Psikanaliz

Oedipus kompleksi, Sigmund Freud'un psikanalitik teorisine göre, çocukların karşı cins ebeveynlerine duydukları bilinçdışı arzuları ve aynı cins ebeveynlerine karşı hissettikleri rekabet duygularını tanımlayan bir durumdur. Bu kompleks, genellikle 3-6 yaş arasındaki fallik dönemde ortaya çıkar. Oedipus kompleksinin bazı belirtileri: Karşı cins ebeveyne aşırı ilgi ve bağlılık. Aynı cins ebeveyne yönelik kıskançlık veya ilgisiz davranışlar. Ebeveynler arasında taraf tutma eğilimi. Freud'a göre, çocuk bu süreci aynı cins ebeveynle özdeşleşerek çözer ve bu, sağlıklı bir psikoseksüel gelişim için önemlidir. Oedipus kompleksi, yetişkinlikte çözülmediğinde, ilişkilerde bağımlılık veya bağlanma güçlükleri, özgüven eksikliği ve sosyal ilişkilerde iletişim sorunları gibi uzun vadeli etkilere yol açabilir.

Geçmişten günümüze bazı kişilik kuramları: Psikanalitik Kuram (Sigmund Freud). Bireysel Psikoloji (Alfred Adler). Analitik Psikoloji (Carl Jung). İnsancıl Yaklaşım (Rogers, Maslow). Davranışçı Yaklaşım (Skinner, Pavlov). Ayırıcı Özellik Yaklaşımı (Cattell, Eysenck). Dört Mizaç Kişilik Kuramı (Hipokrat, Galen). Bu kuramların yanı sıra, çağdaş kişilik kuramları arasında psikobiyolojik, davranışsal, bilişsel, ilişkisel ve bütüncül modeller de bulunmaktadır.

Oedipus kompleksi, Sigmund Freud'un psikanalitik teorisine göre, çocukların karşı cins ebeveynlerine karşı geliştirdiği bilinçdışı arzuları ve aynı cins ebeveynlerine karşı hissettiği rekabet duygularını ifade eden bir kavramdır. Bu durum, genellikle 3-6 yaş arasındaki fallik dönemde ortaya çıkar. Oedipus kompleksinin bazı belirtileri: Karşı cins ebeveyne aşırı ilgi ve bağlılık. Aynı cins ebeveyne yönelik kıskançlık veya ilgisiz davranışlar. Ebeveynler arasında taraf tutma eğilimi. Uzun vadeli etkileri: İlişkilerde aşırı bağımlılık veya bağlanma güçlükleri. Özgüven eksikliği ve duygusal güvensizlik. Sosyal ilişkilerde iletişim sorunları ve duygusal istikrarsızlık. Oedipus kompleksi, genellikle çocukluk döneminde doğal olarak çözülür.

Haz ilkesi (pleasure principle), Sigmund Freud'a göre zihnin temel amacının gerilimi azaltmak ve haz almak olduğunu açıklayan kuramsal yapıların başında gelir. Gerçeklik ilkesi (reality principle) ise haz ilkesinin kontrol altına alınması, ertelenmesi ya da toplumsal kabul görecek biçimlere dönüştürülmesi sürecini yönetir. Freud'a göre ego, id'in dürtüsel taleplerini gerçeklik koşullarına göre düzenler.

Haz ilkesi, Sigmund Freud tarafından ortaya atılmıştır. Freud, 1911 tarihli "Zihinsel İşleyişin İki İlkesi" adlı yapıtında, haz ilkesini gerçeklik ilkesiyle karşılaştırarak ilk kez "zevk-hoşnutsuzluk ilkesinden ya da kısaca haz ilkesinden" söz etmiştir. Ancak, haz ilkesi kavramı, Freud'dan önce, antik dünyada Epikuros ve daha sonraları Jeremy Bentham tarafından da vurgulanmıştır.

İmgesel ve gerçek imge, Lacan'ın psikanalitik teorisinde yer alan kavramlardır. 1. İmgesel İmge: - Ego'nun (ben) oluşumunda önemli bir rol oynar ve "ayna evresi" ile ilişkilidir. - Hayalî ve benzerlik üzerine kuruludur; bütünlük ve benzerlik gibi kökensel yanılsamaların alanıdır. - Öznenin tam kalbindeki ayrıcalıklı bir semptom olarak tanımlanır. 2. Gerçek İmge: - Düşünülemez ve bilinemez olanı temsil eder. - Simgeselin ve imgeselin ötesinde yer alır; temsillerden kaçan ve simgeleştirmeye direnen bir katmandır. - Gerçeklik, "şey"in (thing) ikamet ettiği yerdir ve yokluğun olmadığı bir düzeni ifade eder. İmge ise genel anlamıyla, zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, hayal olarak tanımlanır.

