Mecaz

Evet, "alaşağı etmek" mecazdır. Türk Dil Kurumu'na göre "alaşağı etmek" deyiminin mecaz anlamı "kötülemek, değersiz göstermek"tir.

Hayır, hüsn-i talil ve mecaz-ı mürsel aynı değildir. Hüsn-i talil (güzel neden bulma), bir olayın gerçek nedenini bırakıp, hayali ve estetik bir sebebe bağlama sanatıdır. Mecaz-ı mürsel (ad aktarması), benzetme amacı olmaksızın, bir kelimenin başka bir kelimenin yerine kullanılmasıdır. Bu iki sanat, farklı edebi söz sanatları olup, kullanım amaçları ve yöntemleri farklıdır.

Mecaz anlamlı cümle örnekleri: Konsere gidemeyince biletlerimiz yandı. Onun bakışları yüreğimi yakıyor, beni kahrediyordu. Ağırdan alıyordu. Dünya başına yıkıldı. Yüreği ağzına geldi. Odasını fırtına gibi terk etti. Yıldızlar göz kırptı. Kalbim buz kesildi. Düşünceler denizinde yüzüyorum. Otobüsü kaçırınca konser biletlerimiz de yandı.

Mecaz ve yakıştırmaca aynı şey değildir. Mecaz anlam, bir kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Yakıştırmaca ise, adı bilinmeyen veya adı olduğu halde bilinmeyen varlıklar çeşitli özellikleri nedeniyle uygun olan kelimelerle adlandırılmasıdır. Örneğin, "uçağın kanadı" veya "masanın gözü" ifadelerinde kelime, gerçek anlamından uzaklaşmamış, ancak şekil benzerliği nedeniyle başka bir varlığa yakıştırılmıştır.

Yanmak kelimesi, Türk Dil Kurumu'na göre 16 farklı anlama gelmektedir: Ateş durumuna geçmek, tutuşmak." Isı, ışık veren bir konuma geçmek." Bütünü veya bir bölümü ateş veya sıcaklığın etkisi ile bozulmak, kömür durumuna geçmek." Isı etkisiyle vücudun bir yanı yara olmak, kızarmak veya rengi koyulaşmak." Vücut veya nesnelerin ısısının artması." Birtakım etmenlerin etkisiyle işe yaramaz duruma gelmek." Yanık acısına benzer bir acı duymak." Çok istemek, çabalamak." Çok üzülmek." Çok sevmek, büyük bir aşk ile sevmek. Hükümsüz kalmak, değerini yitirmek. Zarara, kötülüğe uğramak. Çocuk oyunlarında oyun dışı kalmak. Bir bir sıralamak, dile getirmek, dert dökmek, anlatmak. Ayrıca, Divanü Lügati't-Türk'te yanmak kelimesinin "döndürmek", "kusmak" ve "korkutmak" gibi anlamları da bulunmaktadır.

Gözbebeği kelimesi, bulmacalarda mecazen çok önem ve değer verilen kişiyi ifade etmek için kullanılır.

"Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur" atasözü gerçek anlamlıdır. İki dağın fiziksel olarak bir araya gelmesi coğrafi açıdan zordur.

Evet, "sol" kelimesinin mecaz eş seslisi vardır. "Sol" kelimesi, Türkçede üç farklı anlamda kullanılabilir: 1. Müzik terimi: Sol anahtarı veya notayı ifade eder. 2. Yön: Sol yönünü belirtir. 3. Fiil: "Solmak" anlamına gelir. Bu anlamlar aynı şekilde yazılmasına rağmen farklı anlamlara geldiği için "sol" kelimesi eş sesli (sesteş) olarak kabul edilir.

Karanlık kelimesini mecazi anlamda kullanan bir cümle: "O adamın karanlık bir yönü olduğunu söylemiştim". "Ne zaman karanlık günlerden kurtulup, aydınlıklara çıkacağız?". "Çokça karanlık yanları olan bir insandı". Karanlık kelimesi, mecazi olarak kuşku verici, bilinmeyen, ne olacağı ve sonu kestirilemeyeni ifade eder.

