Kuramlar

Yaz okulunda işlenebilecek psikolojik danışma kuramları arasında hümanistik (insancıl) kuram ve davranışçı kuram öne çıkmaktadır. - Hümanistik kuram: İnsanın özünde iyi bir varlık olduğunu ve kendini gerçekleştirme eğilimi ile dünyaya geldiğini savunur. - Davranışçı kuram: İnsan davranışlarının öğrenilmiş olduğunu ve olumsuz davranışların yerine olumlu davranışların öğrenilebileceğini vurgular.

Evdeki kuramlar ifadesi, muhtemelen bilimsel kuramlar anlamında kullanılmıştır. Bilimsel kuramlar, doğal dünyanın yasaları, hipotezleri ve gerçeklerini içerebilen, deney ve gözlemlerle desteklenen iyi kanıtlanmış açıklamalardır. Dolayısıyla, "evdeki kuramlar" ifadesi, bilimsel bağlamda evdeki çeşitli olayların veya durumların anlaşılmasına yardımcı olan düşünceler anlamına gelebilir.

Gelişim, öğrenme ve öğretme kuramları, bireylerin nasıl öğrendiklerini ve bu sürecin nasıl yönetilebileceğini açıklamaya çalışan teorik yaklaşımlardır. Başlıca kuramlar şunlardır: 1. Davranışçı Kuram: Öğrenmeyi uyarıcı ile tepki arasında kurulan bağ sonucu oluşan bir süreç olarak görür. 2. Bilişsel Kuram: Öğrenmeyi bireyin zihinsel süreçleriyle ilişkilendirir ve öğrenmenin içsel ve karmaşık bir süreç olduğunu savunur. 3. Yapılandırmacı Kuram: Öğrenmenin bilginin aktarılması değil, öğrencinin aktif katılımıyla bilgiyi yapılandırması süreci olduğunu öne sürer. 4. Sosyal Öğrenme Kuramı: Öğrenmenin gözlem yoluyla gerçekleştiğini ve bireyin çevresindeki modelleri taklit ederek yeni davranışlar kazandığını savunur.

Rosch'un ön tür kuramı, bir kavramın bir kategoriye üyeliğini farklı derecelerde değerlendiren bir kategorileme kuramıdır. Bu kurama göre, her kategorinin en iyi temsil eden bir ön tür (prototype) üyesi vardır ve diğer üyeler bu ön türden giderek uzaklaşan bir yapıda sınıflandırılır.

Çeviri kuramları çeşitli sınıflandırmalara göre farklı şekillerde ayrılabilir. İşte bazı ana kategoriler: 1. İşlevsel Kuramlar: Çeviriyi bir amaç doğrultusunda yürütülen bir eylem olarak ele alır. 2. Betimleyici Kuramlar: Çeviriyi daha geniş bir kültürel bağlamda inceler ve çevirinin sadece dilsel bir aktarım olmadığını, aynı zamanda kültürel bir aktarım olduğunu savunur. 3. Metin Türü Odaklı Kuramlar: Çevirmenin metni çevirmeye başlamadan önce türünü belirlemesini ve buna göre çeviri stratejilerini seçmesini önerir. 4. Diğer Kuramlar: İletişimsel Çeviri Kuramı, Evrensel Çeviri Kuramı ve Yazın Çevirisi Kuramı gibi daha spesifik alanlarda geliştirilmiş kuramlar da vardır.

Toplumsal sapma kuramları dört ana kategoriye ayrılabilir: 1. Formel ve İnformel Sapma: Formel sapma, yasaların dışına çıkma ve suç işleme gibi durumlarda ortaya çıkar ve hukuksal yaptırımları içerir. 2. Olumlu ve Olumsuz Sapma: Olumlu sapma, toplumu bir adım öne taşıyacak yenilikleri içerirken, olumsuz sapma genel olarak toplum içinde sevilmeyen ve onaylanmayan davranışları kapsar. 3. Biyolojik ve Genetik Görüş: İnsan davranışını biyolojik rahatsızlıklarla açıklar ve bazı suç davranışlarının belirli vücut türleri ve genetiğe bağlı olduğunu öne sürer. 4. Kontrol Kuramları: Sapmayı, toplumun kültürel hedefleri ve bu hedeflere erişim imkanları arasındaki uyumsuzluktan kaynaklandığını açıklar.

Sosyal psikolojik kuramlar altı ana başlık altında toplanmaktadır: 1. Davranışçılık Kuramı. 2. Psikanaliz Kuramı. 3. Bilişsel Kuram. 4. İnsanistik Kuram. 5. Biyolojik Kuram. 6. Sosyal Kültürel Kuram.

Skopos ve eşdeğerlik kuramları, çeviribilim alanında farklı yaklaşımlara sahiptir: 1. Skopos Kuramı: Hans Vermeer tarafından geliştirilmiştir ve çevirinin amacına odaklanır. 2. Eşdeğerlik Kuramı: Eugene Nida tarafından ortaya atılmıştır ve çeviride anlam ve estetik değerlerin hedef dilde eşdeğer şekilde aktarılmasını hedefler.

