Kayısı

Kayısı, tınlı, kumlu-tınlı ve tınlı-kireçli topraklarda en iyi şekilde yetişir. Kayısının yetiştiği toprağın özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Su tutmayan, derin; Hafif kireçli; Kumlu; Organik maddenin yüksek olduğu humuslu; pH derecesi 6,5 ile 7,5 aralığında olan. Ayrıca, kayısı ağaçlarının köklerinin oksijen alması için toprakta suyun iyi bir şekilde drenaj yapması önemlidir.

Şam kayısısının özellikleri: Meyve: İri, yuvarlak, karın çizgisi belirgin. Kabuk: Yeşilimsi sarı. Eti: Yumuşak, sulu, şekeri az, hafif lifli. Çekirdek: Ucu sivri, tatlı. Yetişme koşulları: Ege bölgesinin erkenci sofralık kayısı çeşididir. Olgunlaşma: Bornova koşullarında haziran ayında olgunlaşır. Ayrıca, "daha iyisi Şam'da kayısı" deyimi, bir şeyin mükemmelliğini vurgulamak için kullanılır.

Türkiye'nin en lezzetli kayısısı olarak Malatya kayısısı öne çıkmaktadır. Malatya kayısısı, kendine özgü aroması, yüksek şeker oranı ve etli yapısıyla dünya çapında üne sahiptir. Ancak, en lezzetli kayısı tercihi kişisel damak zevkine bağlıdır. Türkiye'de kayısı üretimi yapılan diğer bazı bölgeler ve kayısısı şunlardır: Iğdır: Yüksek rakımda yetişmesi ve sert iklim koşullarına maruz kalması nedeniyle kendine özgü bir aroma ve lezzete sahiptir. Mersin: Diğer yörelerin kayısısına göre daha erken olgunlaşır ve daha sulu bir yapıya sahiptir. Türkiye'de kayısı üretimi yapılan daha birçok bölge bulunmaktadır.

Kahramanmaraş'ın en meşhur meyvesi tarhana olarak kabul edilir. Ayrıca, Kahramanmaraş'ın meşhur meyveleri arasında çağlayancerit cevizi, maraş biberi, elbistan çerezlik ayçekirdeği ve Bertiz kabarcık üzümü de bulunur. Bunların yanı sıra, özellikle ceviz ve dut meyveleri de yerel tatlı ve yiyeceklerin yapımında sıkça kullanılır.

Perfect Red kayısı, ılıman sahil bandı hariç her rakıma kolaylıkla dikilebilir. Yetiştiği bazı bölgeler: Türkiye: Özellikle Malatya bölgesinde iyi yetişir. Mersin Mut bölgesi: Bu bölgede Aldeniz kayısı olarak bilinir. Perfect Red kayısı ağaçları, iyi drenajlı, gevşek topraklarda ve hafif asit veya nötr pH seviyesine sahip topraklarda en iyi şekilde gelişir.

Hasanbey ve Şekerpare kayısı çeşitleri arasında seçim yaparken, kullanım amacına göre karar verilebilir: Hasanbey: 1930 yılında Malatya'da keşfedilmiş bir sofralık kayısı çeşididir. Sarkık dallara sahip, yayvan ve kuvvetli büyüyen bir ağaçtır. Meyveleri iri, sert dokulu, tatlı ve yaklaşık 40-45 gram ağırlığındadır. Şekerpare (Ziraat Şekerparesi): Orta irilikte, oval ve kaygan kabuklu meyvelere sahiptir. Işıltılı altın-turuncu-kırmızı renkli ve çok sulu, tatlı ve aromalıdır. Özellikle çocuklar tarafından çok sevilir ve bu yüzden “çocuk kayısısı” olarak da anılır. Sonuç olarak, Hasanbey kayısısı genel olarak sofralık tüketim için, Şekerpare ise tatlı ve aromatik yapısı nedeniyle hem sofralık hem de ticari kullanım için daha uygundur.

Malatya'da en çok yetişen meyve kayısıdır. Malatya, Türkiye'nin kayısı başkenti olarak bilinir ve burada yetiştirilen kayısılar dünya çapında ün kazanmıştır.

Kayısı hasadı için kullanılan bazı makineler şunlardır: El silkeleyici. Kablolu silkeleyici. Eksantrik silkeleyici. Atalet kütleli dal silkeleyici. Ayrıca, kayısıları ağaçtan silkelendiği noktada, kısa sürede, et kalınlığına ve büyüklüklerine göre ayırıp, aynı anda kasalama işlemi yapabilen mobil kayısı sınıflama ve kasalama makinesi de bulunmaktadır.

Malatya'da en iyi kayısı, temmuz ayının ortasında hasat edilir.

Kayısı anacına yapılabilecek kalem aşıları şunlardır: Erik; Şeftali; Badem; Kiraz; Zerdali. Kalem aşısı, genellikle kış sonunda veya erken ilkbaharda uygulanır. Aşı işlemi, bir uzman tarafından yapılmalıdır.

Hayır, Şam'da kayısı yetişmez. Kayısı, genellikle ılıman bölgelerde yetişir ve kış soğukları ile ilkbahar geç donları kayısı yetiştiriciliğinde önemli bir sorundur. Şam, bu tür iklim koşullarına sahip değildir. Ayrıca, "bundan iyisi şam'da kayısı" deyimi, "daha ne olsun" anlamında, kanaat etme ve hakkına razı olma gerekliliği bildiren yaygın bir deyimdir.

