Mani

Maninin özellikleri şunlardır: 1. Hece Ölçüsü: Maniler, genellikle yedili hece ölçüsü ile yazılır. 2. Dize Sayısı: Dört dizeden oluşur, ancak beş, altı, yedi dizeli artık maniler de vardır. 3. Kafiye Şeması: İlk iki dize uyağı doldurmak veya temel düşünceye giriş yapmak için söylenir, son iki dize ise asıl anlatılmak isteneni içerir (aaxa). 4. Konu: Aşk, doğa, toplumsal konular gibi çeşitli temaları işler. 5. Söylenme Amacı: Düğün, bayram gibi özel günlerde veya günlük yaşamda söylenir. 6. Karşılıklı Söyleme: İki kişi arasında soru cevap şeklinde söylenen deyişler de vardır.

"Tahriri mani" ifadesi, "yazılı mani" anlamına gelir.

7'li mani, genellikle 7 heceden oluşan dört dizelik bir halk edebiyatı nazım biçimidir. Örnek 7'li maniler: 1. "Bir dalda iki kiraz, al senin olsun, kara benim". 2. "Yemenimin uçları, çıkamam yokuşları, selam edin yârime, yedi dağın kuşları". 3. "Kadifeden kesesi, kahveden gelir sesi, benim sevdiğim yiğit, bekârların efesi".

Mani örnekleri çeşitli konularda yazılmış olabilir. İşte bazı mani türleri ve örnekleri: 1. Düz (tam) mani: Yedi heceli dört dizeden oluşur ve kafiye düzeni aaxa şeklindedir. Örnek: "Şu dağlar olmasaydı / Çiçeği solmasaydı / Ölüm Allah’ın emri / Ayrılık olmasaydı". 2. Kesik (cinaslı) mani: İlk dizesi cinaslı bir sözden oluşur ve hece sayısı bakımından diğerlerinden eksiktir. Örnek: "Böyle bağlar / Yâr başın böyle bağlar / Gül açmaz bülbül ötmez / Yıkılsın böyle bağlar". 3. Yedekli (artık) mani: Düz maninin sonuna iki dize daha eklenerek elde edilir. Örnek: "Ağlarım çağlar gibi / Derdim var dağlar gibi / Ciğerden yaralıyım / Gülerim sağlar gibi". 4. Deyiş: İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Örnek: "Rafta hedik kaynana / Dişi gedik kaynana / Oğlun çerez getirdi / Sensiz yedik kaynana". Ayrıca, Ramazan manileri de yaygın olarak söylenir ve aşağıdaki gibi örnekler verilebilir: - "Besmeleyle çıktım yola / Selam verdim sağa sola / A benim ağalarım / Ramazanınız mübarek ola". - "Sahur vakti kalktım ama / Gözler hâlâ rüyalarda / Çay koyayım dedim ama / Kettle'ı koydum dolaba!".

Manilerde dört dize olmasının nedeni, bu nazım türünün tek dörtlük şeklinde olmasıdır.

Mani, Türk edebiyatının geleneksel şiir türlerinden biridir ve genellikle 7’li hece ölçüsüyle yazılan dörtlüklerden oluşur. Mani örnekleri: 1. "Bir dalda iki kiraz, al senin olsun, kara benim". 2. "Başı bağlı gelin, bileziği yelken". 3. "Gelir bir öten kuş, eylenir gelir". 4. "Elma dalda durmaz, dalını kırarlar". 5. "Yağmur yağar gözüme, belleğimden silinir".

Mani yazmak için aşağıdaki adımları izlemek ve örnekleri incelemek faydalı olabilir: 1. Konu Seçimi: Genellikle sevgi, aşk, doğa gibi temalar tercih edilir. 2. Şiirin Temel Yapısı: Mani, dört mısradan oluşur. İlk iki mısra dize, son iki mısra kavuşturma olarak adlandırılır. 3. Ölçü ve Kafiye: 7 heceli ölçü ve AABB veya ABAB kafiye yapısı kullanılır. 4. İfade Tarzı: Yalın bir dil kullanmak ve kelime oyunlarına yer vermek yaygındır. Örnek Maniler: - Aşk Manisi: "Gözlerin yıldız gibi parlıyor, kalbim sana vurdu, atmayı durdu. Aşkınla yanıyorum, sevgilim, sonsuz bir aşkla sana tutuldum". - Doğa Manisi: "Dağların zirvesi karla kaplı, gökyüzü mavi, güneş parlıyor. Doğanın güzellikleri etkileyici, bu manzarayı asla unutmayacağım".

Anne konulu bir mani örneği: > Maniciyim mani, > Benim annem bir inci, > Ben annemi çok severim, > Her anne çocuğuna bir inci.

En komik manilerden bazıları şunlardır: 1. "Çamurdan bir çiçek yapar, Açınca mis gibi kokar, Bir gün ben de sevgiyle, Gülümseyip dostumla yoklar". 2. "Market sırada durdum bir an, Yemek almayı unuttum bir zaman, Kasiyer gülerek sordu bana, Neden geldi buraya sırf yan!". 3. "İftarda gözüm pilavda, Tatlı varmış baklavada. Her şeyi fazla kaçırdım, Şimdi yatıyorum divanda!". 4. "Ramazan’da niyet ettim, Sahura da erken gittim. Gözüm kapalı yerken ben, Zeytin yerine çekirdek yuttum!".

