TürkEdebiyatı

Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesi, Prof. Dr. Mustafa İsen'in yönetiminde, Ahmet Yesevi Üniversitesi tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı desteği ile gerçekleştirilmiştir. Projenin teknik destek grubunda ise Emine Sıdıka Toptaş (yazışma), Kürşat Ersolak (bilgi işlem), Hidayet Tütüncü (yazılım), Şevket Çalışkan (tasarım), Hüseyin Kocakale (mali işler) gibi isimler yer almıştır.

İlk manzum örnekler, Türk yazı dilinde Eski Türkçe devrinde (7.-13. yy.) yazılmış, Eski Uygur Türklerinden kalan mektup parçaları ve fragmanlardır. Karahanlılar devrinde ise mektup, edebî vasıfların tümünü taşıyan bir tür olarak kabul edilip manzum olarak yazılabilecek seviyeye ulaşmıştır. İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatının bilinen ilk kapsamlı eseri olan Kutadgu Bilig'de, Yusuf Has Hacib'in kaleminden çıkmış, Küntogdı, Aytoldı ve Odgurmış isimlerindeki sembolik karakterlerin ağzından verilen 4 büyük manzum mektup örneği yer almaktadır.

Türk Aynştaynı, Emine Çaykara tarafından yazılmıştır.

Hayır, anonim halk edebiyatı ve anonim Türk edebiyatı aynı değildir. Anonim halk edebiyatı, söyleyeni belli olmayan, halkın ortak malı sayılan ürünlerin oluşturduğu, sözlü geleneğe dayalı bir edebiyattır. Anonim Türk edebiyatı kavramına dair bir bilgi bulunamamıştır.

Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Marifetname adlı eseri ansiklopedi türündedir. İki ciltten oluşan eser, toplam dört bölümden oluşur. Mukaddime (ön söz). Birinci bölüm (Fenn-i Evvel). İkinci bölüm (Fenn-i Sani). Üçüncü bölüm (Fenn-i Salis).

Sav, yazılı edebiyat döneminde ortaya çıkmıştır. İslamiyet öncesi Türk edebiyatında, M.S. VI. yüzyıldan itibaren yazılı eserler verilmeye başlanmıştır. Savların yazılı olarak ortaya çıkışı, bu dönemde, yani yazılı edebiyatın başlamasıyla birlikte, XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud'un yazdığı Divânü Lûgati’t Türk adlı eserde örnekleriyle görülmüştür.

Çocuklar için en iyi şair olarak değerlendirilebilecek birkaç isim: Cahit Zarifoğlu. Gülten Dayıoğlu. Muzaffer İzgü. Sevim Ak. Lucy Maud Montgomery. Çocuklar için en iyi şairin kim olduğu kişisel tercihlere göre değişebilir.

Toplumcu gerçekçi anlayışla yazılan bazı hikayeler şunlardır: Sabahattin Ali'nin eserleri: Kağnı, Sırça Köşk, Ses, Esirler. Fakir Baykurt'un eserleri: Yılanların Öcü, Kaplumbağalar, Tırpan, Koca Ren, Yüksek Fırtınalar. Kemal Bilbaşar'ın eserleri: Cevizli Bahçe, Irgatların Öfkesi. Samim Kocagöz'ün eserleri: Bir Karış Toprak, Bir Çift Öküz, Kalpaklılar, Doludizgin. Orhan Kemal'in eserleri: Ekmek Kavgası, Baba Evi, Bereketli Topraklar Üzerinde, Murtaza. Kemal Tahir'in eserleri: Göl İnsanları, Sağırdere, Kadınlar Koğuşu, Esir Şehrin İnsanları, Devlet Ana, Yorgun Savaşçı, Rahmet Yolları Kesti. Yaşar Kemal'in eserleri: Teneke, İnce Memed, Ağrı Dağı Efsanesi, Orta Direk, Çakırcalı Efe, Fırat Suyu Kan Akıyor, Yer Demir Gök Bakır, Yusufçuk Yusuf. Bu eserler, genellikle büyük şehirlere göçün ortaya çıkardığı sorunlar ve sosyalizm gibi temaları işler.

Miraciye, Hz. Muhammed'in miracını anlatmak amacıyla yazılır. Miraciyeler, başlı başına bir eser olarak yazılabildiği gibi, tasavvufi ve diğer bazı eserlerde bölümler halinde de bulunabilir. Miraciyeler genellikle kaside veya mesnevi nazım şekilleri ile yazılır.

Türk edebiyatında dramın ilk temsilcisi olarak Recaizade Mahmut Ekrem kabul edilir. Onun "Afife Anjelik" adlı eseri, Türk edebiyatındaki ilk dram örneği olarak bilinir. Diğer önemli ilkler: Batılı anlamda ilk tiyatro: Şinasi, "Şair Evlenmesi". Sahnelenen ilk tiyatro: Namık Kemal, "Vatan Yahut Silistre".

Halit Ziya Uşaklıgil'in en önemli eseri, farklı görüşlere göre değişiklik gösterebilir. Bazı kaynaklara göre en önemli eseri: 1898-1900 yılları arasında yayımlanan ve ilk büyük Türk romanı olarak kabul edilen "Aşk-ı Memnu"'dur. Diğer bir görüşe göre en önemli eseri: 1895 yılında yayımlanan ve Türk edebiyatında ilk başarılı "nesil romanı" olarak kabul edilen "Mai ve Siyah"'tır. Uşaklıgil'in diğer önemli eserleri arasında "Nemide", "Bir Ölünün Defteri", "Ferdi ve Şürekası", "Sefile", "Kırık Hayatlar" ve "Saray ve Ötesi" de bulunmaktadır.

