > "Dedim günahım çok dedi boynumda > Dedim meh-tab nedir dedi koynumda > Dedim ki göreyim söyledi yok yok". 5. "Köroğlu düşer mi yine şanından": > "Ayırır çoğunu er meydanından > Kırat köpüğünden düşman kanından > Çevrem dolup şalvar ıslanmalıdır".

Ziya Gökalp, Milli Edebiyat şiir anlayışının öncülerindendir. Şiirlerinde öne çıkan anlayışlar şunlardır: Türkçülük fikri: Eserlerinin ana teması, Türk milletinin birlik ve beraberliği üzerinedir. Halk edebiyatına dönüş: Şiirlerinde sade bir dil ve halk edebiyatı motiflerini kullanmıştır. Modernleşme ve Batılılaşma: Batı medeniyetinin teknik ve bilimsel yönlerinin benimsenmesi gerektiğini savunmuştur. Ahenk unsurları: Şiirlerinde kafiye, redif gibi ahenk unsurlarına önem vermiştir.

Halk edebiyatında tapşırma, saz ozanlarının ya da öykücülerin takma ad, mahlas yerine kullandıkları bir terimdir.

"Küçük İnsanlar ve Dev Kadın" ifadesi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Edebiyatta: "Kadın Küçük Adam", Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1943 yılında yayımlanan öykü kitabıdır. 2. Halk Edebiyatında: "Mavi Gözlü Dev" adlı masalda, dev ile minnacık kadının karşılaşması ve yaşadıkları olaylar anlatılır.

Taşlama ve satirik kavramlar, benzer anlamlar taşısalar da farklı bağlamlarda kullanılırlar. Taşlama, halk edebiyatında bir kimseyi yermek veya toplumun bozuk yönlerini eleştirmek amacıyla koşma nazım şekliyle yazılan şiir türüdür. Satirik ise, batı edebiyatında taşlamanın karşılığı olarak kullanılan ve bir kişi, olay veya durumu iğneleyici sözlerle, alaylı ifadelerle eleştiren şiir türünü ifade eder.

Halk edebiyatında nazım şekilleri üç ana başlık altında toplanır: anonim, aşık ve tasavvuf edebiyatı nazım şekilleri. Başlıca halk edebiyatı nazım şekilleri: 1. Anonim Halk Edebiyatı: - Mani: 7'li hece ölçüsü ile söylenen, tek dörtlükten oluşan şiirlerdir. - Ninni: Özel bir ezgi ve sade bir dille söylenen nazım biçimidir. - Ağıt: Bir kişinin ölümünden duyulan acı. 2. Aşık Edebiyatı: - Koşma: 11'li hece ölçüsüyle yazılır, toplumsal sevgi ile ilgili konular ele alınır. - Semai: 8'li hece ölçüsüyle yazılan, saf sevgi, güzellik temalı nazım biçimidir. - Varsağı: 8'li kalıplarla ele alınan, yiğitçe bir söyleyişin olduğu nazım biçimi türüdür. 3. Tasavvuf Edebiyatı: - İlahi: Allah'ı ve peygamberi öven tasavvuf edebiyatı nazım türü. - Nefes: Bektaşi şairleri tarafından Hz. Muhammet ve Hz. Ali için övgülerin söylendiği nazım biçimidir. - Deme: Alevilerin törenlerde söylediği ilmi sözlere verilen isimdir.