HalkEdebiyatı

Halk edebiyatı nazım biçimleri üç ana başlık altında toplanır: anonim, aşık ve tasavvuf edebiyatı nazım biçimleri. Başlıca halk edebiyatı nazım biçimleri şunlardır: 1. Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri: - Mani: Tek dörtlükten oluşur, hece ölçüsünün 7’li kalıbıyla söylenir. - Türkü: Kendine özgü bir ezgiyle söylenir, genellikle 7, 8, 11’li hece ölçüsüyle yazılır. - Ninni: Annelerin çocukları uyutmak için söylediği şiirlerdir, hece ölçüsünün 7’li, 8’li, 11’li kalıbıyla söylenir. - Ağıt: Ölen kişinin ardından duyulan acıyı dile getiren şiirlerdir, dörtlüklerden oluşur ve genellikle 11’li hece ölçüsüyle yazılır. 2. Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri: - Koşma: 11’li hece ölçüsüyle yazılır, toplumsal sevgi ile ilgili konular ele alınır. - Semai: 8’li hece ölçüsüyle yazılan semailerin nazım birimi dörtlüktür, saf sevgi ve güzellik temalı konuların işlendiği nazım biçimidir. - Varsağı: 8’li kalıplarla ele alınan varsağı, “bre”, “hey”, “behey” gibi nidaların kullanıldığı, 3 ile 6 dörtlükten oluşan nazım biçimi türüdür. 3. Tasavvuf Edebiyatı Nazım Biçimleri: - İlahi: Allah’ı ve peygamberi öven tasavvuf edebiyatı nazım türüdür. - Nefes: Dörtlükler halinde yazılan, Bektaşi şairleri tarafından ele alınan Hz. Muhammet ve Hz. Ali için övgülerin söylendiği nazım biçimidir.

Bozlak ve uzun hava kavramları birbirine yakındır, ancak tam olarak aynı değildir. Bozlak, Türk halk edebiyatında bir uzun hava türü olarak tanımlanır. Uzun hava ise, Türk halk müziğinde serbest ritim ile söylenen bir ezgi türünü ifade eder.

Sagu'nun özellikleri şunlardır: 1. Hece Ölçüsü: Genellikle yedili hece ölçüsü ile yazılır. 2. Nazım Birimi: Dörtlük esasına dayanır. 3. Kafiye Düzeni: Kafiye düzeni aaab şeklindedir. 4. Temalar: Ölen kişinin yiğitlikleri, erdemleri, kahramanlıkları ve kalanların duyduğu acı ile üzüntü dile getirilir. 5. Edebi Sanatlar: Şiirde edebi sanatlar kullanılır. 6. Kullanım Amacı: Yuğ adı verilen cenaze törenlerinde söylenir. 7. Divan ve Halk Edebiyatındaki Karşılığı: Divan edebiyatında mersiye, halk edebiyatında ise ağıt olarak adlandırılır.

Halk edebiyatı nazım türleri üç ana kola ayrılır: 1. Âşık Tarzı Türk Halk Edebiyatı: Aşk, ölüm, gurbet gibi konuları işleyen koşma, mani, türkü, semai ve varsağı gibi nazım türlerini içerir. 2. Anonim Tarzı Türk Halk Edebiyatı: Türkü, mani, ninni, ağıt gibi söyleyeni belli olmayan eserleri kapsar. 3. Dini-Tasavvufi (Tekke) Türk Halk Edebiyatı: İlahi, nefes, nutuk, devriye, şathiye gibi dini içerikli nazım türlerini içerir.

Koşma, halk edebiyatı nazım biçimleri içinde en çok kullanılan nazım şeklidir.

Koşma, halk edebiyatı nazım biçimleri içinde en çok kullanılan nazım şeklidir.

Türk halk edebiyatı üç döneme ayrılır: 1. Anonim Halk Edebiyatı. 2. Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı. 3. Aşık Tarzı Halk Edebiyatı.

Halk edebiyatının en önemli temsilcisi olarak Yunus Emre kabul edilir. Diğer önemli halk edebiyatı temsilcileri arasında ise Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan, Köroğlu, Aşık Veysel gibi isimler bulunur.

Halk edebiyatı türleri üç ana bölümde incelenebilir: 1. Anonim Halk Edebiyatı: Söyleyeni bilinmeyen, halkın ortak malı sayılan edebiyat ürünleri. - Anlatma esasına dayananlar: Masal, fıkra, efsane, halk hikâyeleri. - Manzum (şiir) olanlar: Türkü, mani, ninni, ağıt, tekerleme. - Manzum ve mensur şekiller: Bilmece, atasözü, deyim, alkış (hayırdua), kargış (beddua). - Seyirlik oyunlar: Köy seyirlik oyunları, kukla, meddah, ortaoyunu, Karagöz oyunu. 2. Tekke ve Tasavvufî Halk Edebiyatı: Tasavvufî düşünceyi ve manevi değerleri yansıtan edebiyat. - Nazım türleri: İlâhi, nefes, devriye, nutuk, şathiye. - Nesir-nazım karışık türler: Dinî-millî destanlar, menkıbeler. 3. Âşık Tarzı Halk Edebiyatı: Âşık adı verilen ozanlar tarafından saz eşliğinde söylenen şiirler. - Nazım türleri: Koşma, mâni, varsağı, destan, semai, taşlama, koçaklama, güzelleme, sicilleme, kalenderî, divanî şiirler, ağıtlar ve türküler. - Nesir-nazım karışık türler: Destan kolları ve halk hikâyeleri.

