Mesnevi

Hüsrev-ü Şirin mesnevisi, mesnevi türünde yazılmış bir eserdir.

Mesnevi ve gazel nazım biçimleri arasındaki temel farklar şunlardır: Mesnevi: - Beyit sayısı sınırsızdır ve her beyit kendi arasında kafiyelidir (aa/bb/cc/dd...). - Aruzun kısa kalıpları ile yazılır ve genellikle aşk, tasavvuf, kahramanlık gibi konuları işler. - Hikaye ve romanın yerini tutar Divan edebiyatında. Gazel: - 5-15 beyit arasında yazılır ve uyak düzeni "aa/ba/ca/da..." şeklindedir. - İlk beyitine "matla", son beyitine "makta" denir ve en güzel beyitine "beyt-ül gazel" denir. - Aşk, şarap, ayrılık gibi lirik konuları işler ve genellikle her beyit farklı konudan söz eder.

Mesnevî adlı eser, 25.632 beyitten oluşmaktadır.

Gülşehrî'nin "Feleknâme" adlı eseri, Farsça bir mesnevi türüdür.

Beng ü Bade, Fuzuli'nin 440 beyitlik mesnevisi olup, esrar (beng) ve şarabın (bade) karşılaştırılmasını konu alır. Eserde, esrar II. Bayezid'i, şarap ise Şah İsmail'i temsil etmektedir. Ayrıca, teşhis sanatı kullanılarak içki ve yiyecekler insan gibi canlandırılmış ve onların maceraları anlatılmıştır.

Salâmân ve Absâl hikâyesi, Lami’î’nin Molla Cami’den tercüme ettiği bir mesnevi olarak anlatılır. Hikâyenin konusu şu şekildedir: Yunan ülkesinin evlat hasreti çeken bir hükümdarı vardır. Salâmân büyüdükçe, Absâl ona âşık olmaya başlar ve onu da kendisine âşık etmeyi başarır. Onların bu hâllerinden haberdar olan hükümdar, önce yardım eder. Sonunda Salâmân, babasının yardımıyla sevgilisinin ölümünden kurtulur.

Mesnevî'nin şerhini yapan bazı önemli kişiler şunlardır: 1. Şem‘î Efendi: XVI. yüzyılda yaşamış olan Şem‘î Efendi, Mesnevî'nin tamamını kapsayan ilk Türkçe şerhi yazmıştır. 2. Ahmed Avnî Konuk: 1929-1937 yılları arasında Mesnevî-i Şerîf'in şerhini kaleme almıştır ve bu eser, Türkçe olarak yapılmış en kapsamlı şerh olarak kabul edilir. 3. Âbidin Paşa: XIX. yüzyılda yaşamış olan Âbidin Paşa, Mesnevî'nin tercüme ve şerhini yapmıştır.

"Beng" ve "bade", Fuzuli'nin "Beng ü Bade" adlı mesnevisinde farklı kavramları temsil eder: - "Beng", afyon veya esrar anlamına gelir ve II. Bayezid'i simgeler. - "Bade" ise şarap anlamına gelir ve Şah İsmail'i temsil eder.

Fuzuli, özellikle aşağıdaki şiirleriyle meşhurdur: 1. "Su Kasidesi": Hz. Muhammed'e duyulan derin sevgiyi ve suya duyulan hasreti anlatan bir şiirdir. 2. "Leylâ ile Mecnun": Aynı konuda yazılmış en iyi mesnevilerden biri olarak kabul edilir. 3. "Beng ü Bade": Afyonla şarabın karşılaştırıldığı 440 beyitlik bir Türkçe mesnevi. 4. "Şikâyetnâme": Fuzuli'nin yoksulluğunu ve devlet memurlarının yolsuzluklarını eleştirdiği mektubu. 5. "Hadikatü's-Süeda": Hz. Hüseyin'in Kerbela'da şehit edilmesini anlatan mensur bir eserdir.