Jacques Lacan'ın önemli olmasının bazı nedenleri: Psikanaliz alanına katkıları: Lacan, psikanalizi yeniden temellendirmiş ve Freud'un teorilerini yapısalcılık ile birleştirerek yapısalcılıktan post-yapısalcılığa geçişi sağlamıştır. Özgün düşünce sistemi: Lacan, psikanaliz, dilbilim, antropoloji ve felsefeyi iç içe geçmiş bir şekilde kullanarak özgün bir düşünce sistemi geliştirmiştir. Etkisi: Michel Foucault, Gilles Deleuze, Felix Guattari, Luce Irigaray, Julia Kristeva gibi birçok düşünürü etkilemiş ve onların çalışmalarını temel almış veya karşı çıkmıştır. Eserleri: "Ecrits" (Yazılar) başta olmak üzere birçok kitabı ve semineri, özellikle Fransa'da aydınlar üzerinde büyük etki yaratmıştır. Tartışmalı figür: Lacan, psikanalize getirdiği yenilikçi yaklaşımlar nedeniyle hem saygı görmüş hem de dışlanmış, görmezden gelinmiştir.

Jacques Lacan'ın savunduğu bazı temel fikirler şunlardır: Psikanalizin nesnesi olarak bilinçdışı. Dil ve bilinçdışı ilişkisi. Öznelik deneyimi. Bakış ve arzu. Baba'nın Adı (Nom-du-Père). Lacan'ın fikirleri, psikanaliz, felsefe, edebiyat teorisi ve sosyoloji gibi birçok alanda etkili olmuştur.

Carl Jung'un en büyük katkıları arasında şunlar öne çıkmaktadır: Analitik psikoloji. Kolektif bilinçdışı. Arketipler. Kişilik tipolojisi. Rüya analizi. Jung'un çalışmaları, psikoloji, sanat, edebiyat, din ve kültür alanlarında derin etkiler yaratmıştır.

Anna Freud'un önemli olmasının bazı nedenleri: Çocuk psikanalizi: Anna Freud, çocuk psikanalizi alanının kurucusu olarak kabul edilir. Ego ve savunma mekanizmaları: "Ego ve Savunma Mekanizmaları" adlı eserinde egonun önemini vurgulamış ve savunma mekanizmalarını detaylı bir şekilde tanımlamıştır. Hampstead Çocuk Terapi Okulu ve Kliniği: 1952 yılında Londra'da Hampstead Çocuk Terapi Kursu ve Kliniğini (günümüzde Anna Freud Ulusal Çocuklar ve Aileler Merkezi) kurarak terapi, eğitim ve araştırma çalışmalarına öncülük etmiştir. Savaş çocukları üzerine çalışmaları: II. Dünya Savaşı sırasında yetim ve tahliye edilen çocuklarla çalışarak travmanın ve ayrılığın gelişim üzerindeki etkilerini araştırmış, istikrarlı ve sevgi dolu bir ortamın çocuklar için ne kadar önemli olduğunu ortaya koymuştur.

Sigmund Freud'un "Bir Genç Kızın Günlüğü" adlı kitabı, ana karakter Rita'nın 11 yaşından 14,5 yaşına kadar tuttuğu günlüklerin derlemesidir. Kitapta ele alınan bazı konular: Ergenlik dönemi psikolojisi. Aile ve sosyal ilişkiler. Kültürel etkiler. Aşk ve kadın-erkek ilişkileri. Freud, bu günlüğü "bir mücevher" olarak nitelendirmiştir.

Sigmund Freud'un gerçek hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Doğum ve Aile: 6 Mayıs 1856'da Moravia'da (günümüzde Çekya) Aşkenaz Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Eğitim ve İlk Çalışmaları: Viyana Üniversitesi'nde tıp eğitimi aldı ve 1881'de mezun oldu. Psikanalizin Gelişimi: Hipnozdan yola çıkarak psikanalizi geliştirdi ve konuşma terapisini temel aldı. Teorileri ve Eleştiriler: Bilinçdışı teorisi ve cinsellik üzerine çalışmaları hem ilgi uyandırdı hem de eleştirildi. Son Yılları: 1938'de Nazi tehdidi nedeniyle Viyana'dan ayrıldı ve 1939'da Londra'da hayatını kaybetti.

Yansıtma (projeksiyon), bireylerin kabul edemedikleri veya rahatsız edici buldukları duygu, düşünce ve dürtüleri başkalarına atfetmeleri üzerine kurulu bir savunma mekanizmasıdır. Yansıtmanın bazı işlevleri: Kendilik algısını koruma. Kaygı azaltma. Yansıtmanın bazı türleri: Basit yansıtma. Yansıtmalı özdeşim. Yansıtmanın aşırı veya uygunsuz kullanımı, bireyin gerçeklik algısında bozulmalara, ilişkilerde sorunlara ve kişisel gelişimde engellere yol açabilir.

