Tanzimat

Yeni Türk Edebiyatı, 1839 yılında Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesiyle başlamıştır. Bu dönem, Türk edebiyatında Batılılaşma sürecinin etkisiyle roman, hikâye ve tiyatro gibi yeni türlerin ortaya çıktığı bir zaman dilimidir.

Tanzimat dönemi şairlerinden bazıları şunlardır: İbrahim Şinasi; Ziya Paşa; Namık Kemal; Recaizade Mahmut Ekrem; Abdülhak Hamit Tarhan; Samipaşazade Sezai; Nabizade Nazım; Muallim Naci; Ahmet Mithat Efendi; Ahmet Vefik Paşa.

İltizam sistemi, Osmanlı Devleti'nde uzun yıllar uygulandıktan sonra, II. Mahmut döneminde kaldırılmıştır. Kaldırılma nedenleri: Kontrol kaybı: Sistemin ülke geneline yayılması, kontrol edilmesini zorlaştırmıştır. Halka yüksek vergi baskısı: Mültezimler, vergi alacakları bölgedeki halktan fazla vergi talep etmiş, vergiyi ödeyemeyen halk ise topraklarını bırakıp gitmek zorunda kalmıştır. Ekonomik ve idari sorunlar: Sistem, devletin vergi gelirlerini tahmin etmede ve yönetmede zorlanmasına neden olmuştur. Yolsuzluk ve haksızlık: Mültezimler, vergi toplama sürecinde haksızlık yapmış, rüşvet almış ve vergi kaçakçılığına izin vermiştir.

19. yüzyılda, 1839-1876 yılları arasındaki dönem Tanzimat Dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemde, Tanzimat Fermanı ilan edilmiş ve Osmanlı Devleti'nde modern bir devlet yapılanması ile etkili bir bürokrasi ortaya çıkmıştır.

Abdullah Hamdi Bey, son dönem Osmanlı hat sanatı sanatçısıdır.

Türk edebiyatındaki ilk akım, Tanzimat Edebiyatı'dır. Bu akım, 19. yüzyılın ikinci yarısında, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşü sırasında ortaya çıkmıştır.

Takvim-i Vekayi'nin önemi şu şekilde özetlenebilir: İlk Osmanlı resmî gazetesi: 11 Kasım 1831'de yayımlanmaya başlayarak Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk resmî gazetesi olmuştur. Kamuoyunu bilgilendirme: Resmî ilânlar ve duyurular dışında, iç ve dış gelişmelere ilişkin haberler de yayımlayarak kamuoyunu bilgilendirmiştir. Şeffaflık ve hesap verebilirlik: Hukuki ve idari bilgileri halka açarak şeffaflık ve hesap verebilirliği artırmıştır. Reformların desteklenmesi: Tanzimat reformlarının duyurulmasında ve desteklenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Model olma: Sonraki gazetelere model olmuş ve Osmanlı gazeteciliğini etkilemiştir. Uluslararası önem: Yabancı diplomatlara ve araştırmacılara Osmanlı içişlerine dair bilgiler sağlayarak uluslararası bir iletişim köprüsü görevi görmüştür.

Tanzimat'ın ilk döneminde görev yapan bazı önemli kişiler: Mustafa Reşit Paşa: 1839-1855 döneminde Tanzimat'ın siyasi liderlerindendi. Mehmed Emin Âli Paşa ve Keçecizade Fuat Paşa: 1850'lerin başından 1871'e kadar Tanzimat döneminde etkili olan diğer siyasi liderlerdi. Hüsrev Paşa: Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye'nin başkanı olarak görev yaptı. Bu dönemde ayrıca, Tanzimat'ın uygulanmasıyla ilgili olarak Erzurum ve Diyarbakır gibi eyaletlerde yeni yönetim yapıları kuruldu ve bu bölgelerde yöneticiler atandı.

Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Tanzimat döneminde, 1875 yılında yazılmıştır.

Tanzimat ve Servetifünûn şiirinin ortak özellikleri şunlardır: Batı etkisi: Her iki dönem de Fransız edebiyatı örnek alınarak eserler verilmiştir. Aruz ölçüsü: Şiirlerde kullanılan asıl ölçü aruzdur; sınırlı sayıda şiirde hece ölçüsü kullanılmıştır. Nazım biçimleri: Tanzimatçılar, Divan edebiyatı nazım biçimlerini kullanırken, Servetifünuncular serbest müstezatın yanı sıra Fransız edebiyatından alınan sone, terzarima gibi nazım biçimlerini de kullanmışlardır. Bu ortak özelliklerin dışında, iki dönemin şiir anlayışları ve temaları oldukça farklıdır.

Nabizâde Nâzım'ın Zehra romanı, kıskançlık temasını işler. Romanın özeti şu şekilde incelenebilir: Aile faciası. Mutluluğun bozulması. Boşanma. İntikam. Suphi'nin intiharı. Yeni evlilik ve sürgün. Zehra'nın ölümü. Nabizâde Nâzım, romanda çevrenin ve kalıtımın romanın başk

Tamat eserinde gazel, kaside, terkib-i bent, murabba gibi Divan edebiyatı nazım biçimleri kullanılmıştır. Ayrıca, Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamit gibi ikinci dönem Tanzimat sanatçılarının etkisiyle yeni nazım biçimleri de denenmiştir.

Türkiye'de modern spor, Sultan II. Abdülhamit döneminde başlamıştır. Bu dönemde, spor kulüplerinin adi şirket olarak kurulması ve modern spor dallarında müsabakalar düzenlenmesi gibi gelişmeler yaşanmıştır. Modern sporun Osmanlı'ya girişi ise Tanzimat Dönemi'nde (1839) başlamış, Batı'daki modern sporlar okullara getirilen yabancı ve gayrimüslim hocalar aracılığıyla tanıtılmıştır.

