Mecaz

Mecaz ve yan anlam arasındaki fark şu şekildedir: Yan anlam, bir kelimenin temel anlamına yakın bir anlamdır ve temel anlamıyla ilgili bir başka durumu ifade eder. Mecaz anlam ise bir kelimenin temel anlamından tamamen uzaklaşarak yeni bir anlam kazanmasıdır.

Mecaz anlam, bir kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak, başka bir anlamı karşılayacak şekilde kullanılmasıdır. Bu tür kullanımda kelimeler, soyut anlamlar kazanabilir.

Tevriye, bir kelimenin aynı anda hem gerçek hem de mecaz anlamını kullanarak farklı yorumlar yapmayı sağlayan bir edebi sanattır. Bazı tevriye örnekleri: 1. "Zira kimine ağla demişler kimine gül". 2. "Evde lazım bir dişi". 3. "Yel hem de zaman anlamıyla kullanılmıştır". 4. "Asmadan kurtuldu ammâ çok sıkılmıştır şarâb". 5. "Bâkî kalan bu kubbede bir hoş sadâ imiş".

Kinayenin amacı, bir düşünceyi ya da durumu daha derin anlamlar katarak dolaylı bir şekilde ifade etmektir. Bu sanat, iletişimde zenginlik ve derinlik sağlamak için kullanılır. Ayrıca: Edebi eserlerde anlam katmanı oluşturarak metni daha estetik hale getirir; Siyasal konuşmalarda eleştiriyi veya görüşü dolaylı yoldan ifade ederek daha etkili sonuçlar elde etmeyi sağlar; Günlük konuşmalarda ise mizahi veya ironik ifadeler yaratmaya yardımcı olur.

Edebi sanatlar genel olarak üç ana kategoriye ayrılır: 1. Mecaza Dayalı Sanatlar: Teşbih (benzetme), istiare (eğretileme), mecaz (değişmece) gibi sanatları içerir. 2. Anlama Dayalı Sanatlar: İham, tevriye (iki anlamlılık), tenasüp (uygunluk) gibi sanatları kapsar. 3. Söze Dayalı Sanatlar: Cinas, aliterasyon, asonans gibi sanatları içerir.

Terim ve mecaz anlam arasındaki fark şu şekilde ayırt edilebilir: 1. Terim Anlam: Bir kelimenin, bilim, sanat, spor veya meslek dalına özgü bir kavramı karşılamasıdır. Örnek: "Fotoğrafçılıkta 'ISO' değeri, ışığa duyarlılığı ifade eder" cümlesinde "ISO" kelimesi fotoğrafçılık terimi olarak kullanılmıştır. 2. Mecaz Anlam: Bir kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak, başka bir anlamda kullanılmasıdır. Örnek: "Kalbim kırıldı" cümlesinde "kırılmak" kelimesi mecaz anlamda kullanılmıştır, burada fiziksel bir kırılma değil, üzüntü anlatılmaktadır.

Dolaylama, bir şeyi ya da bir kavramı doğrudan ifade etmek yerine, dolaylı veya mecazi bir yolla ifade etme sanatıdır. İşte bazı dolaylama örnekleri: Kişi adları için: Ulu önder (Atatürk), Sanat güneşi (Zeki Müren), Minik serçe (Sezen Aksu), Cep Herkülü (Naim Süleymanoğlu). Yer adları için: Altın boynuz (Haliç), Kara kıta (Afrika), Yavru vatan (Kıbrıs), Güller diyarı (Isparta), Kızıl gezegen (Mars). Tür adları için: File bekçisi (kaleci), Yedinci sanat (sinema), İnce hastalık (verem), Meşin yuvarlak (top), Bacasız sanayi (turizm). Diğer örnekler: Gün ışığı (aydınlanma), sesini yükseltmek (öfke), denizden gelen tuzlu rüzgar (macera).

Mecaz ve dolaylama arasındaki temel fark, kullanım amaçlarında ve anlatım biçimlerindedir. Mecaz, bir kelimenin gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Dolaylama ise, bir kelime ile anlatılabilecek kavramı birden fazla kelime ile anlatma durumudur.

Kinaye, bir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamında kullanmaktır. Bu sanat, benzetme amacı güdülmeden, bir düşüncenin dolaylı yoldan ifade edilmesini sağlar. Bazı kinaye türleri: - İğneleme kinayesi (ironi): Gerçekte kastedilenin tam tersini ifade etmek. - Tezat kinayesi: Zıt anlamlı kelimeleri veya kavramları yan yana getirerek etki yaratmak. - Benzetme kinayesi: Bir şeyi başka bir şeyle karşılaştırarak daha iyi anlamamıza yardımcı olmak.

