Mecaz

Mecaz ve yan anlam arasındaki fark şu şekildedir: Yan anlam, bir kelimenin temel anlamına yakın bir anlamdır ve temel anlamıyla ilgili bir başka durumu ifade eder. Mecaz anlam ise bir kelimenin temel anlamından tamamen uzaklaşarak yeni bir anlam kazanmasıdır.

Tevriye, bir kelimenin aynı anda hem gerçek hem de mecaz anlamını kullanarak farklı yorumlar yapmayı sağlayan bir edebi sanattır. Bazı tevriye örnekleri: 1. "Zira kimine ağla demişler kimine gül". 2. "Evde lazım bir dişi". 3. "Yel hem de zaman anlamıyla kullanılmıştır". 4. "Asmadan kurtuldu ammâ çok sıkılmıştır şarâb". 5. "Bâkî kalan bu kubbede bir hoş sadâ imiş".

Kinayenin amacı, bir düşünceyi ya da durumu daha derin anlamlar katarak dolaylı bir şekilde ifade etmektir. Bu sanat, iletişimde zenginlik ve derinlik sağlamak için kullanılır. Ayrıca: Edebi eserlerde anlam katmanı oluşturarak metni daha estetik hale getirir; Siyasal konuşmalarda eleştiriyi veya görüşü dolaylı yoldan ifade ederek daha etkili sonuçlar elde etmeyi sağlar; Günlük konuşmalarda ise mizahi veya ironik ifadeler yaratmaya yardımcı olur.

Terim ve mecaz anlam arasındaki fark şu şekilde ayırt edilebilir: 1. Terim Anlam: Bir kelimenin, bilim, sanat, spor veya meslek dalına özgü bir kavramı karşılamasıdır. Örnek: "Fotoğrafçılıkta 'ISO' değeri, ışığa duyarlılığı ifade eder" cümlesinde "ISO" kelimesi fotoğrafçılık terimi olarak kullanılmıştır. 2. Mecaz Anlam: Bir kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak, başka bir anlamda kullanılmasıdır. Örnek: "Kalbim kırıldı" cümlesinde "kırılmak" kelimesi mecaz anlamda kullanılmıştır, burada fiziksel bir kırılma değil, üzüntü anlatılmaktadır.

Kinayeli söz, bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını düşündürecek biçimde kullanılmasıdır. Kinayeli bir ifadenin anlaşılması için şu noktalara dikkat edilmelidir: 1. Kinayeli söz ile asıl kastedilen arasındaki ilişki belirlenmelidir. 2. Örnekler incelenerek kinaye sanatı daha iyi anlaşılabilir. 3. Deyim ve atasözleri de kinayeli ifadelere sıkça yer verir. Bu tür ifadeleri anlamak için dilin mecazi kullanımlarını bilmek önemlidir.

Dolaylama, bir şeyi ya da bir kavramı doğrudan ifade etmek yerine, dolaylı veya mecazi bir yolla ifade etme sanatıdır. İşte bazı dolaylama örnekleri: Kişi adları için: Ulu önder (Atatürk), Sanat güneşi (Zeki Müren), Minik serçe (Sezen Aksu), Cep Herkülü (Naim Süleymanoğlu). Yer adları için: Altın boynuz (Haliç), Kara kıta (Afrika), Yavru vatan (Kıbrıs), Güller diyarı (Isparta), Kızıl gezegen (Mars). Tür adları için: File bekçisi (kaleci), Yedinci sanat (sinema), İnce hastalık (verem), Meşin yuvarlak (top), Bacasız sanayi (turizm). Diğer örnekler: Gün ışığı (aydınlanma), sesini yükseltmek (öfke), denizden gelen tuzlu rüzgar (macera).

Mecaz ve dolaylama arasındaki temel fark, kullanım amaçlarında ve anlatım biçimlerindedir. Mecaz, bir kelimenin gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Dolaylama ise, bir kelime ile anlatılabilecek kavramı birden fazla kelime ile anlatma durumudur.

Tevriye ve kinaye farklı edebi sanatlardır. Tevriye, bir kelimenin iki farklı anlamda kullanılmasıdır. Kinaye ise bir kelimenin gerçek anlamı yerine mecazi anlamda kullanılmasıdır.

Örtük ileti, anlamın kapalı bir şekilde verildiği, dolaylı anlatımların kullanıldığı ifadelerden oluşur. Örnek: "Hangi resmime baksam ben değilim" ifadesi, örtük ileti örneğidir.