Anonim halk edebiyatı, manzum türler ve mensur (düzyazı) türler olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Manzum türler: türkü; mani; ağıt; destan; ilahi; ninni; tekerleme. Mensur (düzyazı) türler: atasözü; deyim; fıkra; efsane; masal; halk hikâyesi.

Anonim halk edebiyatı, manzum türler ve mensur (düzyazı) türler olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Manzum türler: türkü; mani; ağıt; destan; ilahi; ninni; tekerleme. Mensur (düzyazı) türler: atasözü; deyim; fıkra; efsane; masal; halk hikâyesi.

7'li mani, genellikle 7 heceden oluşan dört dizelik bir halk edebiyatı nazım biçimidir. Örnek 7'li maniler: "Bir dalda iki kiraz, al senin olsun, kara benim". "Yemenimin uçları, çıkamam yokuşları, selam edin yârime, yedi dağın kuşları". "Kadifeden kesesi, kahveden gelir sesi, benim sevdiğim yiğit, bekârların efesi". "Şu dağlar olmasaydı / Çiçeği solmasaydı / Ölüm Allah’ın emri / Ayrılık olmasaydı". "Gidene bak gidene / Güller sarmış dikene / Mevla sabırlar versin / Gizi sevda çekene". 7'li maniler, aşk, doğa, toplumsal konular gibi çeşitli temaları işleyebilir ve genellikle düğün, bayram gibi özel günlerde veya günlük yaşamda söylenir.

Koşma örnekleri halk edebiyatında sıkça karşılaşılan nazım biçimlerinden bazılarıdır. İşte birkaç örnek: 1. "Karacoğlan der ki kondum göçülmez": > "Acıdır ecel şerbeti içilmez > Üç derdim var birbirinden seçilmez > Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm". 2. "Ferman padişahın dağlar bizimdir": > "Hükmü padişahın dağlar bizimdir > Ferman padişahın dağlar da bizimdir". 3. "Uzun ince bir yoldayım": > "Gidiyorum gündüz gece > Bilmiyorum ne haldeyim > Gidiyorum gündüz gece". 4. "Dedim aydınlık var dedi aynımda": > "Dedim günahım çok dedi boynumda > Dedim meh-tab nedir dedi koynumda > Dedim ki göreyim söyledi yok yok". 5. "Köroğlu düşer mi yine şanından": > "Ayırır çoğunu er meydanından > Kırat köpüğünden düşman kanından > Çevrem dolup şalvar ıslanmalıdır".

Ziya Gökalp, Milli Edebiyat şiir anlayışının öncülerindendir. Şiirlerinde öne çıkan anlayışlar şunlardır: Türkçülük fikri: Eserlerinin ana teması, Türk milletinin birlik ve beraberliği üzerinedir. Halk edebiyatına dönüş: Şiirlerinde sade bir dil ve halk edebiyatı motiflerini kullanmıştır. Modernleşme ve Batılılaşma: Batı medeniyetinin teknik ve bilimsel yönlerinin benimsenmesi gerektiğini savunmuştur. Ahenk unsurları: Şiirlerinde kafiye, redif gibi ahenk unsurlarına önem vermiştir.

Halk edebiyatında tapşırma, saz ozanlarının ya da öykücülerin takma ad, mahlas yerine kullandıkları bir terimdir.

"Küçük İnsanlar ve Dev Kadın" ifadesi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Edebiyatta: "Kadın Küçük Adam", Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1943 yılında yayımlanan öykü kitabıdır. 2. Halk Edebiyatında: "Mavi Gözlü Dev" adlı masalda, dev ile minnacık kadının karşılaşması ve yaşadıkları olaylar anlatılır.

2. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde halk edebiyatı konusundan 9 soru çıkmaktadır.

Balkan edebiyatında dört ana tür bulunmaktadır: 1. Divan Edebiyatı: Klasik Türk edebiyatı kapsamında yer alır ve Rumeli şairlerinin önemli bir yeri vardır. 2. Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı: Tasavvuf akımlarının etkisiyle oluşmuş, tekke edebiyatı olarak da bilinir. 3. Aşık Tarzı Halk Edebiyatı: Saz eşliğinde anlatılan aşık hikayeleri ve türkülerle karakterizedir. 4. Anonim Edebiyat: Halk hikayeleri, masallar ve sözlü halk edebiyatı ürünlerini içerir.

Halk edebiyatında aruzla yazılan şiirlere "kalenderi" denir.

Ziya Gökalp'in "Ala Geyik" şiiri, "toplum için sanat" anlayışıyla yazılmıştır. Şair, bu şiirde fikirlerini topluma yaymayı amaçlamıştır. Ayrıca, "Ala Geyik" hem içerik hem de biçim açısından Millî Edebiyat akımının görüşlerine uygundur. Yaşar Kemal'in "Ala Geyik" adlı eseri ise Çukurova'da duyulan veya derlenen bir halk hikâyesinden esinlenilerek kurmaca bir anlatı haline getirilmiştir.