Kuramlar

Yaşantı psikolojisi, insanistik kurama aittir.

Sözcük bilimi (semantik), kelimelerin anlamlarını ve anlam değişimlerini inceleyen bir bilim dalıdır ve bu alanda çeşitli kuramlar bulunmaktadır. İşte bazı önemli kuramlar: 1. Yansıma-Taklit Kuramı: Dilin, doğanın seslerini taklit ederek ortaya çıktığını savunur. 2. Ünlem Kuramı: İnsanların duygusal tepkilerini ifade ederken kullandıkları ünlemlerin dilin temelini oluşturduğunu öne sürer. 3. İş Kuramı: İnsanların iş birliği yaparken oluşturdukları etkileşimlerin dilin doğuşuna katkıda bulunduğunu iddia eder. 4. Güneş Dil Kuramı: Dilin doğuşunu güneşin insanlar üzerindeki etkilerine bağlar ve tüm dillerin Sümer dilinden türediğini savunur. 5. Yapısalcı ve Neoyapısalcı Anlambilim: Anlamın, dil içindeki anlam yapılarıyla ilişkili olduğunu ve eşzamanlı olarak incelendiğini öne sürer.

Bilişsel öğrenme kuramının temsilcileri şunlardır: 1. Jean Piaget: Bilişsel gelişim kuramı ile tanınır. 2. Lev Vygotsky: Sosyal öğrenme kuramı ile bilinir. 3. David Ausubel: Anlamlı öğrenme kuramı üzerinde çalışmıştır. 4. Jerome Bruner: Öğrenme nasıl gerçekleşir kuramı ile tanınır. 5. Edward Gagné: Koşullu öğrenme kuramı geliştirmiştir. Ayrıca, Tolman ve Gestalt psikologları da bilişsel öğrenme kuramına katkıda bulunmuşlardır.

Halkla ilişkilerde kuramların izi şu üç ana kuram üzerinden incelenebilir: 1. Sistem Kuramı: Halkla ilişkilerde sıklıkla kullanılan bu kuram, kurumun çevresiyle uyumlu ilişkiler kurmasını ve kamuların istem ve beklentilerinin yönetime iletilmesini sağlar. 2. Mükemmel Halkla İlişkiler Kuramı: Halkla ilişkilerin bir örgütün etkinliğine nasıl katkıda bulunduğunu ve ekonomik değerini araştıran bir kurammdır. 3. Durumsal Kuram: Katılımcı aktörlerin işbirliği içinde olduğu, iletişim süreçlerinde subjektif hedeflerini gerçekleştirmek isteyen ve uzun vadeli sağlam ilişkilerin kurulmasıyla ilgilenen bir hareket tarzını tanımlar.

Milliyetçilik kuramları üç ana yaklaşıma ayrılır: 1. İlkçi (Primordialist) Yaklaşım: Milletleri doğal yapılar olarak görür ve onların tarih boyunca var olduklarını savunur. 2. Modernist Yaklaşım: Milliyetçiliği modernleşme süreçlerinin bir ürünü olarak kabul eder. 3. Etno-Sembolist Yaklaşım: Milletlerin etnik kökenlerine önem verir ve modern öncesi etnik grupların modern bir versiyonu olduğunu öne sürer.

Bruner ve Piaget'in bilişsel gelişim kuramları arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Öğrenme Süreci: Piaget, öğrenmeyi yaşa bağlı bir süreç olarak kabul ederken, Bruner aktif öğrenmeyi vurgular. 2. Gelişim Aşamaları: Piaget, bilişsel gelişimi dört aşamada incelerken (duyusal motor, işlem öncesi, somut işlemler, soyut işlemler), Bruner üç aşamada (eylemsel, imgesel, sembolik) inceler. 3. Sosyal Etkileşim: Bruner, bilişsel gelişimde sosyal etkileşimin ve kültürün önemli olduğunu savunurken, Piaget bireysel deneyimlerin rolünü daha fazla vurgular. 4. Dilin Rolü: Bruner, dilin bilişsel gelişimde kritik bir anahtar olduğunu düşünürken, Piaget dilde sadece sembolik bir işlev görür.

