Psikanaliz

Ahlat Ağacı, yönetmenliğini Nuri Bilge Ceylan'ın yaptığı 2018 yapımı Türk dram filmi, üniversiteyi bitirip doğup büyüdüğü kasabaya dönen Sinan adlı gencin hikayesini anlatıyor. Filmde, Sinan'ın yazdığı kitabı bastırmak için para bulma çabası ve bu süreçte babasıyla yaşadığı çatışmalar ele alınıyor. Ahlat Ağacı, aynı zamanda baba-oğul ilişkilerine ve psikanalitik teoriye de odaklanıyor.

Oedipus kompleksi, Sigmund Freud'un psikanalitik teorisinde, çocukların gelişim evrelerinde yaşadıkları ve özellikle erkek çocukların annelerine karşı geliştirdikleri bilinçaltı cinsel dürtüler ve aynı cinsiyetten ebeveyne karşı hissettikleri rekabetçi duyguları ifade eder. Bu kompleks genellikle 3-6 yaşları arasında ortaya çıkar ve çocuğun: - Annesine aşırı bağlılık ve yakınlık göstermesi, - Babasını bir rakip olarak görüp ona karşı düşmanca duygular beslemesi, - Anne veya anne figürüne karşı koruyucu ve sahiplenici davranışlar sergilemesiyle kendini gösterir. Freud'a göre, bu kompleksin yaşanması ve sağlıklı bir şekilde çözülmesi, çocuğun cinsiyet kimliğinin, süper egonun ve vicdanın gelişiminde önemlidir. Modern psikoloji, Freud'un teorisini tam olarak kabul etmese de, çocukluk döneminde yaşanan aile içi dinamiklerin yetişkin kişilik ve ilişkiler üzerinde etkili olduğu konusunda genel bir mutabakat vardır.

Geçmişten günümüze kişilik kuramları şu şekilde sıralanabilir: 1. Psikanalitik Kuram: Sigmund Freud tarafından ortaya atılmış olup, kişiliğin bilinçaltı süreçlerle şekillendiğini öne sürer ve id, ego ve süper ego kavramlarını içerir. 2. Davranışsal Kuram: Çevresel faktörler ve öğrenme süreçlerinin kişiliği belirlediğini savunur, klasik ve operant koşullanma gibi öğrenme kuramlarını içerir. 3. Bilişsel Kuram: Albert Bandura'nın sosyal öğrenme kuramı ile bireylerin düşünce süreçlerinin kişilik üzerinde etkili olduğunu vurgular. 4. Hümanist Kuram: Carl Rogers ve Abraham Maslow gibi psikologlar tarafından geliştirilmiş olup, bireyin potansiyelini gerçekleştirmesi ve kendini gerçekleştirme sürecine odaklanır. 5. Beş Faktör Kuramı: Robert McCrea ve Paul Costa tarafından ortaya atılmış olup, kişiliği dışadönüklük, nevrotizm, deneyime açıklık, uyumluluk ve öz disiplin gibi beş ana faktöre indirger. Ayrıca, Hipokrat'ın Dört Mizaç Kuramı gibi antik dönem kişilik kuramları da tarihsel süreçte önemli yer tutar.

Oedipus kompleksi, Sigmund Freud'un psikanalitik teorisinde yer alan, çocukların gelişim evrelerinde yaşadıkları ve özellikle erkek çocukların annelerine karşı geliştirdikleri bilinçaltı cinsel dürtüler ve aynı cinsiyetten ebeveyne karşı hissettikleri rekabetçi duyguları ifade eder. Bu kompleks, genellikle 3-6 yaşları arasında ortaya çıkar ve çocuğun karşı cins ebeveynini sahiplenme ve kendi cinsinden olan ebeveynini saf dışı etme konusunda beslediği duygu, düşünce ve dürtülerle karakterizedir. Oedipus kompleksinin belirtileri arasında şunlar yer alır: - Anneye aşırı bağlılık ve yakınlık. - Baba figürüne karşı düşmanca duygular ve kıskançlık. - Anne veya anne figürüne karşı koruyucu ve sahiplenici davranışlar. Tedavi için psikoterapi ve aile dinamiklerinin düzenlenmesi önerilir.

Haz ilkesi ve gerçeklik ilkesi, psikanalitik teoride Sigmund Freud tarafından ortaya atılan iki temel kavramdır. Haz ilkesi, organizmanın acı ya da ağrıdan kaçarak haz aramasını ifade eder. Gerçeklik ilkesi ise, organizmanın gereksinimlerinin dış gerçeklere göre ertelenmesini ya da doyurulmasını sağlar.

Haz ilkesi kavramı, Sigmund Freud tarafından psikanaliz teorisinde ortaya atılmıştır.

İmgesel ve gerçek imge, Jacques Lacan'ın psikanaliz teorisindeki üçlü düzen kavramlarıyla ilişkilidir. Gerçek imge (Real), deneyimlenmesi zor olan, dile getirilemeyen ve tam anlamıyla temsil edilemeyen bir alanı ifade eder. İmgesel imge (Imaginary) ise, aynadaki benlik imgesi ve özdeşleşme süreçleriyle ilgilidir. Dolayısıyla, imgesel ve gerçek imge kavramları, insan bilincinin ve algısının farklı yönlerini temsil eder.