Manzum fetihnameler, Osmanlı Devleti'nin fetihle sonuçlanan askeri seferlerini konu alan ve mesnevi nazım şekliyle yazılmış edebi eserlerdir. Bu türün bazı örnekleri şunlardır: Safâyî'nin Fetihnâme-i İnebahtı ve Moton adlı eseri, II. Bayezid'in 1499-1500 yıllarında Venediklilere karşı gerçekleştirdiği İnebahtı ve Moton seferindeki donanma savaşlarını anlatır. Bahârî'nin Kıyâmetnâme (Fetihnâme-i Üngürüs) adlı eseri, Kanûnî Sultan Süleyman'ın 1526 tarihli Mohaç seferi ve Budin'i fethini konu alır. Nidâî'nin Fetihnâme-i Kal’a-i Cerbe adlı eseri, Kanuni dönemi kaptanıderyası olan Piyale Paşa'nın 1560 tarihinde Tunus'ta bulunan Cerbe Kalesi'ni fethini anlatır. Rumûzî'nin Nâme-i Fütûh-ı Yemen adlı eseri, Koca Sinan Paşa'nın 1569-1571 tarihleri arasında Yemen'deki isyanları bastırıp oraları yeniden fethini konu alır. Harîmî'nin Gonca-i Bâğ-ı Murâd adlı eseri ise Özdemiroğlu Osman Paşa'nın 1585 tarihli Tebriz fethini (III. Murad dönemi) anlatır.

Hüsn ü Aşk mesnevisinin dibacesi 2042 beyitten oluşmaktadır.

Mesnevi hikayeleri, genellikle aşk, kahramanlık, dini ve tasavvufi konular gibi çeşitli temaları işleyen uzun anlatılardır. İşte bazı mesnevi hikayeleri örnekleri: 1. "Leyla ile Mecnun": Fuzuli tarafından kaleme alınan bu eser, klasik bir aşk hikayesinin mesnevi formatında anlatımıdır. 2. "Hüsn ü Aşk": Şeyh Galip'in yazdığı bu mesnevi, aşk ve tasavvufu işler. 3. "İskendername": Ahmedi'nin yazdığı bu eser, kahramanlık hikayelerini anlatır. 4. "Vesiletü'n-Necat / Mevlid": Süleyman Çelebi'nin dini içerikli mesnevisidir ve Hz. Muhammed'in hayatını konu alır. 5. "Kutadgu Bilig": Yusuf Has Hacib'in yazdığı bu eser, öğüt verici bir mesnevi olup, devlet yönetimi üzerine bilgiler içerir. Ayrıca, mesnevi hikayelerinde masal ve destan havası da görülür.

“Hüsrev ü Şirin” mesnevisi, Şeyhi tarafından kaleme alınmıştır.

Sebeb-i telif bölümü, mesnevilerde ve zamanla nesir eserlerde bulunur.

Evet, "Leyla ile Mecnun" bir mesnevi türüdür. Bu eser, 1535 yılında Fuzûlî tarafından kaleme alınmıştır.

"İskendername" adlı eser, Ahmedî tarafından yazılmıştır.

Mesnevi ve divan şiiri örnekleri şunlardır: Mesnevi Örnekleri: 1. Mevlana – Mesnevi: Tasavvufi öğretiler içeren, dünya edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. 2. Şeyh Galip – Hüsn ü Aşk: Aşk ve tasavvufu işleyen önemli bir mesnevidir. 3. Fuzuli – Leyla ile Mecnun: Klasik bir aşk hikayesinin mesnevi formatında anlatımıdır. 4. Süleyman Çelebi – Mevlid: Dini içerikli bir mesnevi olup, Hz. Muhammed'in hayatını anlatır. 5. Yusuf Has Hacib – Kutadgu Bilig: Öğüt verici bir mesnevi olup, devlet yönetimi üzerine bilgiler içerir. Divan Şiiri Örnekleri: 1. Nabi – Hayriyye, Hayrabat: Dili sade, üslubu sağlam ve akıcıdır. 2. Nefi – Kasideler ve Hicivler: Sağlam üslubu ve ağır dili ile tanınır. 3. Şeyhi – Harname: Hiciv türüne örnek olan bir mesnevidir. 4. Ali Şir Nevai – Mecalisü'n Nefais: İlk tezkire olan yapıt.

Leyla ile Mecnun mesnevisi, Divan Edebiyatı'nın Olgunlaşma Dönemine aittir.

Mesnevî'de üç tane evrensel değer bulunmaktadır: hürriyet, barış ve eşitlik.

Mesnevi'de geçen ihtiyar adam ve terazi hikayesi şu şekildedir: Yaşlı bir adam, kuyumcuya giderek altın tartmak için terazisini ister. Kuyumcu, adamın yaşlı olduğunu ve ellerinin titrediğini, bu yüzden altınların yere döküleceğini, sonra süpürge isteyip altınları toplayacağını ve en son olarak da elek olan kalbur isteyeceğini söyler. Bu hikaye, akıllı insanın işin başından sonunu görmesi ve aklını kullanarak ileriyi düşünmesi temalarını işlemektedir.