NazımŞekilleri

Ninniler, anonim halk şiiri kapsamında değerlendirilen bir nazım türüdür. Özellikleri: Genellikle hece ölçüsüyle söylenir. Annenin çocuğuna karşı hissettiği duyguları (sevgi, öğüt, dilek, temenni, dua, şikâyet vb.) ifade eder. Mani nazım şekliyle söylenir, ancak düzenli bir yapı göstermez. Kalıplaşmış ifadeler içerir. İşlevi çocuğu uyutmak veya sakinleştirmek olduğundan, ezgi ön plana çıkar.

Ninnilerde genellikle mani nazım şekli kullanılır. Mani nazım şekli, 7'li hece ölçüsü ile söylenen ve aaxa kafiye örgüsüne sahip tek dörtlükten oluşan bir şiir türüdür. Ninniler, belirli bir nazım şekline bağlı olmayıp, ölçü, kafiye yapısı ve mısra sayısı açısından düzenli bir yapıya sahip değildir.

Varsağı nazım şekli, halk (aşık) edebiyatına aittir. Halk edebiyatı, klasik Türk edebiyatının üç ana döneminden en eskisidir ve 8. yüzyılda ortaya çıkmıştır.

Tefvîn-nâme adlı eserin kaç bent olduğu belirtilmemiştir. Ancak, terkib-i bent nazım şeklinde genellikle 5-10 bent bulunduğu bilinmektedir.

Fuzûlî, kaside, gazel, mesnevi ve kıt’a gibi çeşitli nazım şekillerini kullanmıştır. Kaside: Farsça Dîvân’ında 49 kaside bulunmaktadır. Gazel: Türkçe ve Farsça dîvânlarında toplam 410 gazel yer almaktadır. Mesnevi: Beng ü Bade, Sehhat o Maraz ve Rind ü Zahid gibi eserler mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Kıt’a: Dîvânlarında 46 kıt’a bulunmaktadır. Ayrıca, Fuzûlî'nin şiirlerinde musammat nazım şekli de görülmektedir.

Zileli Ceyhunî, koşma, destan, divan, semai, kalendâr ve satranç gibi halk şiiri türlerinde yazdığı şiirlerle tanınmıştır. Ceyhunî, şiirlerinde tasavvuf, aşk, doğa ve ayrılık gibi temaları işlemiştir. Ceyhunî'nin şiirleri cönklerde ve dergilerde yer almış, ancak kitaplaşmamıştır.

Hayır, tanka ve tankara aynı değildir. Tanka, klasik Japon şiirinin bir nazım şeklidir ve 5 dizeden oluşur. Tankara ise Türkçe'de "tanka mayını" veya "tanka paleti" gibi anlamlara gelen bir terimdir.

Anonim halk edebiyatının en önemli nazım şekilleri mani ve türküdür. Mani: Genellikle tek dörtlükten oluşan ve 7’li hece ölçüsüyle söylenen mani, belirli konularda ve ezgilerde söylenen bir nazım türüdür. Türkü: Kim tarafından bestelenip söylendiği belli olmayan türküler, 7, 8, 11’li hece ölçüsüyle yazılır ve genellikle aşk, doğa, güzellik gibi konuları işler.

Anonim halk edebiyatında dört nazım şekli bulunmaktadır: 1. Mani. 2. Türkü. 3. Ağıt. 4. Ninni.

Teşekkür-nâmeler, genellikle aruz vezninin uzun kalıplarıyla yazılmıştır. Teşekkür-nâmeler, şekil özellikleri itibariyle klasik tarzda kaleme alınmış olup, başlangıçtan beri özellikle kasîde nazım şekli içerisinde yer almıştır.

Murabba şiirinin nazım şekli ve özellikleri: Nazım Şekli: Murabba, dört dizelik kıtalardan (bentlerden) oluşan bir şiir türüdür. Kafiye Düzeni: Genellikle aaaa/bbba/ccca/ddda... şeklindedir. Bent Sayısı: Genellikle 3 ila 7 bentten oluşur. Ölçü: Aruz ölçüsüyle yazılır. Dil: Dili süslü ve ağırdır. Konu: Her konuda murabba yazılabilir, ancak dini, didaktik, övgü, yergi, manzum mektup ve mersiye türlerinde daha çok kullanılmıştır. Tür: İran edebiyatından Türk edebiyatına geçmiştir. Örnekler: Aşki, Muhibbi, Fuzuli, Taşlıcalı Yahya Bey ve Hayreti önemli murabba şairlerindendir. Bestelenme: 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren şarkı şeklinde bestelenen eserlerin büyük bir kısmı murabba tarzında yazılmıştır.