Mani, genellikle dört dizeden oluşan, ritmik yapıya sahip bir halk şiiri türüdür. Manilerin bazı özellikleri: - Kafiye şeması: "aaxa" şeklindedir. - Konu sınırlaması: Herhangi bir konu sınırlaması yoktur, aşk, doğa, günlük yaşam, öğüt verme gibi çeşitli konuları işler. - Hece ölçüsü: Genellikle yedili hece ölçüsüyle yazılır. - Anonimlik: İlk söyleyeni belli değildir. - Ezgi: Kendilerine ait özel bir ezgiyle söylenirler. Manilerin dört çeşidi vardır: 1. Düz (Tam) Mani: Dört dizeden oluşur. 2. Kesik (Cinaslı) Mani: İlk dizesinde hece sayısı eksik bırakılır. 3. Yedekli (Artık) Mani: Dört dizenin üzerine iki dize daha eklenir. 4. Karşılıklı (Deyiş) Mani: İki kişinin karşılıklı olarak söyledikleri manilerdir.

Maniler, şekillerine ve konularına göre çeşitli türlere ayrılır: 1. Düz (Tam) Mani: 7 heceli dört dizeden oluşur ve kafiye düzeni aaxa şeklindedir. 2. Kesik (Cinaslı) Mani: İlk dizesi 7 heceden az, anlamlı veya anlamsız bir sözcük grubundan oluşur. 3. Yedekli (Artık) Mani: Düz maninin sonuna iki dize daha eklenerek oluşturulur. 4. Ayaklı Mani: Kesik manilerin birinci dizesinin doldurularak söylenen şeklidir. 5. Deyiş (Karşılıklı Mani): İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir, soru cevap şeklinde düzenlenir. Ayrıca, niyet manileri, atışma manileri, tarlada çalışırken söylenen maniler gibi konularına göre de farklı mani türleri vardır.

Komik mani çeşitleri şunlardır: 1. Düz Mani: Dört dizeden oluşur ve kafiye şeması aaxa şeklindedir. 2. Kesik (Cinaslı) Mani: İlk dizede hece sayısı eksik bırakılır ve genellikle ilk dize anlamlı veya anlamsız sözcüklerden oluşur. 3. Yedekli (Artık) Mani: Klasik dört dizenin üzerine iki dize daha eklenerek oluşan mani türüdür. 4. Karşılıklı Mani (Deyiş): İki kişinin karşılıklı olarak söylediği, sorulu cevaplı manilerdir. Ayrıca, Ramazan manileri de komik ve eğlenceli içeriklere sahip olabilir.

En çok bilinen mani türlerinden biri düz (tam) mani olarak kabul edilir. Bu tür maniler, yedi heceli dört dizeden oluşur ve kafiye şeması aaxa şeklindedir.

Maninin amacı, genellikle duygu ve düşünceleri kısa ve etkili bir şekilde ifade etmek olarak özetlenebilir. Bunun yanı sıra maniler, aşağıdaki işlevlere de sahiptir: Öğüt verme: Oğul, kız, gelin, çocuklara akıl vermek veya kötülüklere karşı uyarmak gibi. Toplumsal olayların aktarımı: Örf, âdet ve geleneklerin kuşaktan kuşağa aktarımını sağlamak. Eğlence: Halk arasında eğlence ve iletişim aracı olarak kullanmak.

Manilerde genellikle dört dize olmasının nedeni, bu nazım türünün tek dörtlük şeklinde olmasıdır.

4 dizeli maniler genellikle düz (tam) mani olarak adlandırılır ve uyak düzeni aaxa şeklindedir. İşte birkaç örnek: 1. Gidene bak gidene Güller sarmış dikene Mevla sabırlar versin Gizi sevda çekene 2. Altını sarraf bilir Hastayı cerrah bilir Ben seni sevdiğimi Yalnız bir Allah bilir 3. Bahçelerde saz olur Gül açılır yaz olur Ben yârime gül demem Gülün ömrü az olur

Mani ve türkü arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Yapı ve Uzunluk: Mani, genellikle dörtlükler halinde, kısa ve özlü bir şiir türüdür. 2. Konu: Maniler, aşk, doğa, ayrılık gibi evrensel duyguları işlerken, türküler tarih, kahramanlık, toplumsal olaylar gibi çeşitli konuları ele alır. 3. Kafiye Düzeni: Manilerde kafiye düzeni "aaxa" şeklindedir. 4. Söylenme Amacı: Maniler, anlık duyguları ifade etmek için doğaçlama olarak söylenir.

Maniler ve türküler arasındaki temel farklar şunlardır: Maniler: - Yapı: Genellikle dörtlükler halinde, 7'li hece ölçüsü ile söylenir. - Konu: Aşk, doğa, ayrılık gibi temaları işler. - Kullanım: Anlık duyguları ifade etmek için doğaçlama olarak söylenir. - Kafiye düzeni: aaxa şeklindedir. Türküler: - Yapı: Daha uzun ve melodiye sahip halk şarkılarıdır. - Konu: Tarih, kahramanlık, toplumsal olaylar, aşk ve doğa gibi çeşitli konuları işler. - Kullanım: Sosyal etkinliklerde, genellikle müzik eşliğinde topluca söylenir. - Kafiye düzeni: "aaab cccb dddb" veya "aaabb cccbb dddbb" şeklinde olabilir.

En çok bilinen halk şiiri türleri arasında türkü, mani, destan ve koşma yer almaktadır.

Maninin en belirgin özelliği, genellikle dört dizeden oluşması ve ilk üç dizenin kafiyeli, dördüncü dizenin ise serbest olmasıdır.