TürkEdebiyatı

Muallim Naci'nin eski şiirin temsilcisi olduğunu gösteren bazı eserleri: Terkib-i Bend-i Muallim Naci (1874). Ateşpare (1883). Şerâre (1884). Fürûzan (1885). Zâtü’n-Nitâkayn yahud İbnü’z-Zübeyr (1889). Hamiyet-yahut- Masa Bin Eb'il-Gazan (1881). Ayrıca, "Köylü Kızların Şarkısı" adlı şiiri, Türk edebiyatında köyden bahseden ilk şiir olarak kabul edilir.

Nasihatnamenin ilk örneği, Eski Türk edebiyatında Kutadgu Bilig olarak kabul edilir. Yusuf Has Hacip tarafından 1069/1070 yılında yazılan bu eser, ilk bakışta bir siyasetname gibi görünse de aslında toplum içindeki bireylerin görevlerini ve toplum içindeki yerlerini geniş bir hayat tecrübesiyle belirlediğinden bir nasihatname olarak değerlendirilir.

Balkan Türk edebiyatı, Osmanlı döneminde dört ana kola ayrılır: 1. Divan edebiyatı. 2. Dini-tasavvufi (tekke) halk edebiyatı. 3. Aşık tarzı halk edebiyatı. 4. Anonim sözlü halk edebiyatı. Osmanlı sonrası dönemde ise Balkan çağdaş Türk edebiyatı olarak adlandırılır.

"En iyi edebiyat kitabı" konusunda kesin bir yanıt vermek mümkün değildir, çünkü bu, kişisel zevklere ve tercihlere göre değişir. Ancak, Türk edebiyatının en iyi romanları arasında gösterilen bazı eserler şunlardır: İnce Memed (Yaşar Kemal); Tutunamayanlar (Oğuz Atay); Saatleri Ayarlama Enstitüsü (Ahmet Hamdi Tanpınar); Kara Kitap (Orhan Pamuk); Benim Adım Kırmızı (Orhan Pamuk). Ayrıca, "Türk Edebiyatının En İyi 100 Romanı" listesi, eleştirmen, yazar, akademisyen, edebiyat öğretmeni ve yayıncılardan oluşan 100 kişilik bir jüri tarafından hazırlanmıştır. En iyi edebiyat kitabı seçimi, kişisel zevklere ve tercihlere göre değişeceğinden, farklı listelere ve görüşlere de göz atmak faydalı olabilir.

Güray Süngü, 1976 yılında İstanbul'un Kadırga ilçesinde doğmuştur. Üniversite eğitimini Uludağ Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde almış, mezuniyetinden sonra özel sektörde çalışmıştır. İlk öyküsü 1998 yılında Hece dergisinde yayımlanmıştır. 2018 yılında 14. Kristal Lale ödüllerinde yılın edebiyatçısı seçilmiştir.

Minyeli Abdullah, Mısır'ın Minye şehrinde büyüyen ve dönemin istibdadına karşı dini bir duruş sergileyen Abdullah'ın başından geçenleri konu edinir. Romanda, diğerkamlık ve fedakarlık gibi kavramlar öne çıkar. Eser, 1960'ların sonralarından itibaren Türk edebiyatında gelişmeye başlayan hidayet romanları türünün kurucu kitabı olarak kabul edilir.

Divan edebiyatının diğer adlarından bazıları şunlardır: klasik Türk edebiyatı; skolâstik edebiyat; havas (yüksek zümre) edebiyatı; enderun edebiyatı; ümmet edebiyatı; İslâmî Türk edebiyatı; kadim (eski) Türk edebiyatı; medrese edebiyatı; (i)skolastik edebiyat; ümmet çağı edebiyatı. Divan edebiyatı, en yaygın kullanımla ise "divan edebiyatı" adıyla anılmıştır.

"Durmaz Lisanım" ifadesi, Ahmed Kuddûsi'ye ait bir nutk-i şerifin adıdır. Bu nutk-i şerif, "Durmaz Lisanım, der Allah Allah" dizesiyle başlar ve şu şekilde devam eder: > Durmaz lisanım, Der Allah Allah Cismimde canım Der Allah Allah Çeşmim kulağım, Destim ayağım Yüzüm yanağım, Der Allah Allah Dişim dudağım Sadrım dimağım Lahmimde yağım Der Allah Allah Hem ustühânım, Damarda kanım Daim canânım Der Allah Allah Aşk oldu kısmım Zikr oldu resmim Ecza-i cismim Der Allah Allah Sen de ey mü'min Bunu vird edin İnsan melek cin Der Allah Allah Zî-ruh cemâdat Ehl-i semâvat Cümle beriyyat Der Allah Allah Her dem de Allah Kevneyn'e ol şah Necim şems ü mah Der Allah Allah İsm-i Zât'dır bu Kîl ü kâl'i ko Küllü şey' yâhu Der Allah Allah Etme Kuddusi Gayr ile ünsi Allah enîsi Der Allah Allah. "Durmaz Lisanım" ayrıca, Mehmet Yetkin ve Ahmet Hakkı Turabi gibi sanatçılar tarafından seslendirilmiş bir ilahi olarak da bilinir.