Gem vurmak deyimi, mecaz olarak her türlü taşkınlığı, isteği, hevesi vb.ni engellemek anlamına gelir. Örnek cümle: "Bu kıskançlığına gem vurmalısın." Ayrıca, deyimin "hayvanın ağzına gem takmak" şeklinde bir gerçek anlamı da vardır.

"Aslan yattığı yerden belli olur" atasözü mecaz değildir, gerçek bir durumu ifade eder. Türk Dil Kurumu'na göre bu atasözü, "Bir kimsenin kişiliği, oturup yattığı yerin niteliğinden, temizliğinden, düzeninden anlaşılır" anlamına gelir.

"Sotwe'de efsane" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, "efsane" kelimesinin genel anlamları şunlardır: Mitolojik ve tarihi olayları içeren, doğaüstü varlıkları, kahramanları ve sembolleri konu alan anlatı. Olağanüstü, hayali ve asılsız hikaye. Olağanüstü bir başarı elde etmiş kişi veya kurum. Ayrıca, günlük dilde "efsane" kelimesi, bir olayı, bir kişiyi veya bir şeyi olağanüstü, harika ve etkileyici olarak nitelendirmek için de kullanılır.

Kaynak yapmak ifadesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. İmalat terimi olarak kaynak yapmak: Malzemeleri, genellikle metalleri veya termoplastikleri, ısı ve/veya basınç kullanarak birleştirmek anlamına gelir. 2. Sosyal davranış olarak kaynak yapmak: Sırayı beklemeden, başkalarının hakkını alarak ön taraflara geçmek anlamına gelir.

Mecazen başarılı kimse, bulmacalarda aşağıdaki kelimelerden biri olarak yanıtlanabilir: Altınadam; Likayti; Muvaffak; Rate. Ayrıca, "başarılı" kelimesi de bu anlamda kullanılabilir.

Yanmak kelimesi hem gerçek hem de mecaz anlam taşıyabilir. Gerçek anlam: Ateşin etkisiyle bir şeyin tutuşması, zarar görmesi. Mecaz anlam: Üzüntü, acı veya pişmanlık duymak.

Necip Fazıl Kısakürek'in "Kaldırımlar" şiirinde yer alan bazı mecazlar şunlardır: Teşhis (Kişileştirme). Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması). Teşbih (Benzetme). Leff-ü Neşr. Ayrıca şiirde aliterasyon, asonans, tekrir gibi söz sanatları da bulunmaktadır.

Mecazi anlamda abartma, bir durumun, olayın veya özelliğin olduğundan daha büyük ya da daha küçük gösterilmesidir. Bazı abartma örnekleri: "Gözyaşları sel oldu". "Bu kadar ağır bir yükü dünya sırtlayamaz". "Birikmiş olan çamaşırlar dağ gibi oldu". "O kadar açım ki bir fil yiyebilirim". Abartma, edebiyatta sıkça kullanılan bir söz sanatı olup, günlük konuşmalarda da yer alır.

Evet, "iki ayağını bir pabuca sokmak" bir mecazdır. Bu deyim, birini bir işi hemen yapması için çok sıkıştırmak, bir işi çabucak yapıp bitirmesi için kişiyi zora sokmak anlamına gelir.

"Hasret çeken gönüller kuşatmış ocağı" dizesi, mecaz-ı mürsel (teşhis) söz sanatıdır. Bu sanatta, bir sözcük benzetme amacı gütmeden, başka bir sözcüğün anlamını yüklenmiş şekilde kullanılır.

"Saksı olmak" ifadesi, İngiltere'de utangaç, popüler olmayan ve sosyal aktivitelere katılmaktansa gözlem yapmayı tercih eden kişiler için kullanılan bir deyimdir. Stephen Chbosky'nin yönettiği Saksı Olmanın Faydaları (The Perks of Being Wallflower) filmi ise, bu deyimin ötesinde, travmatik bir geçmişe sahip, kendini farklı hisseden ve sosyal anksiyete yaşayan bir ergenin, yeni arkadaşlıklar kurarak kendini ait hissetme çabasını anlatır. Ayrıca, "saksı olmanın faydaları" mizahi bir bakış açısıyla ele alındığında, pasif bir duruşun enerji tasarrufu sağlama, gereksiz tartışmalardan uzak tutma ve huzur verme gibi avantajlar sunduğu düşünülebilir.