NazımŞekilleri

Rubai, tek dörtlükten oluşan bir nazım biçimidir.

Selaset, edebiyatta "sözlü veya yazılı ifadenin açık, akıcı, kolay ve ahenkli olması" anlamına gelir. Selis ise, halk edebiyatında aruz vezni ile yazılmış şiirlere denir. Bazı belagat kitaplarında selaset, "ibarenin ahenkli olması" olarak da tanımlanır.

Mehmet Akif Ersoy'un "Zulmü Alkışlayamam" şiiri, serbest nazım şeklindedir. Şiir, dört kıtadan oluşur ve her kıta dört dizeden meydana gelir.

Aşık tarzı halk şiirine bazı örnekler: Karacaoğlan: "İletip kodular beni sinime / Gökteki melekler gelmez yanıma / Ruhum çevrilip de girmez tenime / Öldüğüm günleri bilse gerektir". "Şu yalan dünyaya geldim geleli / Severim kır atı bir de güzeli / Değip on beşime kendim bileli / Severim kır atı bir de güzeli". Aşık Dertli: "Yıl yıldan kötü gelecek derken / Gün günden kötü geldi". Aşık Mahzuni Şerif: "Hasılı sözümün tersine yürü / Görmesin gözlerim topalı körü / Kısa yerden eksik etme ömrü". Köroğlu: "Benden selam olsun Bolu Beyi’ne / Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır / Ok gıcırtısından kalkan sesinden / Dağlar seda verip seslenmelidir". Dadaloğlu: "Koçaklama" türündeki şiirleriyle bilinir. Aşık tarzı halk şiirinin nazım biçimleri arasında semai, koşma, güzelleme, taşlama ve varsağı bulunur.

Tuyuğ, rubaiden daha az kullanılmasının nedeni, kurallarının tam oturmamış olması ve 16. yüzyılda klasik dönemin başlamasıyla tercih edilmemesi olarak gösterilebilir. Ayrıca, tuyuğun daha çok bireysel konular işlerken, rubainin felsefi yönünün ağır basması da bu nazım şeklinin daha az kullanılmasına katkıda bulunmuş olabilir.

Mesnevi, divan edebiyatının en uzun nazım şeklidir. Özellikleri: Beyit sayısı sınırsızdır. Her beytin kendi arasında kafiyesi vardır (aa, bb, cc, dd...). Genellikle aşk, savaş, kahramanlık gibi uzun konular işlenir. Aruzun kısa kalıplarıyla yazılır. Örnekler arasında "Leyla ile Mecnun", "Ferhat ile Şirin" gibi aşk hikayeleri bulunur.

Koçaklama ve destan aynı değildir, ancak her ikisi de âşık edebiyatı nazım biçimleri arasında yer alır. Koçaklama, savaş, kahramanlık ve yiğitlik gibi konuları coşkulu bir söyleyişle işleyen koşmalardır. Destan ise, toplumu yakından ilgilendiren savaş, ayaklanma, eşkıyalık, kıtlık, deprem, yangın gibi olaylar; toplumsal yergiler; cimrilik, dalkavukluk, mirasyedilik gibi gülünç hayat olayları üzerinde duran, dörtlüklerle oluşan ve halk şiirinin en uzun nazım biçimidir. Destanlarda duygusal öğelere hemen hiç yer verilmez.

Şeyh Galip, şarkı nazım şekliyle şiirler yazmıştır. Bazı şarkı nazım şekilleri: Nakaratlı: aAaA / bbbA / .... Müzdevic: aaaa / bbba / .... abab / cccb: 1 şarkı. aaxa / bbba: 1 şarkı. aaBa / cccB: 4 şarkı. Şeyh Galip, şarkılarında genellikle fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün vezni kullanmıştır.

Miyan, kasidede üçüncü mısrayı ifade eder. Kaside, din ve devlet büyüklerini övmek ya da yermek amacıyla yazılan şiir türüdür. Kasidenin nesib bölümünde bahar tasviri yapılmışsa "bahariye", kış tasviri yapılmışsa "şitâiyye" gibi adlar alır.