Sone nazım şekli, 13. yüzyılda İtalya'da ortaya çıkmış ve sonrasında Fransa ve İngiltere başta olmak üzere Avrupa'ya yayılmıştır. Türk edebiyatında ise sone, Servet-i Fünun döneminde (20. yüzyılın başları) benimsenmiş ve kullanılmaya başlanmıştır.

Özdemir Asaf, şiirlerinde genellikle serbest nazım şeklini kullanmıştır. Ancak, sonraki yıllarda dize sayılarını azaltarak halk ve divan şiirinin koşma, gazel gibi nazım türlerini de denemiştir.

Koşma nazım şekli, Türk halk edebiyatının en yaygın nazım biçimlerinden biridir ve Orta Asya'daki sözlü edebiyat geleneklerine dayanır. Kökeni, Türklerin göçebe yaşamı sırasında ozanlar (baksılar veya kamlar) tarafından söylenen manzumelerin zamanla şekillenmesiyle oluşmuştur. Tarihsel gelişimi ise Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde olgunlaşmıştır. Günümüze etkisi ise koşmanın hâlâ halk ozanları tarafından yaşatılması ve modern Türk edebiyatında da kullanılması ile devam etmektedir.

Terbaîk konusu, edebiyatta terkib-i bend nazım şeklinin işlendiği konuları ifade eder. Bu nazım şeklinde genellikle aşağıdaki konular ele alınır: Dinî konular: Münâcât ve na't gibi dinî metinler. Övgü (medhiye): Padişah, şehzade ve diğer devlet büyüklerinin övülmesi. Hiciv: Toplumun bozuk yönleri, dalkavukluklar ve idarecilerin kötü davranışları gibi konular. Felsefi ve tasavvufî düşünceler: Hayatın anlamı, insanın kâinat karşısındaki durumu gibi konular. Hayattan şikâyet: Felekten ve talihten yakınma.

Gazel, Divan edebiyatında en çok kullanılan nazım şeklidir. Gazel, en az beş, en fazla on beş beyitten oluşan ve genellikle aşk, şarap, ayrılık, hasret gibi lirik konularda yazılan bir şiir türüdür.

Cenap Şahabettin, sona veteremayı (sone) Türk edebiyatına kazandırmıştır çünkü Paris'te bulunduğu dönemde modern Fransız şiirini incelemiş ve sone gibi Batılı bir nazım şeklini edebiyatımıza tanıtmıştır.

Hem Divan hem de Tanzimat şiirinin ortak özellikleri şunlardır: 1. Nazım Şekilleri: Her iki edebiyat türünde de gazel, kaside, terkib-i bend, müseddes gibi ortak nazım şekilleri kullanılmıştır. 2. Ölçü: Aruz ölçüsü her iki edebiyat türünde de kullanılmıştır. 3. Kafiye Düzeni: Uyak düzeni aynıdır. 4. Dil Kullanımı: Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalar sıkça kullanılmıştır. Farklılıklar ise şunlardır: - Konu: Divan şiirinde aşk, tasavvuf, devlet büyüklerini övme gibi konular işlenirken, Tanzimat şiirinde eşitlik, hürriyet, adalet gibi temalar ele alınmıştır. - Yapı: Tanzimat şiirinde beyit sayıları değiştirilmiş, hece ölçüsü de kullanılmıştır. - Başlıklandırma: Tanzimat şiirinde şiirlerin adlarına nazım türünün yanı sıra konu da eklenmiştir.

Tahmis ve terbi arasındaki farklar şunlardır: 1. Tahmis: Bir gazelin her beytinin başına aynı vezinde üç mısra eklenerek oluşturulan bir nazım şeklidir. 2. Terbi: Bir gazeldeki her beytin başına, başka bir şairin aynı vezinde iki mısra eklemesi suretiyle yapılır.

Rubai nazım şeklinde tek dörtlük bulunur.