"Ümitsiz yürek petrolsüz lambaya benzer, hiçbir şeyle aydınlatılamaz" sözü, Cenap Şahabettin'e aittir. Petrolsüz lambayı aydınlatan kişi hakkında bilgi bulunamadı.

Türk edebiyatının en büyük üç yazarı konusunda kesin bir görüş yoktur, ancak bazı yazarlar bu listede sıkça yer alır: 1. Yaşar Kemal: "İnce Memed" gibi eserleriyle tanınır ve Türk edebiyatının önemli romancılarından biridir. 2. Orhan Pamuk: Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olan Pamuk, "Benim Adım Kırmızı" ve "Masumiyet Müzesi" gibi eserleriyle bilinir. 3. Sabahattin Ali: "Kürk Mantolu Madonna" ve "İçimizdeki Şeytan" gibi eserleriyle toplumcu gerçekçi edebiyatın önemli temsilcilerindendir. Diğer önemli yazarlar arasında Ahmet Hamdi Tanpınar, Halide Edib Adıvar ve Reşat Nuri Güntekin de bulunur. En büyük yazarlar listesi kişisel tercihlere göre değişebilir.

İskendernâme, 14. yüzyılda Ahmedî tarafından yazılmış bir mesnevi tarzında manzum Türkçe eserdir. Eserin türü: Ansiklopedik eser. Siyasetnâme. Konusu: Eser, Kur’an’da ismi geçen Zülkarneyn unvanlı İskender’in hikâyesini anlatır, ancak bu hikâye, Büyük İskender’in kimliği ve kişiliğiyle iç içe geçmiştir.

Mümtaz Türk edebiyatına çeşitli katkılarda bulunmuştur: Ahmet Semih Mümtaz, Osmanlı konaklarını ve İstanbul'daki ramazanları ele alan dizi yazılarıyla şehrin mimarisine ve atmosferine tanıklık edilmesini sağlamıştır. Mehmet Mümtaz Tuzcu, Türk şiirinin gelişimine katkı sağlamış, doğa, aşk ve insan ilişkileri gibi konuları işlemiştir. Mümtaz Turhan, kültür değişmeleri üzerine sosyal psikoloji açısından önemli araştırmalar yapmış ve bu alandaki çalışmaları Türk düşünce hayatına özgün bir katkı sunmuştur. Ayrıca, Abdullah Öcalan'ın "Ali Fırat" takma adıyla yazılar yazdığı ve bu yönüyle de Türk edebiyatına dolaylı bir katkı sağladığı belirtilmiştir.

Halk şiiri, önemli birkaç nedenle değer taşır: Halkın Sesi: Halk şiiri, halkın duygularını, düşüncelerini ve yaşam tarzını en yalın haliyle anlatır. Kültürel Miras: Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden önceki sözlü geleneğin devamı niteliğindedir ve Anadolu’nun kültürel mirasını yansıtır. Edebî Çeşitlilik: Anonim halk şiiri, âşık edebiyatı ve dinî-tasavvufî halk şiiri gibi farklı kollarda gelişir. Toplumsal Eleştiri: Mizah ve ironi kullanarak iktidar, otorite ve süregelen yapıya karşı eleştirel bir tutum sergiler. Yeni Edebiyata Etkisi: Halk şiiri, yeni Türk edebiyatı üzerinde etkili olmuş, birçok şair tarafından benimsenmiştir.

Oktay Yivli'nin modern Türk edebiyatına katkıları şunlardır: Modern Türk Edebiyatı Kitabı: Yivli, 2017 yılında yayımlanan "Modern Türk Edebiyatı" adlı kitabın editörlüğünü yapmıştır. Akademik Makaleler: Yivli, "Modern Türk Öyküsünde Alt Türler (1890-1950)", "Metin Eloğlu'nun Şiiri" ve "Anlatıcı Sorunsalı" gibi birçok akademik makale yazmıştır. Şiir ve Diğer Eserler: Şiirin yanı sıra deneme, söyleşi ve çocuk edebiyatı alanlarında da eserler vermiştir. Yivli'nin çalışmaları, modern Türk edebiyatı tarihçiliği ve eleştirisine önemli katkılar sağlamıştır.