Reklamcılıkta dört temel kuram şunlardır: 1. İletişim Modeli: Reklamın gönderici (reklam veren), alıcı (tüketici) ve mesaj arasındaki etkileşimi ele alır. 2. AIDA Modeli: Dikkat (Attention), ilgi (Interest), arzu (Desire) ve eylem (Action) aşamalarından oluşan bir reklam modelidir. 3. STR Modeli: Reklamın stratejik planlama sürecini ele alır ve strateji (Strategy), hedef (Target), ileti (Message) ve medya (Media) unsurlarını içerir. 4. Elmas Modeli: Reklamın etkisini artırmak için dört ana unsuru (hedef kitle, rekabet, fayda ve neden) içeren bir modeldir.

"Kişilik" kitabı, psikoloji biliminin insan kişiliği alanındaki serüvenini kuramlar ve araştırmalar ışığında ele alır. Kitapta işlenen konular arasında: - Psikanalitik modelden bilişsel teoriye kadar kişilik konusunda ön plana çıkmış yaklaşımların incelenmesi; - Karen Horney, Harry Stack Sullivan, Carl R. Rogers gibi kuramcıların öz yaşam öykülerinden kesitler; - Sıradan insanların yaşamlarından örnekler; - Okuyucuların kendi kişiliklerini keşfetmelerine yardımcı olacak testler. Ayrıca, "Kişilik Vaka İncelemeleri" adlı tamamlayıcı bir kitap da farklı kişilik kuramlarını destekleyen biyografiler sunar ve bu kuramları günlük hayata uygulamayı sağlar.

Nazife Güngör'ün "İletişim Kuramlar Yaklaşımlar" kitabında ele aldığı iletişim kuramları şunlardır: 1. İletişimin Anlamı, İşlevi ve Türleri: İletişimin temel kavramları ve işlevleri. 2. Kitle İletişim Araçları ve Etki Ölçümü: Kitle iletişim araçlarının etkisi üzerine yapılan araştırmalar. 3. Aktif İzleyici Yaklaşımları: İzleyicinin merkeze konduğu yaklaşımlar. 4. Güç İlişkileri ve Ekonomi Politiği: Kitle iletişim araçlarının güç ilişkileriyle işlevselleşmesi. 5. Dil Bilimsel, Yapısalcı ve Post-Yapısalcı Yaklaşımlar: Ürünü merkeze koyan yaklaşımlar. 6. Popüler Kültür ve Medya: Kitle iletişim araçları ve popüler kültür ilişkisi. 7. Medya Okuryazarlığı: Medyanın eleştirel bir şekilde değerlendirilmesi. 8. Yeni Medya Çalışmaları ve Sosyal Medya: Yeni medya ve sosyal medyanın incelenmesi.

AÖF Toplumsal Tabakalaşma dersinde işlenen konular şunlardır: 1. Giriş ve Temel Kavramlar: Toplumsal tabakalaşmanın tanımı ve temel prensipleri. 2. Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma: Eşitsizliğin kökenleri ve toplumsal tabakalaşma sistemleri. 3. Klasik Toplumsal Tabakalaşma Kuramları: Marx ve Weber'in yaklaşımları. 4. Modern Toplumsal Tabakalaşma Kuramları: İşlevselciler ve çatışmacılar. 5. Sınıfın Sonu Tartışmaları ve Sınıf Kavramının Analitik Önemi. 6. Çağdaş Toplumsal Tabakalaşma Kuramları: Bourdieu'nun yaklaşımı. 7. Sınıf Teorilerinin Sınırları: Toplumsal cinsiyet, etnisite, sınıf altı ve prekarya. 8. Yoksulluk. 9. Türkiye'de Toplumsal Tabakalaşma: Osmanlı İmparatorluğundan Cumhuriyete. 10. Film Tartışma Haftası. 11. Öğrenci Sunumları.

“Ben OK’im, Sen OK’sin” ifadesi, Transaksiyonel Analiz (TA) kuramına dayanır.

