NazımŞekilleri

Divan edebiyatında kullanılan nazım şekilleri üç ana bölümde incelenir: 1. Beyitlerle kurulan nazım biçimleri: - gazel; - kaside; - mesnevi; - kıta; - müstezat. 2. Bentlerle kurulan nazım biçimleri: - murabba; - şarkı; - terkib-i bent; - terci-i bent. 3. Dörtlüklerle kurulan nazım biçimleri: - rubai; - tuyuğ.

4'lü ve 5'li nazım şekilleri şunlardır: 1. Murabba (Dörtlü): 4 mısralık bendlerle yazılmış şiirlerdir. 2. Şarkı: Bestelenmeye uygun olarak yazılmış 4 mısralık murabbalardır. 3. Muhammes (Beşli): 5 mısralık bendlerle yazılmış şiirlerdir. 4. Tahmis (Beşleme): Başka bir şairin gazelindeki beyitlere 2'şer mısra daha eklenerek oluşturulan şiirlerdir.

Nazım şekilleri, şiirlerin yapısal özelliklerine göre sınıflandırılmalarını ifade eder. Türk edebiyatında kullanılan nazım şekilleri iki gruba ayrılır: 1. Halk edebiyatı nazım şekilleri: Koşma, semai, türkü, mani, varsağı, destan, ilâhi, tekerleme. 2. Divan edebiyatı nazım şekilleri: Gazel, kaside, kıta, murabba, terkibibent, terciibent, mesnevi, müstezat, rubai, tuyuğ. Diğer nazım şekilleri ise Batı kaynaklı olup, bunlar arasında sone, terza rima, şarkı gibi türler bulunur.

Serbest müstezat, aruz ölçüsünün klasik kalıplarının bozulduğu bir nazım şeklidir. Bu nazım şeklinde aynı anda birden çok aruz kalıbı bir arada bulunur. Özellikleri: - Uzun ve kısa dizeler düzenli veya düzensiz olarak sıralanabilir. - Belirli bir kafiyeleniş görülmez. - Serbest müstezatta nazım, nesre yaklaştırılmıştır. Önemli temsilcileri: Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin ve Ahmet Haşim'dir.

9. sınıf edebiyatında kullanılan nazım şekilleri şunlardır: 1. Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri: destan, koşma, semai, varsağı, mani, türkü, ilahi, nefes, şathiye. 2. Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri: gazel, kaside, mesnevi, mersiye, muhammes, müseddes, terbi, müstezat, terkibibent, terciibent, rubai, murabba, şarkı, tuyuğ. 3. Tanzimat Sonrası Batı Etkisi Nazım Şekilleri: sone, terza-rima, serbest müstezat.

Müstezatlı gazel, her dizesine bir küçük dize eklenmiş olan divan edebiyatı nazım şeklidir. Bu türde, bir uzun bir kısa dize bir araya getirilerek yazılır ve genellikle murabba, muhammes, rubai, kıta ve beyit gibi şekillerle birleştirilir.

Tuyuğ ve rubai arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Köken ve Kullanım: Tuyuğ, Türklerin Divan edebiyatına kazandırdığı milli bir nazım şeklidir. 2. Dize Sayısı: Rubailer dört dizeden oluşurken, tuyuğlar iki dizeden oluşur. 3. Kafiye Düzeni: Tuyuğların kafiye düzeni "aaxa" şeklindedir. 4. Temalar: Rubailer genellikle felsefi, aşk veya doğa gibi temaları işlerken, tuyuğlar daha çok duygusal temaları, özellikle aşk, ayrılık ve özlem gibi konuları ele alır. 5. Ölçü: Tuyuğlar, aruzun "fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbıyla yazılırken, rubailer 24 farklı aruz kalıbıyla yazılabilir.

Dört ana nazım şekli şunlardır: 1. Rubai: Aruzun kendine özgü kalıplarıyla yazılan, dört dizeden oluşan bir nazım şeklidir. 2. Tuyuğ: Türklerin divan edebiyatına kazandırdıkları, aruzun "fâilâtün, fâilâtün, fâilün" kalıbıyla yazılan tek dörtlükten oluşan bir nazım şeklidir. 3. Murabba: Dörder dizelik bentlerden oluşan, uyak düzeni "aaaa, bbba, ccca..." şeklinde olan bir nazım şeklidir. 4. Şarkı: Bestelenmek için yazılan, genellikle 3-5 dörtlükten oluşan ve halk edebiyatındaki türkünün karşılığı olan bir nazım şeklidir.