Ünlem ve yansıma kuramları farklı bilim insanlarına aittir: 1. Ünlem Kuramı (Ata Teorisi), Ferdinand de Saussure tarafından ortaya atılmıştır. 2. Yansıma Kuramı ise Alman bilim adamı Max Müller tarafından öne sürülmüştür.

Toplumsal denetim kuramı, konuşmanın insanın kendi dışındaki kişileri denetim altına alarak kişisel gereksinimlerini karşılama isteği sonucunda doğduğunu öne süren bir yaklaşımdır. Bu kurama göre, dilin evrimi, bireylerin davranışlarını simgelerle kontrol etme ve kişisel beklenti ile gereksinimlerini karşılama amacına yöneliktir.

Çocuk ve suç ilişkisi, sosyal süreç kuramları ile açıklanır. Bu kuramlar arasında öne çıkanlar şunlardır: 1. Ayırıcı Birleşimler Kuramı: Edwin Sutherland tarafından geliştirilen bu kuram, çocuk suçluların suç işlemeyi başkalarından öğrendiklerini ileri sürer. 2. Kontrol Kuramı: Hirschi tarafından ortaya atılan bu kuram, bireylerin toplumla olan bağlarının zayıflaması durumunda suç işlediklerini savunur. 3. Sürüklenme Kuramı: David Matza'nın kuramı, suçlu olma sürecini, bireyin kendisini kanunların ahlaki bağlarından soyutlaması ve suça sürüklenmesi olarak tanımlar. Ayrıca, Elliott ve meslektaşlarının bütünleşik modeli ve Thornberry'nin etkileşim kuramı da çocuk suçluluğunu açıklamak için kullanılan diğer sosyolojik teorilerdir.

Resim analizinde çeşitli kuramlar ve yöntemler kullanılır: 1. Sanat Tarihi Kuramı: Resmin tarihsel bağlamını ve dönemin sanatsal akımlarını dikkate alır. 2. Biçimsel Analiz Kuramı: Resmin temel unsurları olan çizgi, renk, doku gibi ögelerin nasıl bir araya geldiğini ve anlam oluşturduğunu inceler. 3. İçerik Analizi Kuramı: Eserin mesajını ve sembolizmini çözümlemeye çalışır. 4. Bağlamsal Analiz Kuramı: Resmin hangi sosyo-kültürel bağlamda ortaya çıktığını göz önünde bulundurarak analiz yapar. Ayrıca, psikolojik kuramlar da resim analizinde kullanılır ve bu bağlamda bireylerin duygusal durumlarını anlamak için resimlerin içerdiği renkler, şekiller ve kompozisyon gibi unsurlar incelenir.

"Tümeller - Bakış Açımı Değiştirmediğim Bir Giriş" adlı kitap, D. M. Armstrong tarafından yazılmış ve Dergah Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Kitapta, farklı şeyleri nasıl aynı doğal kümenin üyeleri olarak sıralayabileceğimiz ve sınıflandırabileceğimiz sorusu ele alınmaktadır. Kitabın amacı, felsefe öğrencilerine ve meslek dışından felsefeye ilgi duyan okuyuculara, tümeller konusunu kapsamlı bir şekilde tanıtmak ve bu konudaki tartışmalara katılmalarını sağlamaktır.

Etik kuramları üç ana kategoriye ayrılır: 1. Uygulamalı Etik: Belirli özel alanlarda ortaya çıkan etik sorunların tartışılması için kriterler yaratır ve bu kriterlerin insan davranışlarında uygulanmasını inceler. 2. Metaetik: Etiğin doğası ve ahlaki gerekçelendirme hakkında yorumlar yapar, etik değerlerin doğasını ve özelliklerini analiz eder. 3. Normatif Etik: Eylemlere rehberlik sağlamayı amaçlar ve ahlaki eylemlerimizin içeriğine karar vermemizle ilgilenir. Normatif etiğin altında ise üç alt kuram bulunur: 1. Teleolojik (Sonuççu) Kuram: Karar ve davranışların sonuçlarına önem verir, "en iyi sonucu elde etmek için ne yapmalıyım?" sorusuna yanıt arar. 2. Deontolojik (Kural Temelli) Kuram: Eylemin türü ve ahlaki ilke ve kuralların izlenip izlenmediğine odaklanır, etik davranışı kurallara göre doğru olan olarak tanımlar. 3. Sezgici Etik Kuramı: Davranışa karar vermede sezgilerin yol gösterici olduğunu öne sürer.

Nesne ve ilişki kurmada iki ana kuram bulunmaktadır: 1. Nesne İlişkileri Kuramı: Bu kuram, ruhsal yapılanmanın ve gelecekteki nesne ilişkilerinin oluşumunda dış dünya, özellikle anne ile ilişkilerin önemini vurgular. 2. Bağlanma Kuramı: Bebek ile bakımveren arasındaki erken ilişkinin birincil önemde olduğunu vurgulayan bu kuram, bebeğin bakımvereniyle sürdürülebilir bağlar kurma güdüsünün evrimsel baskılar ve türün hayatta kalma gereksinimleri tarafından belirlendiğini öne sürer.