Terzarima ve sone arasındaki temel farklar şunlardır: Terzarima: Bent sayısı: Sınırsızdır. Kafiye düzeni: "aba, bcb, cdc, d" şeklindedir. Örnek: Tevfik Fikret'in "Şehrâyîn" adlı şiiri. Sone: Bent sayısı: İki dörtlük ve iki üçlükten oluşur, toplam 14 mısradır. Kafiye düzeni: "abba, abba, ccd, ede" şeklindedir. Örnek: Cenap Şahabettin'in "Şi'r-i Na-Nüvişte" adlı şiiri. Özetle, terzarima daha esnek bir yapıya sahip olup, üçer mısralık bentlerden oluşur ve genellikle tek bir mısra ile sona erer. Sone ise daha sabit bir yapıya sahip olup, dörtlük ve üçlüklerden oluşan 14 mısralık bir nazım şeklidir.

Divan şiiri yazmak için aşağıdaki nazım şekillerinden yararlanılabilir: Gazel: Beyitler halinde yazılır, beyit sayısı beş ile onbeş arasında değişir. Örnek: > İlm kesbiyle pâye-i rıf’at > Arzû-yı muhal imiş ancak > Işk imiş her ne var âlemde > İlm bir kîyl ü kâl imiş ancak. Mesnevi: Her beytin kendi içinde kafiyeli olduğu nazım şeklidir. Örnek: > Bir merhaleden güneşle derya görünür > Bir merhaleden her iki dünyâ görünür > Son merhale bir fasl-ı hazandır ki sürer > Geçmiş gelecek cümlesi rüya görünür. Şarkı: Bestelenmek için yazılan, çoğunlukla dört dizelik bendlerden oluşan nazım şeklidir. Örnek: > Sevdiğim canım yolunda hâke yeksan olduğum > Iyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum > Ey benim aşkınla bülbül gibi nâlân olduğum > Iyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum. Örnekler için aşağıdaki kaynaklar da incelenebilir: prfakademi.com; isev.org.tr; turkedebiyati.org.

Evet, murabba formunda aşk konusu işlenir. Murabba, genellikle aşk, ayrılık, acı, zamanın geçişi ve insanın varoluşsal sorgulamaları gibi evrensel temalarla iç içe olan bir nazım biçimidir. Aşk teması, murabba formunda sıkça işlenen bir konudur.

Terci-i bent nazım şekli, Divan edebiyatı dönemine aittir.

Müseddes, Divan şiirinde altışar mısralık bendlerden oluşan musammat nazım şeklidir. Kafiye düzeni aaaaaa, bbbbba... şeklindedir.

Taştir, divan edebiyatında bir gazelin her beytinin mısraları arasına aynı vezinde iki, üç, dört mısra eklenerek oluşturulan musammat bir nazım şeklidir.

Tanzimat Dönemi'nin 1. döneminde divan edebiyatının nazım şekilleri kullanılmıştır.

Müsemmen kelimesinin iki farklı anlamı vardır: müzik ve edebiyat: 1. Türk müziği terimi olarak müsemmen: Sekiz zamanlı bir usul olup, bir üç zamanla bir beş zamanın veya bir semâi ile bir Türk aksağının birbirine eklenmesiyle oluşmuştur. 2. Edebiyat terimi olarak müsemmen: Sekiz mısradan oluşan bir nazım şeklidir.

Terkib-i bent, klasik Türk edebiyatında kullanılan bir nazım şeklidir. Özellikleri: - Bent sayısı: 3 ile 12 arasında değişir. - Beyit sayısı: Bentler 4 ile 10 arasında beyitten oluşur. - Kafiye düzeni: Gazeldeki gibidir, her bendin sonunda "vasıta beyti" adı verilen bir beyit bulunur. - Konu: Mersiye, münacaat, methiye, hicviye, sosyal konular, din, tasavvuf, felsefe gibi çeşitli konuları işleyebilir. Örnekler: - Fuzuli'nin "Su Kasidesi". - Baki'nin "Kanuni Mersiyesi".

Serveti Fünun edebiyatında kullanılan nazım şekilleri üç grupta toplanabilir: 1. Fransız ve Batı edebiyatından aynen alınanlar. 2. Divan edebiyatından alınıp değiştirilenler. 3. Ne Batı ne de Divan şiirinde bulunup kendileri tarafından icat edilenler. Ayrıca, balad gibi Batı edebiyatında yaygın olan nazım şekilleri de Serveti Fünun edebiyatında kullanılmıştır.

Musammat nazım şekli, Divan edebiyatı dönemine aittir.