Tasavvuf

Tecellinin üç aşaması, tasavvuf düşüncesinde şu şekilde sıralanabilir: 1. Vahdet-i Vücud: Varlıkların bir bütünün parçaları olduğu ve Hakk'ın tecellisini her bir varlıkta görmek mümkün olduğu aşama. 2. Zâtî Tecellî: Hakk'ın zâtının kula tecellisi, bu durumda kul, O'nu görüyormuş gibi ibadet eder. 3. İsim ve Sıfat Tecellîsi: Hakk'ın kula isim ve sıfatlarıyla tecellisi, bu tecelli kulun o ismin nuru altında mahkûm olmasına neden olur.

Tecelli kelimesi, belirme, görünme, ortaya çıkma anlamlarına gelir. Ayrıca tasavvuf inancında Tanrı'nın doğada ve insanda belirmesi anlamında da kullanılır. Diğer anlamları ise kader ve Allah'ın lütfuna erişme olarak belirtilmiştir.

Kalender bir insan, genellikle şu özelliklerle tanımlanır: 1. Gösterişsiz ve sadeliği seven kişidir. 2. Özensiz ve kötü giyinen olarak da algılanabilir. 3. Mal, mülk ve şöhrete önem vermeyen, toplum içerisinden kendini önemli ölçüde ayırmış bir zihniyete sahiptir. 4. Kanaatkâr bir yapıya sahiptir. 5. Tasavvufi bir yaşam tarzını benimseyenler için, içinde yaşadıkları toplumun nizamına karşı çıkan ve dünyayı düşünmeye değer görmeyen biri olarak da tanımlanabilir.

"Minnet Eylemem" ifadesinin hikayesi, Türk mutasavvıf şair Seyyid İmadeddin Nesimi'ye aittir. Nesimi, bir gün Halep şehrinde genç bir Hurufi şairin şiirini okudu ve bu yüzden tutuklandı. Bu olay, Nesimi'nin tasavvuf düşüncesini ve Allah'a olan bağlılığını yansıtır.

"Gel Gör Beni Aşk Neyledi" adlı şiir, 13. yüzyıl tekke şiirinin önemli şairi Yunus Emre tarafından yazılmıştır ve Tanrı sevgisini işlemektedir. Hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Şiirde, şairin Tanrı'ya olan aşkı ve bu aşkın ona verdiği ıstırap anlatılmaktadır. Doğa unsurlarını da kullanarak, aşkıyla birlikte yeller gibi esip, seller gibi çağladığını, dertli ciğerini aşk ateşiyle dağladığını ifade eder.

"Zât" kelimesi farklı bağlamlarda farklı işlevlere sahiptir: 1. Felsefi ve Mantıksal Anlamda: Zât, bir şeyin özü, cevheri ve mahiyeti olarak tanımlanır. 2. Tasavvufta: Allah'ın zâtı, O'nun mutlak varlığı ve sıfatların kaynağı olarak kabul edilir. 3. Saç Bakımı: "Batana yağı" olarak da bilinen zât, saç bakımında kullanılarak saçların nemlenmesini, yumuşamasını ve UV ışınlarına karşı korunmasını sağlar.

Zühdün dört aşaması tasavvuf literatüründe şu şekilde tanımlanır: 1. Sözlü Zühd: Kişinin dünya malına karşı tavır alması ve bu konudaki bilgilerini başkalarıyla paylaşması. 2. Kalp Zühdü: Kişinin içsel olarak dünya malına karşı kayıtsız kalması ve kalbini sadece Allah'a yönlendirmesi. 3. Amel Zühdü: Zühdün pratiğe dökülmesi; kişinin dünya hayatındaki işlerinde ahiret hedefini gözetmesi. 4. Sürekli Zühd: Kişinin tüm yaşamı boyunca zühdü bir ilke haline getirmesi ve bunu sürdürmesi.

"Kalplerin Keşfi" (Mükâşefetü'l-Kulûb) kitabı, İmam Gazâlî'nin tasavvuf alanındaki çalışmalarını içeren bir eserdir. Kitapta, insanın tabiatında var olan olumlu ve olumsuz duygular ile İslam'ın temelleri ayet ve hadislerle incelenmektedir. Eser, okuyucusuna kötü duygu ve düşüncelerden kurtulmanın yollarını göstermeyi amaçlamaktadır.

Zâhid ve sofu kavramları aynı anlamı taşır.

Bade kelimesi aşk bağlamında iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Divan edebiyatında: Bade, "aşk şarabı" veya "mey" anlamında kullanılarak, insanları aşık eden olağanüstü bir ögeyi ifade eder. 2. Tasavvuf edebiyatında: Bade, daha manevi bir anlamda "ilahi aşk"ı simgeler ve sufilerin Allah aşkına sahip olmaları için bir araç olarak görülür.

"Hu" kelimesi farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelebilir: 1. Türkçe Anlamı: "Hu" kelimesi, Türkçede Tanrı veya Allah anlamında kullanılan bir isimdir. 2. Sufi Literatürdeki Anlamı: Tasavvuf literatüründe "hu", Allah'ı kastetmek için kullanılan bir ifadedir. 3. Diğer Anlamlar: "Hu" kelimesi, Arapça'da üçüncü tekil şahıs zamiri olan "hû"dan türetilmiştir ve Kur'an'da da geçer.