Koşma, dörtlükler halinde ve 11'lik hece ölçüsüyle yazılan, aşk, sevgi, tabiat, kahramanlık, güzellik gibi konuları işleyen halk edebiyatının yaygın nazım şekillerinden biridir.

Sone, iki dörtlük ve iki üçlükten oluşan 14 dizelik bir nazım şeklidir. Özellikleri: 1. Kafiye Düzeni: Genellikle "abba, abba, ccd, ede" şeklinde bir kafiye düzenine sahiptir. 2. Duygu Yönünden En Yoğun Dize: Son dize, duygu yönünden en baskın dizedir. 3. Konu Sınırlaması Yok: Her türlü tema ve konu sone biçiminde işlenebilir. 4. Devrik Cümleler: Şiirin anlamını vurgulamak için devrik cümleler kullanılır. 5. Aşk Konusu: Doğu edebiyatındaki sonelerde aşk konusu işlenir, ancak Türk sonelerinde bu sınırlandırma yoktur.

Halk şiiri nazım şekilleri şunlardır: 1. Anonim Halk Edebiyatı: Mani, ninni, ağıt. 2. Aşık Edebiyatı: Koşma, semai, varsağı, destan. 3. Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı: İlahi, nefes, deme, devriye, nutuk, şathiye. Ayrıca, Batı Edebiyatı'dan alınan nazım şekilleri de vardır: sone, terza-rima, serbest müstezat.

Divan edebiyatında üç ana nazım şekli bulunmaktadır: 1. Beyitlerle kurulan nazım şekilleri: Gazel, kaside, mesnevi, kıt’a, müstezat. 2. Dörtlüklerle kurulan nazım şekilleri: Rubai, tuyuğ, murabba, şarkı. 3. Bentlerle kurulan nazım şekilleri: Terkib-i bent, terci-i bent, muhammes.

Halk edebiyatında nazım şekilleri üç ana başlık altında toplanır: anonim, aşık ve tasavvuf edebiyatı nazım şekilleri. Başlıca halk edebiyatı nazım şekilleri: 1. Anonim Halk Edebiyatı: - Mani: 7'li hece ölçüsü ile söylenen, tek dörtlükten oluşan şiirlerdir. - Ninni: Özel bir ezgi ve sade bir dille söylenen nazım biçimidir. - Ağıt: Bir kişinin ölümünden duyulan acı. 2. Aşık Edebiyatı: - Koşma: 11'li hece ölçüsüyle yazılır, toplumsal sevgi ile ilgili konular ele alınır. - Semai: 8'li hece ölçüsüyle yazılan, saf sevgi, güzellik temalı nazım biçimidir. - Varsağı: 8'li kalıplarla ele alınan, yiğitçe bir söyleyişin olduğu nazım biçimi türüdür. 3. Tasavvuf Edebiyatı: - İlahi: Allah'ı ve peygamberi öven tasavvuf edebiyatı nazım türü. - Nefes: Bektaşi şairleri tarafından Hz. Muhammet ve Hz. Ali için övgülerin söylendiği nazım biçimidir. - Deme: Alevilerin törenlerde söylediği ilmi sözlere verilen isimdir.

Rubailerde mahlas kullanılmamasının nedeni, bu nazım şeklinin düşüncelerin az sözle ve öz bir şekilde ifade edilmesini gerektirmesidir.

Koşma, halk edebiyatında en çok kullanılan nazım şekillerinden biridir.

Aruz ölçüsüyle yazılan şiirlerde 6 ana nazım şekli bulunmaktadır: 1. Divan (Divani). 2. Selis. 3. Semai. 4. Kalenderi. 5. Satranç. 6. Vezn-i Aher.

Batı edebiyatından alınan bazı nazım şekilleri şunlardır: 1. Sone: İki dörtlük ve iki üçlükten oluşan, 14 dizelik bir nazım şeklidir. 2. Terza-rima: Üçlü bentlerden oluşan ve en sonu tek dizeye bağlanan bir nazım şeklidir. 3. Triyole: On dizeden oluşur. 4. Balad: Batı edebiyatlarında konusunu heyecan verici ya da romantik hikâyelerden alan halk türkülerine verilen addır. 5. Serbest Müstezat: Hem hece hem de aruzun değişik kalıplarıyla yazılan bir nazım şeklidir.

“Bir Günün Sonunda Arzu” şiirinin nazım şekli serbest müstezattır.

Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Hatırlama" adlı şiirinde koşma tipi nazım şekli kullanılmıştır.

ABCB kafiye şeması, koşma nazım şekline aittir.