Haldun Taner'in önemli olmasının bazı nedenleri: Epik ve kabare tiyatrosunun öncüsü: Türk tiyatrosunda ilk epik tiyatro örneği olan "Keşanlı Ali Destanı"nı yazmıştır. Çok yönlü yazar: Öykü, tiyatro, kabare, senaryo, hiciv ve gazete yazıları gibi birçok türde eserler vermiştir. Kültürel birikim: Geniş kültürel birikimi ve her düşünceye saygı duyan anlayışı, eserlerine yansımıştır. Ödüller: Ulusal ve uluslararası birçok ödül almıştır, bunlar arasında New York Herald Tribune Gazetesi'nin 1953 yarışması birinciliği ve 1972 Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü bulunmaktadır. Toplumsal eleştiri: Toplumsal yaşamda öne çıkan aksaklıkları ve mizahi unsurları sade bir dille aktarmıştır.

Milli Edebiyat döneminde yazılan bazı hikayeler şunlardır: Ömer Seyfettin: "Primo Türk Çocuğu", "Bomba", "Hürriyet Bayrakları", "Çirkin Bir Hayat", "Kaşağı", "Tarih Ezeli Bir Tekerrürdür". Halide Edip Adıvar: "Dağa Çıkan Kurt", "Himmet Çocuk". Refik Halit Karay: "Memleket Hikayeleri". Yakup Kadri Karaosmanoğlu: "Millî Savaş Hikayeleri". Bu dönemde yazılan hikayelerde genellikle Kurtuluş Savaşı, halkın bağımsızlık mücadelesi, toplumsal sorunlar, Anadolu'da geçen olaylar ve halkın yaşadığı zorluklar işlenmiştir.

Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 2. cilt, 641-1366 sayfalar arasında değişmektedir. Kitabın tam sayfa sayısı, basıma ve satıcıya göre farklılık gösterebilir.

Hayır, "koşma" ve "koşuş" aynı şey değildir. Koşma. Koşuş. Örnek cümleler: "Ben koşmaya gidiyorum". "Koşuşun sağlık için çok büyük faydası var".

Gazavâtnâme, Osmanlı dönemine aittir. Bu tür eserler, özellikle Hristiyanlara karşı yapılan gazaları konu alır. Gazavâtnâmelerin son örnekleri, 1853 Kırım Seferi ve 1897 Yunan Harbi'ni konu alan eserler olarak bilinmektedir.

Garipçiler (Birinci Yeni), Türk şiirinde yer etmiş anlayışları reddedip söyleyiş güzelliğini esas alan bir edebiyat akımını savunmuşlardır. Garipçilerin savunduğu bazı ilkeler: Kural ve kalıplara karşı çıkış: Ölçü, kafiye ve dörtlük uygulamasına karşı çıkmışlardır. Yalın dil ve sadelik: Mecaza, süse ve yapaylığa karşı olup günlük konuşma dilini kullanmışlardır. Halk şiirinden yararlanma: Halk şiirinin anlatım ve deneyimlerinden faydalanmışlardır. Sıradan insanlar ve somut temalar: Sıradan insanlar ve günlük meseleler şiire konu olmuştur. Yaşama sevinci: Yaşama sevinçlerini şiirlerine yansıtmışlardır. Söz ve anlam oyunları: Şiirde söz ve anlam oyunlarından kaçınmışlardır. Şairanelikten uzak duruş: Şairanelik ve mecazlı söyleyişi reddetmişlerdir. Batı etkisi: Batı şiirinden etkilenmiş, özellikle gerçeküstücülük ve dadaizm akımlarından izler taşımışlardır.

Ziya Paşa'nın "Şiir ve İnşâ" makalesinde divan şiiri, aşağıdaki gerekçelerle eleştirilmiştir: Taklitçilik: Divan şiirinin tamamen Arap ve Acem şiirinin taklidi olduğunu iddia etmiştir. Anlaşılmazlık: Dilin anlaşılmaz, söz ve hüner göstermek için karışık ve uzun tamlamalarla dolu olduğunu öne sürmüştür. Gerçekçilikten uzak olma: Beşerî duyguları yansıtmadığını ve gerçekçi olmadığını belirtmiştir. Aşırı kuralcılık: Aşırı kuralcı bir şiir anlayışı olduğunu ifade etmiştir. Ziya Paşa, bu eleştirilerin ardından hazırladığı "Harâbat" adlı antolojinin önsözünde ise bu görüşlerinden vazgeçmiş ve divan şairlerinden örneklerle eskinin özlemini çekmiştir.

Tarık Buğra'nın "Yağmur Beklerken" adlı romanı, birkaç önemli nedenle değerlidir: Tarihi Gerçeklik: Eser, 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kuruluş sürecini ve bu olayın Anadolu taşrasındaki yansımalarını konu alır. Gerçekçilik: Roman, hikaye ile gerçekliğin iç içe geçtiği bir anlatım sunar. Aydın Portresi: Eser, ana karakter Avukat Rahmi üzerinden iyi bir aydının nasıl olması gerektiğini sezdirir. Evrensel Temalar: Kitap, iktidar mücadeleleri, halk-yönetim ilişkileri ve toplumsal bölünmeler gibi evrensel temaları işler. Sanatsal Başarı: "Yağmur" motifi gibi yaratıcı unsurlarla olay örgüsünü zenginleştirmesi, romanın sanatsal başarısını artırır.

Evet, Yunus Emre'nin şiirlerinde geçen kelime ve terimleri içeren sözlükler bulunmaktadır. Bazı örnekler: Açıklamalı Yunus Emre Sözlüğü. Gönül Çalab’ın Tahtı: Açıklamalı Yunus Emre Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yunus Emre Sözlüğü.