Mecaz

"Kasırga" kelimesinin Türkçe'de ne anlattığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, "kasırga" kavramı farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşıyabilir: Film: 1996 yapımı bir aksiyon-gerilim filmi olan "Kasırga", bir grup bilim insanının hortum ve kasırgaları önceden tespit edebilmek için yaptığı çalışmaları ve eski bir üyenin bu tehlikeli göreve geri dönüşünü konu alır. Kitap: Miguel Angel Asturias'ın "Kasırga" adlı kitabı, büyük Amerikan tekellerinin muz tarlalarında çalışan işçilerin ve yerlilerin yaşadığı zorlukları, toplum çatışmalarını ve doğa ile olan ilişkiyi ele alır. Roman: Kemal Beyatlı'nın "Kasırgada Yol Alanlar" adlı romanı, 2003 öncesi ve sonrası Irak Türkmenlerinin var olma çabalarını, Baas rejiminin baskı ve zulmünü anlatır. Metafor: Levent Gültekin'in "Yaklaşan Kasırga" adlı kitabında, Türkiye'deki otoriter yönetim değişimi bir kasırgaya benzetilerek, bu sürecin etkileri ve nedenleri incelenir.

Hayır, hüsn-i talil ve mecaz-ı mürsel aynı değildir. Hüsn-i talil (güzel neden bulma), bir olayın gerçek nedenini bırakıp, hayali ve estetik bir sebebe bağlama sanatıdır. Mecaz-ı mürsel (ad aktarması), benzetme amacı olmaksızın, bir kelimenin başka bir kelimenin yerine kullanılmasıdır. Bu iki sanat, farklı edebi söz sanatları olup, kullanım amaçları ve yöntemleri farklıdır.

Mecaz anlamlı cümle örnekleri: Konsere gidemeyince biletlerimiz yandı. Onun bakışları yüreğimi yakıyor, beni kahrediyordu. Ağırdan alıyordu. Dünya başına yıkıldı. Yüreği ağzına geldi. Odasını fırtına gibi terk etti. Yıldızlar göz kırptı. Kalbim buz kesildi. Düşünceler denizinde yüzüyorum. Otobüsü kaçırınca konser biletlerimiz de yandı.

Mecaz ve yakıştırmaca aynı şey değildir. Mecaz anlam, bir kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Yakıştırmaca ise, adı bilinmeyen veya adı olduğu halde bilinmeyen varlıklar çeşitli özellikleri nedeniyle uygun olan kelimelerle adlandırılmasıdır. Örneğin, "uçağın kanadı" veya "masanın gözü" ifadelerinde kelime, gerçek anlamından uzaklaşmamış, ancak şekil benzerliği nedeniyle başka bir varlığa yakıştırılmıştır.

Gözbebeği kelimesi, bulmacalarda mecazen çok önem ve değer verilen kişiyi ifade etmek için kullanılır.

Yanmak kelimesi, Türk Dil Kurumu'na göre 16 farklı anlama gelmektedir: Ateş durumuna geçmek, tutuşmak." Isı, ışık veren bir konuma geçmek." Bütünü veya bir bölümü ateş veya sıcaklığın etkisi ile bozulmak, kömür durumuna geçmek." Isı etkisiyle vücudun bir yanı yara olmak, kızarmak veya rengi koyulaşmak." Vücut veya nesnelerin ısısının artması." Birtakım etmenlerin etkisiyle işe yaramaz duruma gelmek." Yanık acısına benzer bir acı duymak." Çok istemek, çabalamak." Çok üzülmek." Çok sevmek, büyük bir aşk ile sevmek. Hükümsüz kalmak, değerini yitirmek. Zarara, kötülüğe uğramak. Çocuk oyunlarında oyun dışı kalmak. Bir bir sıralamak, dile getirmek, dert dökmek, anlatmak. Ayrıca, Divanü Lügati't-Türk'te yanmak kelimesinin "döndürmek", "kusmak" ve "korkutmak" gibi anlamları da bulunmaktadır.

"Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur" atasözü gerçek anlamlıdır. İki dağın fiziksel olarak bir araya gelmesi coğrafi açıdan zordur.

Evet, "sol" kelimesinin mecaz eş seslisi vardır. "Sol" kelimesi, Türkçede üç farklı anlamda kullanılabilir: 1. Müzik terimi: Sol anahtarı veya notayı ifade eder. 2. Yön: Sol yönünü belirtir. 3. Fiil: "Solmak" anlamına gelir. Bu anlamlar aynı şekilde yazılmasına rağmen farklı anlamlara geldiği için "sol" kelimesi eş sesli (sesteş) olarak kabul edilir.