Jacques Lacan, psikanaliz ve felsefe alanlarında önemli bir figürdür çünkü: 1. Psikanaliz Kuramları: Lacan, Freud'un çalışmalarını yeniden yorumlayarak psikanaliz teorisine özgün katkılar yapmıştır. 2. Dil ve Bilinçdışı: Lacan, bilinçdışının dil gibi yapılandırıldığını savunarak, bu alanın daha önce kabul edilen kaotik ve düzensiz bir depo olduğu görüşünden uzaklaşmıştır. 3. Geniş Etki Alanı: Lacan'ın fikirleri, postmodernizm, dekonstrüksiyon ve eleştirel teori gibi alanlarda da önemli bir rol oynamış, feminist ve queer teori gibi alanlarda da kullanılmıştır. 4. Eğitim ve Uygulama: Lacan, Paris'te düzenlediği seminerler ve yazdığı kitaplar aracılığıyla psikanalizin yaygınlaşmasına ve gelişmesine katkıda bulunmuştur.

"Yüzyılın Ben'i" ifadesi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. William James'in Benlik Teorisi: William James, benliği iki ana kategoriye ayırır: "beni/bana" ve "ben". "Beni/bana" kısmı, kişinin bilinen benliğini, yani kendisine dönüp bakabileceği yönlerini (maddi, toplumsal ve manevi benlik) kapsar. 2. "The Century of the Self" Belgeseli: 2002 yapımı bu belgesel, İngiliz yönetmen Adam Curtis tarafından hazırlanmış olup, psikanalitik teori ve psikoterapinin reklam sektörü ve politikada nasıl kullanıldığını anlatır.

Jacques Lacan, psikanaliz alanında çeşitli teoriler geliştirmiştir ve aşağıdaki konuları savunur: 1. Bilinçdışının Yapısı: Lacan, bilinçdışını bir tür söylem olarak, Öteki'nin söylemi olarak tanımlar. 2. Dil ve Psikanaliz: Psikanalizi dilbilimsel bir perspektiften ele alır ve her türlü Jungyen veya romantik anlayışlara karşı çıkar. 3. Ayna Evresi Teorisi: Çocuğun altı-on sekiz ay arasında aynada kendi imgesini görmesi ve bu sayede kendi varlığını fark etmesini açıklar. 4. Öznelik Deneyimi: Öznenin, beden ve dil arasındaki özdeşleşme çabası içinde oluştuğunu savunur. 5. Fallus Kavramı: İçinde yaşadığımız dünyada arzunun işaret ettiği şeyi, yani fallusu, kültürel ve toplumsal bir olgu olarak tanımlar.

Carl Jung'un en büyük katkılarından biri, kolektif bilinçdışı ve arketipler kavramlarını ortaya koymasıdır. Jung'un diğer önemli katkıları şunlardır: Analitik psikoloji: İnsan düşünce ve davranışlarını anlamak için yeni yollar sunması. Kişilik tipleri teorisi: İnsanların farklı davranışlarını ve kişilik özelliklerini çeşitli psikolojik boyutlar üzerinden anlamamızı sağlaması. Rüya yorumu: Rüyaların insan psikolojisi üzerindeki etkisini ve bilinçaltının bir ifadesi olarak önemini vurgulaması. Jung'un çalışmaları, psikanaliz ve psikolojinin sınırlarını genişletmiş ve modern psikolojiye devrim niteliğinde bir anlayış getirmiştir.

Anna Freud, psikanaliz alanında önemli bir figürdür çünkü çocuk psikanalizinin kurucusu olarak kabul edilir. İşte onun öneminin bazı nedenleri: 1. Savunma Mekanizmaları: Anna Freud, egonun savunma mekanizmaları kavramını genişletmiş ve bu mekanizmaların nasıl işlediğini ayrıntılı olarak açıklamıştır. 2. Çocuk Gelişimi: Çocukların yetişkinlerden farklı psikolojik tedavilere ihtiyaç duyduğunu ve semptomlarının genellikle gelişim evreleriyle ilgili olduğunu vurgulamıştır. 3. Klinik Çalışmalar: Dünya Savaşı sırasında yetim ve tahliye edilen çocuklarla yaptığı çalışmalar, travmanın ve ayrılmanın çocukların gelişimi üzerindeki etkilerini ortaya koymuş ve istikrarlı, sevgi dolu bir ortamın önemini vurgulamıştır. 4. Eğitim ve Uygulama: Hampstead Çocuk Terapisi Kursu ve Kliniği'ni kurarak, psikanalitik ilkelerin çocuk terapisinde uygulanmasına öncülük etmiştir.

