HMK

Evet, maddi hatada ıslah yapılabilir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 183. maddesi, dava dosyasında yer alan açık yazı ve hesap hatalarının, nihai karar verilinceye kadar ıslah yoluyla düzeltilebileceğini düzenler. Islah, tarafların tek taraflı irade beyanıyla gerçekleştirilir ve karşı tarafın onayına ihtiyaç duymaz.

Delil tespiti, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 400 ile 405. maddeleri arasında düzenlenmiştir. HMK'nın 401. maddesi, delil tespitinde görev ve yetki konusunu kapsar ve şu hükümleri içerir: 1. Yetki: Henüz dava açılmamışsa, delil tespiti esas hakkındaki davaya bakacak mahkemeden veya keşif ya da bilirkişi incelemesi yapılacak şeyin bulunduğu veya tanıkların oturduğu yer sulh mahkemesinden istenir. 2. Noter tespiti: 18/1/1972 tarihli ve 1512 sayılı Noterlik Kanunu uyarınca noterlerin yapacağı vakıa tespitine ilişkin hükümler saklıdır. 3. Yetki itirazı: Esas hakkında açılan davada, delil tespiti yapan mahkemenin yetkisiz ve görevsiz olduğu ileri sürülemez. 4. Dava sonrası yetki: Dava açıldıktan sonra yapılan her türlü delil tespiti talebi hakkında sadece davanın görülmekte olduğu mahkeme yetkili ve görevlidir.

HMK 22, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 22. maddesi anlamına gelir ve bu madde, yetki ve yargı yeri belirlenmesi ile ilgilidir. Maddede düzenlenen konular şunlardır: 1. Yetkili mahkemenin tayini: Yetkili mahkemenin bir davaya bakmasına engel bir durum varsa veya iki mahkeme arasında yargı çevrelerinin sınırlarının belirlenmesinde tereddüt ortaya çıkarsa, bu durumun çözümü için ilk derece mahkemeleri için bölge adliye mahkemelerine, bölge adliye mahkemeleri için ise Yargıtay'a başvurulur. 2. Kesinleşen kararlar: İki mahkemenin aynı dava hakkında göreve veya yetkiye ilişkin olarak verdikleri kararlar kanun yoluna başvurulmaksızın kesinleşirse, görevli veya yetkili mahkeme, ilgisine göre bölge adliye mahkemesince veya Yargıtayca belirlenir.

HMK'nın 18 ve 19. maddeleri şu şekildedir: Madde 18: 1. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri konular ile kesin yetki hâllerinde, yetki sözleşmesi yapılamaz. 2. Yetki sözleşmesinin geçerli olabilmesi için yazılı olarak yapılması, uyuşmazlığın kaynaklandığı hukuki ilişkinin belirli veya belirlenebilir olması ve yetkili kılınan mahkeme veya mahkemelerin gösterilmesi şarttır. Madde 19: 1. Yetkinin kesin olduğu davalarda, mahkeme yetkili olup olmadığını, davanın sonuna kadar kendiliğinden araştırmak zorundadır; taraflar da mahkemenin yetkisiz olduğunu her zaman ileri sürebilir. 2. Yetkinin kesin olmadığı davalarda, yetki itirazının, cevap dilekçesinde ileri sürülmesi gerekir. Aksi takdirde yetki itirazı dikkate alınmaz. 3. Mahkeme, yetkisizlik kararında yetkili mahkemeyi de gösterir.

HMK 362/1-b maddesine göre kira tespit davalarında temyiz sınırı, üç aylık kira tutarıdır. 2024 yılı için bu tutar 378.290 TL'nin üzerindedir. Bu tutarın altındaki davalarda ise temyiz yoluna başvurulamaz.

Bilirkişide tek sayı kuralı, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 267. maddesinde düzenlenmiştir. Bu kurala göre: 1. Mahkeme, bilirkişi olarak yalnızca bir kişiyi görevlendirebilir. 2. Ancak, gerekçesi açıkça gösterilmek suretiyle, tek sayıda birden fazla kişiden oluşacak bir kurulun bilirkişi olarak görevlendirilmesi de mümkündür.

HMK 116, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun "İlk İtirazlar" başlıklı maddesini ifade eder. Bu maddeye göre ilk itirazlar üç bent halinde düzenlenmiştir: 1. Kesin yetki kuralının bulunmadığı hâllerde yetki itirazı. 2. Uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiği itirazı. 3. (Mülga): İş bölümü itirazı (22/7/2020 tarihli ve 7251 sayılı Kanun'un 8. maddesiyle yürürlükten kaldırılmıştır).