Eğitim teknolojileri kuramları üç ana başlık altında toplanabilir: 1. Davranışçı Kuram: Öğrenmeyi dışarıdan gözlemlenebilen ve ölçülebilen davranışların edinilmesi olarak tanımlar. 2. Bilişsel Kuram: İnsan zekası ve hafızası ile ilgilenir, öğrenmeyi hafızaya bilgi kodlama süreci olarak tanımlar. 3. Yapılandırmacı Kuram: Öğrenmeyi insan zihninin dışında, insanlar arası iletişim ortamının bir ürünü olarak öngörür.

Psikolojik danışmanlıkta en etkili kuram konusunda kesin bir yanıt vermek zor olsa da, bazı kuramlar yaygın olarak etkili kabul edilmektedir: 1. Bilişsel Davranışçı Terapi: Düşünme ve inanç kalıplarını değiştirerek duygusal sorunların ve davranış problemlerinin tedavisinde etkilidir. 2. Hümanistik Kuram: İnsanların kendini gerçekleştirme eğilimini vurgular ve danışman ile danışan arasında eşit düzeyde bir ilişki kurar. 3. Psikanalitik Kuram: Bilinçdışı süreçlerin davranışları nasıl etkilediğini ele alır ve rüya analizi gibi tekniklerle bilinçaltına itilmiş duyguların açığa çıkarılmasını sağlar. Her kuramın farklı perspektifleri ve teknikleri bulunmaktadır, bu nedenle terapistin danışanın ihtiyaçlarına en uygun yaklaşımı seçmesi önemlidir.

Klasik kuramcılar farklı alanlarda farklı temel prensipleri savunmuşlardır: 1. Auguste Comte: Sosyolojinin kurucusu olarak, toplumun bilimsel bir bağlamda incelenmesini ve pozitivist yaklaşımla toplumsal olayların açıklanmasını savunmuştur. 2. Karl Marx: Tarihsel materyalizm ve marksizmi savunarak, toplumsal değişimin ekonomik faktörlerin etkisiyle gerçekleştiğini ve kapitalizmin yıkılmasıyla komünist bir toplum kurulabileceğini öne sürmüştür. 3. Émilie Durkheim: Sosyolojiyi ampirik yöntemlere dayanarak bağımsız bir disiplin haline getirmeyi amaçlamış, işlevsel yaklaşımı ve toplumsal yapıların nesnel olarak incelenmesi gerektiğini savunmuştur. 4. Max Weber: Sosyolojinin sosyal eylem bilimi olduğunu ve nedensellik ilkesini savunmuş, ideal tip kuramı ve verstehen (anlama) kavramlarıyla toplumsal olayları daha iyi anlamayı hedeflemiştir. 5. Herbert Spencer: Toplumların evrimsel bir süreçte değiştiğini ve sosyal yapıların biyolojik organizmalar gibi incelenebileceğini savunmuştur. Ayrıca, klasik yönetim kuramcıları (Frederick Taylor, Henri Fayol, Max Weber) örgütlerin verimliliğini artırmak için biçimsel yapının düzenlenmesi ve uzmanlaşmanın önemi gibi prensipleri öne sürmüşlerdir.

Sosyal bilişsel kuram, sosyal psikolojide kişiliğin ve benzeri psikolojik özelliklerin, bilişsel içerik ile sosyokültürel çevrenin etkileşimi sonucu oluştuğunu savunan bir yaklaşımdır. Bu kurama göre: - Birey aktif bir konumdadır ve hem çevresini etkiler hem de çevresinden etkilenir. - Öğrenme, gözlem ve taklit yoluyla gerçekleşir: İnsanlar, başkalarının davranışlarını ve bu davranışların sonuçlarını gözlemleyerek yeni bilgiler edinirler. - Öz yeterlilik önemlidir: Bireylerin, kendi yeteneklerine olan inançları, gözlemlenen bir davranışı yeniden üretip üretmeyeceklerini etkiler. Kuramın temel temsilcileri arasında Albert Bandura bulunmaktadır.

Motivasyonel kuramlar, insanların davranışlarını, düşüncelerini ve duygularını anlamak için geliştirilen teorik yapılar ve modellerdir. Başlıca motivasyonel kuramlar şunlardır: 1. Dürtü Kuramı: Fizyolojik ihtiyaçların neden olduğu gerginlik durumlarının dürtülerin oluşmasına neden olduğunu söyler. 2. Özendirici Uyarıcı Kuramı: İnsanların belirli bir amaca ulaşmak için dışarıdan gelen özendirici faktörlere ihtiyaç duyduğunu belirtir. 3. Optimal Düzeyde Uyarılma Kuramı: İnsanların belirli bir görevi tamamlamak için optimal bir uyarılma seviyesine ihtiyaç duyduğunu öne sürer. 4. İçgüdü Kuramı: İnsanların doğuştan gelen içgüdülerinin motivasyonlarını belirlediğini savunur. Ayrıca, Maslow'un İhtiyaçlar Hiyerarşisi, Herzberg'in İki Faktör Teorisi ve McClelland'ın Başarı Motivasyonu Teorisi gibi diğer motivasyonel kuramlar da bulunmaktadır.