Psikanalitik açıdan "öteki", bireyin kendini tanımlarken "ben" kavramının dışında bıraktığı her şeydir. Ötekileştirme, birey veya grupların farklılıkları nedeniyle ayrımcılığa maruz kalmasıdır. Ötekileştirmenin psikanalitik temelleri şunlardır: Bilinçdışı mekanizmalar. Savunma mekanizmaları. Ötekileştirme, bireysel, kültürel veya toplumsal düzeyde görülebilir ve bireysel etkiler, toplumsal sonuçlar doğurabilir.

Psikoloji ile ilgili okunabilecek bazı kitaplar: Hayatı Yeniden Keşfedin. İyi Hissetmek. İnsan Olmak. Hızlı ve Yavaş Düşünme. İnsanın Anlam Arayışı. Kişi Olmaya Dair. Kendini Arayan İnsan. Kaygı ve Endişe. Modern Zamanda Kişilik Bozuklukları. Dört Anlaşma.

Psikanalitik teoride öteki, bireyin kendini tanımlarken "ben" kavramının dışında bıraktığı her şeydir. Öteki, yabancı, farklı kültürden gelen, fiziksel veya zihinsel olarak farklı olan kişileri ifade edebilir. Öteki kavramı, Jacques Lacan tarafından psikanalitik teoriye kazandırılmıştır. Psikanalitik teoride öteki ve ötekileştirme, bireyin kimlik oluşumu ve benlik algısı ile ilgili karmaşık dinamiklerin bir parçasıdır.

Carl Gustav Jung'un en iyi kitabının hangisi olduğu konusunda kesin bir görüş yoktur. Ancak, bazı eserleri arasında öne çıkanlar şunlardır: "İnsan ve Sembolleri". "Dört Arketip". "Anılar, Düşler, Düşünceler". "Kırmızı Kitap (Liber Novus)". Jung'un eserleri, psikiyatri alanının ötesine geçerek sanat, edebiyat ve dine de yayılmıştır.

Savunma mekanizmaları, bireyin kaygı ve tehdit yaratan duygu, düşünce ve dürtülerle başa çıkmak için bilinçsizce geliştirdiği psikolojik stratejilerdir. Bazı savunma mekanizmaları: Bilinçaltına bastırma: Kaygı yaratan düşünce ve duyguların bilinç dışına itilmesi. Mantığa bürüme: Kabul edilemez davranışların mantıklı mazeretlerle açıklanması. Yansıtma: Kendi suçunu başkalarına atma veya başkalarını suçlama. Ödünleme: Bir alandaki başarısızlığı başka bir alandaki başarıyla telafi etme. Yer değiştirme: Tepkiyi asıl hedeften başka bir kişiye veya nesneye yöneltme. İnkâr: Gerçekleri kabul etmeyi reddetme. Yüceltme: Kabul görmeyen duyguların olumlu faaliyetlere yönlendirilmesi. Karşıt tepki oluşturma: Gerçek duyguların tam tersi tutum ve davranışlar sergileme. Bölme: İnsanları ve olayları siyah-beyaz olarak algılama. Yapma-bozma: Hatalı davranışları telafi etme çabaları.

Jung ve Freud'un ayrılmasının bazı nedenleri: Fikir ayrılıkları: Jung, Freud'un psikanaliz kuramında duygu ve düşüncelerin cinsel id'ler tarafından yönetildiği savını kabul etmedi ve ontogenetik psişe kuramını geliştirerek davranışların kökenini kolektif bilinçaltına bağladı. Kişisel çatışmalar: Freud, Jung'u bir tehdit olarak görmeye başladı; Antik Yunan tragedyalarındaki prenslerin, babaları olan kralları öldürmesi hikayelerinden etkilenerek Jung'un da kendisine zarar verebileceğini düşündü. Cinsel duygular: Jung, Freud'a karşı "dini bir hayranlık" hissetti, ancak bu duygular onu rahatsız etti ve uzaklaşmasına neden oldu. Bilimsel yaklaşımlar: Freud'un sekülerizme dayanan bilimsel ilkeleri ile Jung'un teoloji, etnografi ve astrolojiye olan ilgisi arasındaki farklılıklar.

Felix Klein'ın bazı teorileri: Klein Şişesi: Üç boyutlu Öklid uzayına gömülemeyen, tek taraflı kapalı bir yüzeydir. Erlangen Programı: Geometrinin, belirli bir dönüşüm grubu altında değişmeyen bir uzayın özelliklerinin incelenmesi olarak sentezi. Karmaşık Analiz: Modüler grubun, karmaşık düzlemi mozaiklemek için temel bölgeyi hareket ettirdiğini göstermiştir. Melanie Klein'ın teorisi ise gelişimsel bir modeldir ve ruhsal travmayı, gelişim sürecinde ortaya çıkan bir engel veya kesinti olarak görür.