"Bir Genç Kızın Günlüğü" kitabı, Sigmund Freud tarafından derlenmiş, bir kız çocuğunun günlüğünden yola çıkarak çocuk psikanalizinin tarihsel gelişimini ve dönemin kültürel özelliklerinin çocukların davranış tarzını nasıl etkilediğini anlatır. Kitapta, ana karakter Rita'nın 11 yaşından 14,5 yaşına kadar yaşadığı duygusal değişimler, arkadaşlık ve aile ilişkileri ile cinsel uyanış hakkındaki düşünceleri yer alır.

"Genç Kızın Günlüğü" kitabı, Sigmund Freud tarafından yazılmış olup, bir kız çocuğunun günlüğünden yola çıkarak çocuk psikanalizinin tarihsel gelişimini ve dönemin kültürel özelliklerinin çocukların davranış tarzını nasıl etkilediğini anlatır. Kitapta, Rita adlı Viyanalı orta sınıfa mensup bir kızın on bir yaşından on dört yaşına kadar tuttuğu günlükteki samimi düşünceleri ve itirafları yer alır. Ayrıca, kitapta arkadaşlık, aile ilişkileri ve cinsel uyanış gibi konular da ele alınmaktadır.

Sigmund Freud'un gerçek hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Doğum ve Aile Hayatı: Freud, 6 Mayıs 1856'da Avusturya İmparatorluğu'nun Moravya'ya bağlı Freiberg kasabasında Aşkenaz Yahudisi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Eğitim ve Kariyer: Viyana Üniversitesi'nde tıp eğitimi aldı ve 1881'de tıp doktoru sıfatıyla mezun oldu. Psikanaliz Kuramı: Freud, psikanaliz adını verdiği bir terapi yöntemi geliştirdi ve bilinçaltının anlaşılmasına odaklandı. Son Yılları ve Ölümü: 1938'de Nazi tehdidi yüzünden Avusturya'yı terk etti ve 1939'da İngiltere'de sürgündeyken hayatını kaybetti.

Yansıtma (projeksiyon), psikanaliz teorisine göre bir savunma mekanizmasıdır ve bireylerin kendi sahip oldukları istek veya dürtülerini başkalarına atfetmesi anlamına gelir. Bu mekanizmayı kullanan kişiler, bu dürtüleri kendlerinde istemezler ve başkalarınınmış gibi davranırlar. Örnekler: - Pekte hayırsever olmayan bir iş insanının, insanların artık maddi zorluklarla boğuşan insanları önemsemediklerini ifade etmesi. - Eşini aldatmaktan korkan birinin rahatlıkla partnerinin onu aldattığını iddia etmesi.

Öteki ve ötekileştirme kavramları psikanalitik açıdan şu şekilde değerlendirilir: Öteki, bir kişinin kendisi dışındaki herkesi ifade eder. Ötekileştirme, öteki olarak algılanan kişilere yönelik duygusal ve sosyal bir dışlama sürecidir. Psikanalitik teoriye göre, ötekileştirme, bireyin kimlik oluşumu ve benlik algısı ile ilgili karmaşık dinamiklerin bir parçasıdır.

"Freud: The Secret Passion" filmi, Avusturyalı psikolog ve psikanalizin kurucusu Sigmund Freud'un gençlik yıllarını anlatmaktadır. Filmde, Freud'un hüsranları ve çabaları, insan zihninin bilinçaltı ve Freud'un bu alana ışık tutma çabası işlenmektedir.

Psikoloji alanında okunabilecek bazı önemli kitaplar şunlardır: 1. "Karaktere Giden Yol" - David Brooks: Bireyin karakterini derinlemesine sorgulayan ve ahlaki bütünlüğün önemini vurgulayan bir rehber. 2. "Zihin Kontrolü" - Sir John Hargrave: Zihin gücünü kullanarak düşünce ve davranışları şekillendirmeyi anlatan pratik bir kitap. 3. "Beden Kayıt Tutar" - Bessel van der Kolk: Travmanın beden üzerindeki etkilerini ve iyileşme süreçlerini ele alan kapsamlı bir eser. 4. "Rüyaların Yorumu" - Sigmund Freud: Rüyaların bilinçaltını anlamada ve psikanalitik terapide nasıl bir rol oynadığını inceleyen bir kitap. 5. "Akıllı Ol" - Brian Tracy: Kişisel başarı ve etkili düşünme stratejilerini geliştirmek için pratik tavsiyeler sunan bir rehber. Ayrıca, "Duygusal Zeka" - Daniel Goleman ve "İnsanın Anlam Arayışı" - Viktor E. Frankl gibi kitaplar da psikoloji meraklıları için önerilir.

Sigmund Freud'un en iyi kitabı konusunda kesin bir görüş yoktur, ancak bazı eserleri psikoloji dünyasında büyük etki yaratmıştır: 1. "Rüyaların Yorumu" (1900). 2. "Gündelik Hayatın Psikopatolojisi" (1901). 3. "Cinsellik Üzerine" (1905). 4. "Totem ve Tabu" (1913). Freud'un diğer önemli kitapları arasında "Ego ve İd" ve "Uygarlığın Huzursuzluğu" da yer alır.