Sekinet ve vakar kavramları Arapça kökenli olup farklı anlamlar taşır: 1. Sekinet: İç huzur ve güven anlamına gelir. 2. Vakar: Ağırbaşlılık, vakur olma, vakarlılık demektir.

Zühd kelimesi, Allah'a ulaşmak için dünya malına ve menfaatine değer vermemek, çıkarcı ve bencil olmamak anlamına gelir. Tasavvufta ise zühd, kulun dünya ile ilgili her şeyden vazgeçerek Allah katında mevki ve makam sahibi olması demektir.

Kimyâ-yı Saâdet adlı eser, İmam Gazâlî'nin en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilir ve birçok açıdan önemlidir: 1. İman, amel ve ahlak konularını ele alır. Bu, eserin temel felsefi ve manevi değerlerini oluşturur. 2. Asırlar boyu şark diyarlarında ve Anadolu'da bir başucu kitabı olarak evlerdeki yerini almış, Osmanlı toplumunda da en çok okunan kitaplardan biri olmuştur. 3. İnsanın kendini bilmesi, kalbin hakikati, kötü ve iyi vasıflar gibi konuları detaylı bir şekilde açıklar. 4. Dünya gerçeği, ahiret hayatı, kabir azabı, ruhun mahiyeti gibi konularda bilgi verir. 5. Selçuklu ve Osmanlı'dan günümüze miras kalan, köklü bir eser olarak, İslam düşüncesinin anlaşılmasına katkıda bulunur.

Er-Riaye kitabı, Haris el-Muhasibi tarafından yazılmış olup, tasavvufun en saf dönemlerine ait bir eserdir. Kitapta anlatılan konular şunlardır: - Allah'ın hukukuna riayet etmenin tek yolu olan nefs tezkiyesi ve psikolojik metodları. - Nefsin ve şeytanın saptırmalarından kurtulmanın yolları, bu kötü sıfatlardan arınmak için Kuran ayetleri ve hadislerin önemi. - Gaflet, riya, kibir, hased, ucub gibi nefsin kötü sıfatlarının incelenmesi ve bunların nerelerden kaynaklandığının açıklanması. - Güzel ahlaka ulaşma çareleri ve her bir hastalık için önerilen ilaçlar.

"Minnet Eylemem" sözünün hikayesi, şair Kul Nesimi'ye aittir. Kul Nesimi, bu ifadeyi bir şiirinde kullanmıştır. Şiirin bir kısmında şöyle der: > "Şeytanın öğrettiği yola karşı minnet göstermem / Ol gani settar iken / Ben melamet hırkasını kendim giydim eğnime / Arkamdan taş atanlara selam olsun alemlere". Şiirin teması, Allah'a ulaşma yolunda maddi ve manevi doyumu ifade eder.

Gaflet ve "gaflete düşmek" ifadeleri şu anlamlara gelir: 1. Gaflet: Çevresinde olanları fark edememe, açık gerçeği görememe, dalgınlık, dikkatsizlik ve basîretsizlik durumudur. 2. "Gaflete düşmek": Dikkatini yitirerek hatalar yapmak, olayların farkında olmamak veya gereken önemi vermemek anlamına gelir.

Eşek resmi, farklı kültürlerde çeşitli anlamlar taşır: ABD siyasetinde: Demokrat Parti'yi temsil eder. Tasavvufta: Nefsî sıfatlardan kurtulamamış, dünyalık şeylerle uğraşan kişiyi simgeler. Genel anlamda: Sabır, çalışkanlık ve azim gibi değerleri çağrıştırır.

"Gel Gör Beni Aşk Neyledi" şiiri, 13. yüzyıl tekke şiirinin önemli şairi Yunus Emre tarafından Tanrı sevgisini işlemek amacıyla yazılmıştır. Hikayesi, şairin Tanrı'ya olan derin aşkını ve O'na kavuşma isteğinden doğan ıstırabını anlatır. Bazı dörtlüklerde geçen ifadeler, tasavvuf düşüncesini yansıtır: - "Yeleler gibi esmek, yollar gibi tozmak": Doğa varlıklarıyla bütünleşerek Tanrı'yı arama. - "Mecnun olup yürümek": Aşkının onu nasıl deliye çevirdiğini ifade eder. - "Dost ilinden avare olmak": Tanrı'ya kavuşamamış olmanın verdiği çaresizlik.

Pinhan kitabı, Elif Şafak'ın ilk romanı olup, kendini aramak için tekkeden ayrılıp İstanbul'a giden bir dervişin hikayesini anlatır. Romanda, Pinhan'ın tekkedeki elma ağaçlarına çıkması ve orada yaşadığı deneyimler, çift cinsiyetli olması ve bu durumun yarattığı iç çatışmalar, İstanbul'da karşılaştığı olaylar ve kendini bulma süreci ele alınır. Ayrıca, kitapta tasavvuf teması işlenmiş ve yüzlerce yıl önceki insan aklının ve ruhunun bugünkü düşüncelerden farklı olmadığına dikkat çekilmiştir.