Sait Faik Abasıyanık'ın "Kumpanya" adlı kitabı, tuluat tiyatrolarını ve bu tiyatrolarda çalışan insanların hayatlarını anlatır. Kitapta yer alan üç uzun öyküden ilki olan "Kumpanya", aynı zamanda kitaba adını vermiştir. İkinci öykü "Kriz", toplumsal bir eleştiri içerir ve yazarın geçmiş deneyimlerine dayanır. Üçüncü öykü "Gauthar Cambazhanesi" ise yazarın Fransa'da yaşadığı olaylar ve gözlemler sonucunda yazılmıştır.

Şikâyetnâme, 16. yüzyıl şairi Fuzûlî'nin eseridir.

Namık Kemal, ilk romanı İntibah'ta (diğer adlarıyla Son Pişmanlık veya Sergüzeşt-i Ali Bey) yanlış batılılaşma başta olmak üzere toplumun aksayan yönlerini Ali Bey’in sergüzeştinden hareketle anlatmıştır. Romanın başkahramanı Ali Bey, babası vefat edince içine kapanmıştır. Roman, Ali Bey'in Dilaşub'u sevmesi, böylelikle yakasını sokak kadını Mahpeyker’den kurtarması umuduyla devam ederken, Ali Bey her geçen gün çoğalan bir sevdayı Çamlıca’ya, Mahpeyker’e taşımaya devam eder. Mahpeyker, Ali Bey'den intikam almak için Dilaşub'a iftira atar ve Ali Bey, Dilaşub'u evden atar. Üst üste uğradığı gönül kırıklıkları ve yaşadığı düzensiz hayat Ali Bey’in sağlığını sarsmıştır. Yazar romanı, ders vermek üzere şu cümlelerle bitirmiştir: "Son pişmanlık fayda vermez".

Geçiş Dönemi Türk Edebiyatı, iki ana döneme ayrılır: 1. Karahanlı Dönemi: Bu dönemde yazılan eserler arasında Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacip), Atabetü'l-Hakayık (Edip Ahmet Yükneki) ve Divan-ı Lügat'it Türk (Kaşgarlı Mahmut) bulunur. 2. Ahmet Yesevi Dönemi: Bu dönemde Divan-ı Hikmet yazılmıştır. Bu eserler, İslam öncesi kültürle İslami kültürün iç içe geçtiği bir dönemde, eski edebiyat anlayışının sürdürülmesi ve yeni medeniyetin edebiyat anlayışına uygun eserlerin verilmesi özellikleriyle karakterize edilir.

Cenap Şahabettin, gençlik döneminde Muallim Naci ve Şeyh Vasfi gibi şairlerin etkisiyle divan şiiri tarzında şiir yazmıştır. Şahabettin, önce bu tarzla teknik konularda birikim kazanmış, daha sonra Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamit Tarhan'dan etkilenerek Batı tarzı şiire yönelmiştir.

Servet-i Fünun dönemi, Türk edebiyatında önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir ve birkaç açıdan büyük önem taşır: Batılılaşma etkisi: Batı kültürü ve edebiyatıyla yoğrulmuş bir dönemdir; Batılı edebiyat tarzlarını ve temalarını Osmanlı edebiyatına entegre etmeye çalışmıştır. Sanat ve estetik odaklılık: Şairler, estetik ve sanatsal meselelere büyük önem vermiş, şiirde estetik değeri yükseltmiş ve sanatın kendi başına bir amaç olduğunu savunmuşlardır. Eleştirel ve realist yaklaşım: Yazarlar, toplumsal sorunları eleştirel bir bakış açısıyla incelemiş ve daha gerçekçi bir edebiyat anlayışını benimsemişlerdir. Modernizmin başlangıcı: Türk edebiyatında modernizmin başlangıcı olarak kabul edilir ve birçok yazar ve şair üzerinde derin bir etki bırakmıştır. Derginin rolü: Servet-i Fünun dergisi, dönemin en uzun soluklu ve etkili yayınlarından biri olmuş, Batı edebiyatından çevirilere yer vererek Osmanlı aydınlarını dünya edebiyatıyla tanıştırmıştır.