Toplumsal kontrol ve denetim kuramları iki ana kategoriye ayrılır: resmi ve gayri resmi kontrol. Resmi kontrol mekanizmaları, devletin veya yetkili kurumların koyduğu yaptırımları içerir: - Yasalar ve hukuk sistemi: Kanunlar, mahkemeler, polis güçleri. - Eğitim sistemi: Toplumsal normların öğretilmesi ve disiplinin sağlanması. - Devlet kurumları: Vergi daireleri, belediyeler, askeri kurumlar. Gayri resmi kontrol ise yazılı kurallar olmadan, toplum içinde kendiliğinden işler: - Aile: Çocukluktan itibaren doğru ile yanlışı ailemizden öğreniriz. - Arkadaş çevresi: Sosyal çevremiz, hangi davranışların kabul edilebilir olduğunu bize hissettirir. - Medyalar ve internet: Sosyal medya aracılığıyla insanlar birbirlerini kontrol edebilir. Diğer bir toplumsal kontrol kuramı ise sosyal kontrol teorisi olarak adlandırılır.