Kinaye, bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını çağrıştıracak şekilde kullanılması sanatıdır. Örnek kinaye cümleleri: 1. "Yaşlı dayı, gözlerini dünyaya yumdu." cümlesinde "gözlerini yummak" ifadesi hem gerçek anlamda gözlerin kapanması hem de mecaz anlamda ölmeyi ifade eder. 2. "Çoban, keçileri kaçırdı." cümlesinde keçilerin kaçırılması hem gerçek anlamda sürü peşinde giden çobanın keçilerini kaçırması hem de mecaz anlamda akli dengelerini kaybetmesi anlamında kullanılabilir. 3. "O, eli kolu uzun biridir." cümlesinde hem birinin elinin ve kolunun uzun olması gerçek anlamı, hem de çevresinin geniş olması mecaz anlamı ifade eder. 4. "Mum dibine ışık vermez." atasözünde mumun dibine ışık veremeyeceği gerçek anlamdır, ancak mecaz anlamda örneğin durumu iyi olan birinin yakınlarına fayda sağlamayacağı ifade edilir.

Tevriye ve kinaye farklı edebi sanatlardır. Tevriye, bir kelimenin iki farklı anlamda kullanılmasıdır. Kinaye ise bir kelimenin gerçek anlamı yerine mecazi anlamda kullanılmasıdır.

Mecaz ve söz sanatı aynı şeyler değildir, ancak mecaz, söz sanatlarının bir türüdür. Söz sanatları, dilin estetik ve etkileyici bir şekilde kullanılmasını sağlayan tekniklerdir.

Örtük ileti, anlamın kapalı bir şekilde verildiği, dolaylı anlatımların kullanıldığı ifadelerden oluşur. Örnek: "Hangi resmime baksam ben değilim" ifadesi, örtük ileti örneğidir.

Anafor kelimesi üç farklı anlamda kullanılabilir: 1. Sıvı veya hava akıntısının dönmesi: Bir engelle karşılaşan sıvı veya hava akıntısının dönerek ve çukurlaşarak yaptığı çevrinti, ters akıntıların oluşturduğu dönme, girdap. 2. Mecazi anlam: Kaos, karmaşa veya bir olaylar dizisinin içine çekilme anlamında kullanılır. 3. Argo anlam: Yolsuzluk yapılarak elde edilen şey.

Edebi sanatlar üç ana kategoriye ayrılır: 1. Sözle İlgili Sanatlar: Sözcük yapısına, söylenme ve yazılma şekline göre yapılan sanatlardır. 2. Anlamla İlgili Sanatlar: Birbiriyle anlam ilişkisi bulunan sözcüklerle yapılan sanatlardır. 3. Mecazlarla İlgili Söz Sanatları: Mecaz yoluyla ifadeyi zenginleştiren sanatlardır.

Mecaz anlam, bir kelimenin gerçek anlamından tamamen farklı bir anlamda kullanılmasıdır. Örnekler: - "O, kütüphanedeki kitap gibi sessiz" cümlesinde "kitap" kelimesi mecaz anlamıyla kullanılmıştır. - "O, işlerinde bir arı gibi çalışkan" cümlesinde "arı" kelimesi mecaz anlamıyla kullanılmıştır.

Mecaz anlamda kullanılan bazı kelimeler şunlardır: "Ağır" kelimesi, "kırıcı, insanın gücüne giden" anlamında mecaz olarak kullanılır. "Keskin" kelimesi, "kıvrak, zeki" anlamında mecaz anlam taşır. "Yıkılmak" kelimesi, "mahvolmak" anlamında mecaz anlamda kullanılır. "Isınmak" kelimesi, "alışmak" anlamında mecaz olarak kullanılır. "Dişli" kelimesi, "zorlu" anlamında mecaz anlam ifade eder. "Boş" kelimesi, "anlamsız" anlamında mecaz olarak kullanılır.

Mecaz ve gerçek anlam arasındaki farkı ayırt etmek için şu yöntemler kullanılabilir: 1. Bağlam Analizi: Kelimenin kullanıldığı cümledeki bağlam, anlamını belirler. 2. Sözlük Kullanımı: Kelimenin sözlükteki tanımına bakmak, gerçek anlamını belirlemenin en kolay yoludur. 3. Duygusal ve İmajsel Yük: Mecaz anlam genellikle duygusal bir yük taşır.

"Çözülmek" kelimesi farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşır: 1. Bir işin konusu olmak: Bir şeyin çözülmesi, yani bir sorunun halledilmesi anlamına gelir. 2. Gevşeyip yumuşamak: Özellikle maddelerin erimeye başlaması anlamında kullanılır. 3. Birlikteliğini kaybetmek: Bir grubun dağılması, parçalanması veya güçsüz kalması anlamında mecazi bir anlam taşır. 4. Askeri terim: Bir ordunun veya cephe hattının çökmesi anlamında kullanılır.

Hazan ve hazan-dide kelimeleri farklı anlamlara sahiptir: 1. Hazan: Farsça kökenli bir kelime olup, "güz", "sonbahar" anlamına gelir. 2. Hazan-dide: "Sonbahar görmüş" anlamına gelir ve mecazi olarak "solmuş, sararmış" anlamında kullanılır.