Anafor kelimesi üç farklı anlamda kullanılabilir: 1. Sıvı veya hava akıntısının dönmesi: Bir engelle karşılaşan sıvı veya hava akıntısının dönerek ve çukurlaşarak yaptığı çevrinti, ters akıntıların oluşturduğu dönme, girdap. 2. Mecazi anlam: Kaos, karmaşa veya bir olaylar dizisinin içine çekilme anlamında kullanılır. 3. Argo anlam: Yolsuzluk yapılarak elde edilen şey.

Mecaz anlam, bir kelimenin gerçek anlamından tamamen farklı bir anlamda kullanılmasıdır. Örnekler: - "O, kütüphanedeki kitap gibi sessiz" cümlesinde "kitap" kelimesi mecaz anlamıyla kullanılmıştır. - "O, işlerinde bir arı gibi çalışkan" cümlesinde "arı" kelimesi mecaz anlamıyla kullanılmıştır.

Mecaz anlamda kullanılan bazı kelimeler şunlardır: "Ağır" kelimesi, "kırıcı, insanın gücüne giden" anlamında mecaz olarak kullanılır. "Keskin" kelimesi, "kıvrak, zeki" anlamında mecaz anlam taşır. "Yıkılmak" kelimesi, "mahvolmak" anlamında mecaz anlamda kullanılır. "Isınmak" kelimesi, "alışmak" anlamında mecaz olarak kullanılır. "Dişli" kelimesi, "zorlu" anlamında mecaz anlam ifade eder. "Boş" kelimesi, "anlamsız" anlamında mecaz olarak kullanılır.

"Çözülmek" kelimesi farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşır: 1. Bir işin konusu olmak: Bir şeyin çözülmesi, yani bir sorunun halledilmesi anlamına gelir. 2. Gevşeyip yumuşamak: Özellikle maddelerin erimeye başlaması anlamında kullanılır. 3. Birlikteliğini kaybetmek: Bir grubun dağılması, parçalanması veya güçsüz kalması anlamında mecazi bir anlam taşır. 4. Askeri terim: Bir ordunun veya cephe hattının çökmesi anlamında kullanılır.

Hazan ve hazan-dide kelimeleri farklı anlamlara sahiptir: 1. Hazan: Farsça kökenli bir kelime olup, "güz", "sonbahar" anlamına gelir. 2. Hazan-dide: "Sonbahar görmüş" anlamına gelir ve mecazi olarak "solmuş, sararmış" anlamında kullanılır.

"Gönül Dağı" ifadesinde "so" kelimesi yer almamaktadır. "Gönül Dağı" terimi, mecazi olarak insanın iç dünyasındaki büyük üzüntü ve acıları ifade etmek için kullanılır.

"Dem vurma" deyimi, mecazi bir anlam taşır.

"Mec" kısaltmasının açılımı "mecaz" olarak bilinmektedir.

Ukde kelimesi, hem gerçek hem de mecazi anlamda kullanılan çok yönlü bir kelimedir. İşe yarar ifadesi bağlamında, şu şekillerde değerlendirilebilir: 1. Düğüm, yumru: Anatomi biliminde bitkilerin kök ve saplarında ortaya çıkan boğum olarak kullanılır. 2. Zor iş, karışıklık: Karışık ve zor işleri ifade etmek için kullanılır. 3. İçsel sıkıntı: Arzu edilip de ulaşılamadığından dolayı içe dert olan şeyleri tanımlamak için kullanılır.

Mecazı mürsel (ad aktarması), bir kelimenin benzetme amacı gütmeden başka bir kelimenin yerine kullanılmasıdır. Bu durumu bulmak için aşağıdaki örneklere bakılabilir: 1. "Evlenme teklifini yaparken tek taş almayı düşünüyorum" cümlesinde, "tek taş" ifadesi yüzüğün bir parçası olmasına rağmen, tüm yüzüğü ifade etmek için kullanılmıştır. 2. "Şampiyonluk için tüm Sivas kenetlendi" cümlesinde, "Sivas" kelimesi şehirdeki halkı temsil etmek için kullanılmıştır. 3. "Ankara bu karara şiddetli tepki gösterdi" cümlesinde, "Ankara" ile hükümet kastedilmiştir. 4. "Yahya Kemal’i okumadan şiir zevkine varamazsınız" cümlesinde, "Yahya Kemal" denilerek onun eserleri kastedilmiştir. 5. "Bahar aylarında rahmet az düşerse verim az olur" cümlesinde, "rahmet" ile yağmur kastedilerek neden-sonuç ilişkisi kurulmuştur.

"Sulu sulu" ifadesi, iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Sıfat olarak: Suyu olan, içinde su bulunan, koyu karşıtı anlamına gelir. 2. Mecazi anlamda: Yersiz şakalar yapan, söz ve davranışları ile çevresini tedirgin eden veya gereksiz iltifatlarda bulunan kimse için kullanılır.