Gülhane Hattı Hümayunu (Tanzimat Fermanı), Osmanlı Devleti'nde devlet yapısını reformlarla yenilemek, Osmanlı'nın bağımsızlığına zarar verme riski taşıyan dış tehditleri azaltmak ve padişahın gücünü pekiştirmek amacıyla ilan edilmiştir. Fermanın ilan edilmesinin bazı diğer nedenleri: Fransız İhtilali'nin etkileri: Fransız İhtilali ile ülkeye giren milliyetçilik fikirlerinin olumsuz etkilerinden kurtulma isteği. Meşruti yönetim talepleri: Fransız İhtilali'nin etkisiyle meşruti yönetim isteyen aydınların baskıları. Avrupa'nın desteği: Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa meselesinde ve Londra Boğazlar Sözleşmesi'nde Avrupa'nın desteğini alma ihtiyacı. Gayrimüslimlerin devlete bağlanması: Gayrimüslimleri devlete bağlama hedefi.

Ahmet Güner Sayar'ın Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması adlı kitabı, Osmanlı iktisat düşüncesinin klasik dönemde ekonominin dengelerini somut gerçek karşısında başarıyla kuran politikaları üretebildiğini, ancak 16. yüzyılın sonlarından itibaren bu çerçevenin somut karşısında başarılı olamadığını ele alır. Kitapta, III. Selim'den itibaren Osmanlı iktisat düşüncesinin, hem yordamlamanın güdümünde kendiliğinden hem de Batılı tazyik ve yol göstermelerle Batılı normlarla temasa geçtiği ve Tanzimat'ın klasik iktisat düşüncesine geçilebilirliğin resmi bir başlangıcı olduğu savunulur. Kitapta ayrıca, daha çok iktisat siyasalarında görülen bölünme ve farklılıkların bilimsel bir tabandan hareket etme ihtiyacını yeterince duymadığı ifade edilir. Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması adlı kitap, aşağıdaki sitelerden satın alınabilir: otuken.com.tr; hepsiburada.com. Ayrıca, islamiktisadi.net sitesinde kitapla ilgili bir değerlendirme yazısı bulunmaktadır.

Recaizade Mahmut Ekrem, Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir çünkü: Yeniliğin savunucusu: Şinasi ve Namık Kemal'in başlattığı yenileşme hareketini sürdürmüş, Abdülhak Hamit ile birlikte yeni bir edebi zevk ve anlayış kazandırmıştır. Edebî tenkit: "Takdîr-i Elhân" ve "Pejmürde" gibi eserlerde edebiyatın nasıl olması gerektiğine dair usul ve esasları ortaya koymuştur. Eğitim: Mekteb-i Mülkiye'de verdiği ders notlarını "Tâlim-i Edebiyat" adıyla yayımlamış, bu eser uzun yıllar ders kitabı olarak kullanılmıştır. Akımın öncüsü: Muallim Naci ile yaşadığı tartışmalar, "Edebiyat-ı Cedide" akımının doğmasına zemin hazırlamıştır. Eserler: "Araba Sevdası" adlı romanı, Türk edebiyatında realizmin ilk örneklerinden sayılır. Recaizade Mahmut Ekrem, "üstad" ve "münekkid" olarak da anılmıştır.

Tımarlı sipahiler, 1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı ile kaldırılmıştır. Karara göre, tımar sahipleri ölene kadar topraklarında kalacak, ancak tımar sistemi devam etmeyecekti.

Osmanlı'da Osmanlıcılık fikrinin ortaya çıkmasının temel nedeni, Fransız İhtilali'nin yaydığı milliyetçilik akımlarının çok uluslu yapıya sahip Osmanlı Devleti'ni tehdit etmesidir. Osmanlıcılık, imparatorluk bünyesindeki tüm kavim, cemaat ve milletlerin din, mezhep ve etnik farkları gözetilmeksizin adalet, hürriyet, eşitlik ortamında beraber yaşamalarını temin etmek amacıyla ortaya çıkmıştır. Ayrıca, Osmanlıcılık fikrinin ortaya çıkışında devletin birliğini muhafaza edebilmek ve yeni şartlara uyum sağlayabilmek de etkili olmuştur.

Tanzimat dönemi ile Servetifünun dönemi şiirinin karşılaştırılması şu şekildedir: Konu. Sanat anlayışı. Dil. Nazım biçimleri. Ölçü. Ahenk unsurları. Akımlar.

Ziya Paşa'nın "Şiir ve İnşâ" makalesi, yazı, dil ve edebiyat üzerine olan düşünceleri eleştirel bir üslupla ortaya koyar. Makalede ele alınan bazı konular: Şiir ve düzyazı kavramları: Şiir, vezinli söz (kelâm-ı mevzûn) olarak tanımlanır. Divan şiiri ve nesri: Divan şiir ve nesri, Doğu eksenli özentilik olarak görülür ve yerel ile ulusal olmadığı belirtilir. Halk şiiri ve nesri: Türklerin doğal şiiri, halk şairlerinin eserleri olarak kabul edilir. Eğitim: Eğitimin, nazım ve nesirde güzel yazmayı öğrenmekle aynı anlama geldiği ifade edilir. Taklit: Türklerin, İranlıları ve Arapları taklit etmeleri nedeniyle ortaya melez bir şiir ve nesir çıktığı söylenir. Özgünlük: Kendine özgü bir şiir ve nesrin olduğu, bunun taşrada ve İstanbul’da halk arasında hâlâ olduğu gibi durduğu belirtilir. Makalenin sonunda, şiir ve nesirdeki eksikliklerin giderilmesi için doğal olmak ve kendine yönelmek gerektiği vurgulanır.