Karanlık kelimesini mecazi anlamda kullanan bir cümle: "O adamın karanlık bir yönü olduğunu söylemiştim". "Ne zaman karanlık günlerden kurtulup, aydınlıklara çıkacağız?". "Çokça karanlık yanları olan bir insandı". Karanlık kelimesi, mecazi olarak kuşku verici, bilinmeyen, ne olacağı ve sonu kestirilemeyeni ifade eder.

"Aslan yattığı yerden belli olur" atasözü mecaz değildir, gerçek bir durumu ifade eder. Türk Dil Kurumu'na göre bu atasözü, "Bir kimsenin kişiliği, oturup yattığı yerin niteliğinden, temizliğinden, düzeninden anlaşılır" anlamına gelir.

Gem vurmak deyimi, mecaz olarak her türlü taşkınlığı, isteği, hevesi vb.ni engellemek anlamına gelir. Örnek cümle: "Bu kıskançlığına gem vurmalısın." Ayrıca, deyimin "hayvanın ağzına gem takmak" şeklinde bir gerçek anlamı da vardır.

"Sotwe'de efsane" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, "efsane" kelimesinin genel anlamları şunlardır: Mitolojik ve tarihi olayları içeren, doğaüstü varlıkları, kahramanları ve sembolleri konu alan anlatı. Olağanüstü, hayali ve asılsız hikaye. Olağanüstü bir başarı elde etmiş kişi veya kurum. Ayrıca, günlük dilde "efsane" kelimesi, bir olayı, bir kişiyi veya bir şeyi olağanüstü, harika ve etkileyici olarak nitelendirmek için de kullanılır.

Mecazen başarılı kimse, bulmacalarda aşağıdaki kelimelerden biri olarak yanıtlanabilir: Altınadam; Likayti; Muvaffak; Rate. Ayrıca, "başarılı" kelimesi de bu anlamda kullanılabilir.

Kaynak yapmak ifadesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. İmalat terimi olarak kaynak yapmak: Malzemeleri, genellikle metalleri veya termoplastikleri, ısı ve/veya basınç kullanarak birleştirmek anlamına gelir. 2. Sosyal davranış olarak kaynak yapmak: Sırayı beklemeden, başkalarının hakkını alarak ön taraflara geçmek anlamına gelir.

Yanmak kelimesi hem gerçek hem de mecaz anlam taşıyabilir. Gerçek anlam: Ateşin etkisiyle bir şeyin tutuşması, zarar görmesi. Mecaz anlam: Üzüntü, acı veya pişmanlık duymak.

Mecazi anlamda abartma, bir durumun, olayın veya özelliğin olduğundan daha büyük ya da daha küçük gösterilmesidir. Bazı abartma örnekleri: "Gözyaşları sel oldu". "Bu kadar ağır bir yükü dünya sırtlayamaz". "Birikmiş olan çamaşırlar dağ gibi oldu". "O kadar açım ki bir fil yiyebilirim". Abartma, edebiyatta sıkça kullanılan bir söz sanatı olup, günlük konuşmalarda da yer alır.

Necip Fazıl Kısakürek'in "Kaldırımlar" şiirinde yer alan bazı mecazlar şunlardır: Teşhis (Kişileştirme). Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması). Teşbih (Benzetme). Leff-ü Neşr. Ayrıca şiirde aliterasyon, asonans, tekrir gibi söz sanatları da bulunmaktadır.

Evet, "iki ayağını bir pabuca sokmak" bir mecazdır. Bu deyim, birini bir işi hemen yapması için çok sıkıştırmak, bir işi çabucak yapıp bitirmesi için kişiyi zora sokmak anlamına gelir.

"Hasret çeken gönüller kuşatmış ocağı" dizesi, mecaz-ı mürsel (teşhis) söz sanatıdır. Bu sanatta, bir sözcük benzetme amacı gütmeden, başka bir sözcüğün anlamını yüklenmiş şekilde kullanılır.

Evet, "ince eleyip sık dokumak" bir mecazdır. Bu deyim, bir konuda iyice araştırma yapmak, titizlik göstermek, derinlemesine düşünmek ve her türlü olasılığı gözden geçirmek anlamlarına gelir.