Sosyal psikolojinin üç temel kuramı şunlardır: 1. Sosyal Biliş Kuramı: Bireylerin diğer insanların davranışlarını düşünerek ve değerlendirerek öğrendiklerini öne sürer. 2. Sosyokültürel Kuram: Toplumsal norm ve kuralların bireylerin davranışlarını şekillendirdiğini savunur. 3. Evrimsel Sosyal Psikoloji Kuramı: Toplumsal davranışların evrimsel süreçler aracılığıyla şekillendiğini iddia eder.

Örgüt kuramları dört ana okula ayrılarak incelenebilir: 1. Klasik Okul: İlkeler ve süreçler (bilimsel yönetim). 2. Neo-Klasik Okul: Davranış ve güdüler (davranışçılık). 3. Modern Okul: Sistem yaklaşımı; durumculuk ve kültürcülük. 4. Neo-Modern Okul: İşletmecilik ve yönetişim.

Hemşirelik için birçok kuram bulunmaktadır. İşte bazıları: 1. Florence Nightingale Kuramı: Hastanın çevresini manipüle ederek iyileşmesini sağlamaya odaklanır. 2. Hildegard Peplau Kuramı: Hemşire-hasta ilişkisini geliştirerek hastanın tedaviye katılımını artırmayı önerir. 3. Virginia Henderson Kuramı: Hemşirenin, hastanın kendisi yapamazsa daha iyi olmasına yardımcı olacak aktiviteler gerçekleştirmesini savunur. 4. Dorothea Orem Kuramı: Hastanın kendine bakma yeteneğini yeniden kazanmasına yardımcı olmayı amaçlar. 5. Sister Callista Roy Kuramı: Hastanın vücudundaki değişikliklere ve rollerine uyum sağlamasına odaklanır. Ayrıca, Martha Rogers, Fay Abdellah, Patricia Benner gibi hemşireler tarafından oluşturulmuş daha birçok kuram bulunmaktadır.

Yabancı dil öğretiminde kullanılan bazı kuramlar şunlardır: 1. Özdeşlik Kuramı: Dil edinimi ve öğreniminin benzer aşamalardan geçtiğini savunur. 2. Karşılaştırmalı Kuram: Dil edinimi ve öğreniminin karşılaştırılarak gerçekleştiğini belirtir. 3. Ara Dil Kuramı: Dil edinimi ve öğreniminin farklı süreçler olduğunu öne sürer. 4. Monitör Kuramı: Dil öğrenme sürecini bilinçli ve bilinçsiz olarak ikiye ayırır. 5. Davranışçı Öğrenme Kuramı: Yabancı dil öğrenirken anadilde kazanılmış olan davranışlarla karşılaştırma yapılmasını içerir. 6. Bilişsel Öğrenme Kuramı: Öğrencinin bilgiyi kendisinin bulup ortaya çıkarması esasına dayanır. Ayrıca, iletişimsel aktiviteler, diyalog pratiği, eleştirel düşünme gibi öğretim teknikleri de yabancı dil öğretiminde yaygın olarak kullanılır.

Aile danışmanlığı kuramları dört ana başlık altında toplanabilir: 1. Yapısal Aile Terapisi: Aile yapısını anlamak için aile fertleri arasındaki ilişkilere odaklanır. 2. Yaşantısal Aile Terapisi: Erken dönemde öğrenilen başa çıkma kalıplarını değerlendirerek içsel bütünlük ve ahenk oluşturmayı amaçlar. 3. Stratejik Aile Terapisi: Bireysel sorunların çözümü için somut hedefler belirler ve bu hedeflere ulaşmak için yöntemler oluşturur. 4. Bowen Aile Terapisi: Kişinin kendi ailesinde yaşadığı sorunların, ailenin geçmişindeki ilişki bağları anlaşılıp değiştirilene kadar düzelmeyeceği görüşünü savunur. Diğer aile danışmanlığı kuramları arasında Psikanalitik, Sistemik, Bilişsel/Davranışçı ve Gestalt yaklaşımları da yer alır.

