Mecaz

"Uzun ince" ifadesi, hem fiziksel hem de mecazi anlamlar taşır: 1. Fiziksel Anlam: Bir nesnenin hem uzun hem de ince olduğunu ifade eder. 2. Mecazi Anlam: Genellikle hayat yolculuğu veya yaşam gibi kavramları temsil eder.

"Sarı saçlarına deli gönlümü bağlamışım, çözülmüyor Mihriban" dizesi, Abdurrahim Karakoç'un "Mihriban" adlı türküsünde geçmektedir. Bu dizedeki "gönül bağlamak" ifadesi, mecazi anlamda kullanılmıştır ve aşkın insanı esir edici etkisini anlatmak için tercih edilmiştir.

"Körükle gitmek" deyimi mecazi bir anlam taşır.

Şiirde ad aktarması (mecaz-ı mürsel) örnekleri şunlardır: 1. "Her sabah bir kase içerim." cümlesinde, asıl kastedilen bir kase çorba içtiğidir. 2. "Sivas, mandayı kabul etmedi." cümlesinde, asıl kastedilen Sivas Kongresi üyelerinin mandayı kabul etmediğidir. 3. "Onda kafa yok!" cümlesinde, asıl kastedilen zekânın yokluğudur. 4. "Üç gündür bereket yağıyor." cümlesinde, asıl kastedilen yağmur yağdığıdır. 5. "Davetlilere piyanosuyla önce Mozart çaldı." cümlesinde, Mozart'ın müzikleri anlamında kullanılmıştır. 6. "Bu depoyla İzmir'e kadar gideriz." cümlesinde, deponun içindeki yakıt kastedilmiştir.

"Rüzgar eker, fırtına biçer" deyimi mecazi bir anlam taşır.

"Gönül okşamak" deyimi mecazi bir anlam taşır.

"Can derdine düşmek" deyimi mecazi bir anlam taşır.

"Düş" kelimesi hem gerçek hem de mecazi anlamda kullanılabilir. Mecazi anlamlar arasında: - Gerçek olmayan şey, imge; - Gerçekleşmesi istenen şey, umut.

Mecaz-ı mürsel (ad aktarması) bulmak için aşağıdaki örneklere dikkat edilebilir: 1. Parça-bütün ilişkisi: Bir parçanın adı söylenerek bütün kastedilir veya tam tersi. 2. İç-dış ilişkisi: Bir kavramın dış yüzeyi ifade edilir, ancak kastedilen içerisindekilerdir. 3. Neden-sonuç ilişkisi: Sonuç söylenerek aslında sebep kastedilir. 4. Yer-yönetim ilişkisi: Bir yer ismi veya yönetim söylenerek içindeki insanlar kastedilir. Bu tür kullanımlar, edebi eserlerde ve günlük dilde sıkça karşılaşılabilir.

Taşlama kelimesi cümle içinde farklı anlamlarda kullanılabilir: 1. Taşlamak işi: "Bu işlem, sert madenleri aşındırıcı bir taşla parlatma ve yerine uymasını sağlama amacıyla kullanılır". Örnek cümle: "Metal yüzeylerin işlenmesinde taşlama yöntemi tercih edilir". 2. Alaylı halk şiiri: "Edebiyatta taşlama, alaycı ve yerici bir şiir türü olarak kullanılır". Örnek cümle: "Orta oyununda siyasal taşlama da bir özellik olarak yer alır". 3. Kapalı biçimde söz söyleme: "Mecazi anlamda taşlama, dolaylı ve imalı bir şekilde birini eleştirmek anlamına gelir". Örnek cümle: "Türk orada alaylı taşlamalar ile karşılandı".

Mecaz-ı Mürsel (ad aktarması), benzetme amacı olmaksızın bir kelimenin başka bir kelimenin yerine kullanılması anlamına gelir. Bu söz sanatı üç şartla gerçekleşir: 1. Kelimenin gerçek anlamı dışında bir anlam kastedilmesi. 2. Gerçek anlam ile mecazi anlam arasında benzerlik dışında bir ilginin olması. 3. Gerçek anlamın anlaşılmasına bir engel bulunması. Örnekler: - "Dalgalan sen de şafaklar gibi ey nazlı hilâl!" (Bayrak kastedilmiştir). - "Son yıllarda Türk futbolunda yetenekli ayaklar ortaya çıktı" (Futbolcular kastedilmiştir).

Mecaz anlamlı bir cümle örneği şu şekilde yazılabilir: "Başından aşağı kaynar sular döküldü".

Teşbih-i beliğ ve mecaz-ı mürsel farklı edebi sanatlardır, ancak bazı benzerlikleri vardır. Teşbih-i beliğ, sadece benzeyen ve kendisine benzetilenle yapılan benzetmedir, benzetme yönü ve edatı kullanılmaz. Mecaz-ı mürsel ise, benzetme amacı olmadan, farklı bazı ilgilerle (iç-dış, parça-bütün vb.) bir sözün başka bir söz yerinde kullanılmasıdır. Bu nedenle, teşbih-i beliğ bir tür mecaz-ı mürsel olarak değerlendirilebilir, ancak her mecaz-ı mürsel teşbih-i beliğ değildir.

"Trope" kelimesinin Türkçe karşılığı "mecaz" veya "kinaye" olarak çevrilebilir.

Yüzeyin derin anlamı, bir ifadenin veya metnin ilk bakışta anlaşılan anlamının ötesinde, daha ayrıntılı, gizli veya mecazi anlamını ifade eder.

Mecaz anlam ile ilgili bazı cümleler: 1. "Bu sözler ona ağır geldi." (Kırıcı, insanın gücüne giden). 2. "Bu ince davranışınız herkesi etkiledi." (Zarif, nazik). 3. "Bu haberi duyunca adam adeta yıkıldı." (Mahvolmak). 4. "Senin sözlerine kırıldı." (Gücenmek, darılmak). 5. "Bizi çok sıcak karşıladılar." (Sevgi dolu). 6. "Acı günler geride kaldı." (Zor, kötü). 7. "Yeni başladığı işe birkaç günde ısındı." (Alışmak).

"Camdan kalp" ifadesi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Psikolojik bağlamda: "Camdan kalp", duygusal açıdan kırılgan, kolayca incinebilen ve aşırı hassas kişileri tanımlamak için kullanılan mecazi bir terimdir. 2. Rüya tabirlerinde: Rüyada camdan kalp görmek, kişinin hassas bir yapıya sahip olduğunu veya hassas bir süreçten geçeceğini işaret eder.

"Dağ başı" ifadesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Coğrafi Anlam: Dağın zirvesi, doruğu. 2. Mecazi Anlam: Issız, şehirden uzak yer.

Deyim aktarması ve mecaz aktarması arasındaki temel fark, kullanım amaçları ve bağlamlarıdır. Deyim aktarması, bir kavramın başka bir kavrama benzetilerek aktarılmasıdır ve genellikle dört ana kategoriye ayrılır: insan-doğa, doğa-insan, duyu aktarımı ve doğadan doğaya. Mecaz aktarması ise bir kelimenin gerçek anlamından saparak başka bir anlamda kullanılmasıdır.

Dokundurma veya tariz, sözün ya da kavramın gerçek ve mecazlı anlamı dışında büsbütün tersini kastetmektir. Bu sanat, bir durumu veya kişiyi dolaylı bir yolla eleştirmek, küçümsemek veya alay etmek için kullanılır.