Kayısıda verim budaması, şekil verildikten sonra, ağacı korumak ve vegetatif gelişim ile verimi dengelemek amacıyla yapılır. Verim budaması sırasında dikkat edilmesi gerekenler: İç kısmın açılması: Aşağı doğru büyüyen, birbirine çok yakın veya kesişen dallar kesilerek iç kısım açılır, hava sirkülasyonu ve ışık artırılır. Dalların kısaltılması: Önceki yılın ana dallarının uç kısımları, uzunluğun %20-30'u kadar kısaltılır. %25 budama: Genel olarak ağacın yaklaşık %25’i budanır. Meyve taşıyan sürgünlerin yenilenmesi: Bir sürgün 3-4 yıl meyve verdikten sonra yenilenme sağlamak için kesilebilir. Kırık ve hastalıklı dalların temizlenmesi: Her yıl kırık veya hastalıklı dallar kesilmelidir. Budama, genellikle kış aylarında yapılır, ancak genç ağaçların şekillendirilmesi veya hastalıklı dalların temizlenmesi gibi durumlarda yaz aylarında da yapılabilir. Budama işlemine başlamadan önce, keskin ve steril bir bahçe makası veya budama testeresi gibi uygun kesim araçlarının hazır olduğundan emin olunmalıdır.

Suudi Arabistan'ın en iyi kayısısı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, ülkenin bazı turistik şehirleri hakkında bilgi verilebilir: Riyad: Suudi Arabistan'ın başkenti ve en büyük şehri. Cidde: Kızıldeniz kıyısında yer alan ikinci büyük şehir. Mekke: İslam'ın kutsal şehirlerinden biri. Medine: Hicret öncesi "Yesrib" olarak anılan bu şehir, İslam'ın yayıldığı yer olarak bilinir. Taif: Mekke Bölgesi'nin en büyük şehirlerinden biri.

Malatya'da kayısı hasadı genellikle temmuz ve ağustos aylarında yapılır. Hasat zamanı, iklim ve toprak yapısına göre değişiklik gösterebilir.

Kayısı ağaçlarının kaç metre ara ile dikilmesi gerektiği, bahçe tasarımına ve toprak durumuna göre değişiklik gösterir. Kare bahçe tasarımı için genellikle 10x10 metre mesafe bırakılır. Kıraç alanlar için 8x8 metre mesafe uygundur. Dikdörtgen bahçe tasarımı için 8x10 metre mesafe önerilir. Yarı bodur anaçlı fidan dikiminde fidanlar arası 3-5 metre, sıralar arası 4-5 metre olmalıdır. Eğimli arazilerde bu mesafeler birer metre azaltılabilir.

Malatya'da kayısı heykellerinin bulunmasının sebebi, kayısının şehir için büyük bir ekonomik ve kültürel sembol olmasıdır. Kayısı, Malatya'nın iklim ve toprak yapısı sayesinde eşsiz bir lezzet kazanır ve dünya pazarında büyük bir rağbet görür. Ayrıca, kayısı heykelleri şehrin farklı noktalarında yer alarak, hem yerli hem de yabancı ziyaretçilerin dikkatini çeker.

Türkiye'de en iyi taze kayısının yetiştiği yerler arasında öne çıkanlar: Malatya: Türkiye'nin kayısı üretim merkezi olan Malatya, hem taze hem de kuru kayısı üretiminde liderdir. Iğdır: Yüksek rakım ve sert iklim koşulları, Iğdır kayısısına özgü bir aroma ve lezzet kazandırır. Mersin: Akdeniz ikliminin etkisiyle Mersin kayısısı erken olgunlaşır ve sulu bir yapıya sahiptir. Ayrıca, Elazığ, Erzincan, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Adıyaman, Gaziantep ve Hatay gibi şehirlerde de kayısı yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Malatya'daki toptan kayısı pazarı, farklı yerlerde bulunmaktadır: Has Kayısı Pazarı: Battalgazi ilçesinde, Buhara Bulvarı No:144B adresinde yer almaktadır. Malatya Kayısı Pazarı: Sarıcıoğlu Mahallesi, İhsan Caddesi, Kemal Öğüt Apartmanı Altı No:52 adresinde bulunmaktadır. Şire (Kayısı) Pazarı: Şehir merkezinde olup, yürüme mesafesindedir. Ayrıca, Malatya Merkez'de Küçük Mustafa Paşa Mahallesi, Mimar Sinan Caddesi adresinde bulunan "Kayısı Pazarı" adlı bir perakende satış yeri de mevcuttur.

Kuru kayısı, besin değerlerini korumak ve daha kolay tüketilebilir hale getirmek için püre haline getirilir. Ayrıca, kayısı püresi tatlılarda, bebek mamalarında, reçellerde ve çeşitli yiyecek tariflerinde kullanılmak üzere tercih edilir.

Cadde kayısısı olarak bilinen kayısı türü, Türkiye'de özellikle şu bölgelerde yetişmektedir: Malatya (Türkiye'nin kayısı başkenti); Elazığ, Erzincan, Iğdır, Kayseri, Mersin, Hatay, Kahramanmaraş; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgesi. Ayrıca, seralarda da örtü altı kayısı yetiştiriciliği yapılmaktadır.