Uluslararası ilişkiler kuramları şunlardır: 1. Realizm (Gerçekçilik): Devletleri kendi çıkarlarını koruma ve güçlerini artırma amacı güden aktörler olarak görür. 2. Liberalizm (İdealizm): Devletler arası işbirliğinin mümkün ve faydalı olduğunu savunur, uluslararası örgütler ve anlaşmalar aracılığıyla küresel barışın sağlanabileceğini inanır. 3. Konstrüktivizm (Yapılandırmacılık): Devletlerin davranışlarının sosyal ve kültürel normlar tarafından şekillendiğini vurgular, kimlikler ve değerlerin uluslararası ilişkilerin yönlendirilmesinde önemli rol oynadığını öne sürer. 4. Marksizm: Ekonomik ilişkileri temel alır ve uluslararası ilişkileri sınıf mücadelesi açısından analiz eder. 5. İngiliz Okulu: Uluslararası toplumun ahlaki, siyasal ve sosyal niteliklerine dayanan bir yaklaşımdır. 6. Feminizm: Toplumsal cinsiyet kavramı çerçevesinde uluslararası ilişkileri ele alır.

Psikoloji alanında önemli kuramcılar şunlardır: 1. Sigmund Freud: Psikanaliz kuramının kurucusu olup, insan davranışlarının bilinçaltındaki çatışmalar ve motivasyonlarla şekillendiğini savunur. 2. Carl Jung: Analitik psikolojinin kurucusudur ve kolektif bilinçdışı kavramını geliştirmiştir. 3. B. F. Skinner: Davranışçı psikolojinin önde gelen isimlerinden biridir ve insan davranışlarının öğrenme süreçleriyle şekillendiğini öne sürer. 4. Abraham Maslow: İhtiyaçlar hiyerarşisi teorisi ile tanınır ve bireylerin motivasyonlarının temel ihtiyaçlardan başlayarak daha yüksek seviyedeki ihtiyaçlara ulaşma çabasıyla şekillendiğini savunur. 5. Albert Bandura: Sosyal öğrenme kuramının kurucusudur ve bireylerin başkalarının davranışlarını gözlemleyerek öğrendiklerini belirtir. Ayrıca, siyaset alanında da önemli kuramcılar bulunmaktadır, bunlar arasında Aristoteles, Platon, Machiavelli ve Karl Marx gibi isimler yer alır.

Psikotarih alanında kullanılan kuramlar şunlardır: 1. Psikanaliz Kuramı: Sigmund Freud tarafından geliştirilen bu kuram, insan davranışını bilinçdışı dürtülerin ve iç çatışmaların belirlediğini öne sürer. 2. Behaviorizm Kuramı: John B. Watson ve B.F. Skinner tarafından savunulan bu kuram, insan davranışını çevresel uyaranların ve tepkilerin belirlediğini savunur. 3. Kognitif Kuram: Jean Piaget ve Albert Bandura'nın katkılarıyla geliştirilen bu kuram, insan davranışını bilgi işleme süreçleri ve içsel zihinsel süreçlerle açıklar. 4. Evrimci Psikoloji Kuramı: İnsan davranışının evrimsel süreçlerle nasıl şekillendiğini inceler ve atalarımızın hayatta kalma ve üreme şanslarını artırmak için geliştirdikleri adaptasyonlardan kaynaklandığını öne sürer. 5. Bağlanma Kuramı: Ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişkiyi temel alır ve erken çocuklukta oluşan bu ilişkinin bireyin ergenlik ve yetişkinlik dönemine de etkisi olduğunu öne sürer.

İletişim kuramları çeşitli bakış açıları ve yaklaşımlar ile farklılık gösterir. İşte bazı temel iletişim kuramları: 1. Terapötik İletişim Kuramı: İnsanların birbirini etkileme ve birbirinden etkilenme sürecini inceler. 2. Davranışsal Kuram: İletişimi bir davranış biçimi olarak ele alır ve bireylerin iletişim süreçlerini gözlemlenebilir davranışlarla açıklar. 3. Psiko-Sosyal Kuram: Bireylerin psikolojik durumlarının ve sosyal etkileşimlerinin iletişim üzerindeki etkilerini inceler. 4. Sistem Kuramı: İletişimi bir bütün olarak ele alır ve farklı bileşenlerin etkileşimini inceler. 5. Yapılandırmacı Kuram: İletişimin bireylerin anlam oluşturma süreçleri üzerindeki etkisini vurgular. 6. Eleştirel Kuram: İletişimin güç dinamikleri ve toplumsal eşitsizlikler üzerindeki etkilerini inceler.