HMK'nın 119 ve 120 maddeleri ile 114 ve 115 maddeleri arasındaki farklar şunlardır: 1. 119. Madde (Dava Dilekçesinin İçeriği): Bu madde, dava dilekçesinde bulunması gereken hususları belirler ve bunların eksik olması durumunda hakime davacıya eksikliği tamamlaması için süre verme yetkisi tanır. 2. 120. Madde (Harç ve Avans Ödenmesi): Bu madde, davacının dava açarken mahkeme veznesine yatırması gereken yargılama harçları ve gider avansını düzenler ve bu avansın yeterli olmaması durumunda iki haftalık kesin süre verilmesini öngörür. 3. 114. Madde (Dava Şartları): Bu madde, dava açılabilmesi için gerekli olan dava şartlarını listeler ve bunlar arasında hukuki yararın bulunması da yer alır. 4. 115. Madde (Dava Şartlarının İncelenmesi): Bu madde, mahkemenin dava şartlarının mevcut olup olmadığını kendiliğinden araştıracağını ve dava şartı noksanlığını tespit ederse davanın usulden reddine karar vereceğini düzenler.

Hakimin hesap hatası, iki farklı yolla düzeltilebilir: 1. HMK Madde 183 Uyarınca: Tarafların veya mahkemenin dava dosyasında bulunan belgelerdeki açık yazı ve hesap hataları, karar verilinceye kadar düzeltilebilir. 2. Vergi Usul Kanunu Uyarınca: Vergi hatalarının düzeltilmesi için mükellefler, vergi dairesinden yazı ile düzeltme talebinde bulunabilirler.

HMK 293, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun Uzman Görüşü başlıklı yedinci bölümünü ifade eder. Bu maddeye göre: 1. Taraflar, dava konusu olayla ilgili olarak uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler. 2. Hâkim, talep üzerine veya resen, kendisinden rapor alınan uzman kişinin davet edilerek dinlenilmesine karar verebilir. 3. Uzman kişi, çağrıldığı duruşmaya geçerli bir özrü olmadan gelmezse, hazırlamış olduğu rapor mahkemece değerlendirmeye tabi tutulmaz.

HMK'nın 240 ve 265 maddeleri, tanıklıkla ilgili düzenlemeleri içerir: 1. HMK Madde 240: - Davada taraf olmayan kişiler tanık olarak gösterilebilir. - Tanık gösteren taraf, tanıkların adı, soyadı ve adreslerini içeren bir liste mahkemeye sunar. - Bu listede belirtilmeyen kişiler tanık olarak dinlenemez. 2. HMK Madde 265: - Mahkemenin tanık çağırma yetkisi vardır ve tanıkların gelmesi zorunludur. - Usulüne uygun çağrıldığı halde mazeret bildirmeksizin gelmeyen tanık zorla getirilir ve disiplin para cezasına çarptırılır. - Zorla getirilen tanık, gelmemesini haklı gösterecek sebepleri sonradan bildirirse, aleyhine verilen cezalar kaldırılır.

Uzman görüşü, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 293. maddesine göre şu hallerde istenebilir: 1. Taraflar Talebi: Taraflar, dava konusu olayla ilgili olarak uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler. 2. Hâkimin Takdiri: Hâkim, talep üzerine veya resen, kendisinden rapor alınan uzman kişinin davet edilerek dinlenilmesine karar verebilir. Bu durumda, uzman kişinin çağrıldığı duruşmaya geçerli bir özrü olmadan gelmemesi halinde, hazırlamış olduğu rapor mahkemece değerlendirmeye tabi tutulmaz.

HMK madde 359/1-a-4'te yer alan "kamu düzenine aykırılık" ifadesi, istinaf mahkemesinin karar verirken kendiliğinden dikkate alması gereken bir durumdur. Bu, istinaf incelemesinin sınırlı olduğu ve sadece istinafa konu edilen sebeplerle yapıldığı anlamına gelir; ancak kamu düzenine aykırılık görülmesi halinde, bu durum resen dikkate alınır ve karar bu doğrultuda verilir.

İİK 72/3 ve HMK 209 farklı yasal düzenlemeleri ifade eder: 1. İİK 72/3: İcra ve İflas Kanunu'nun 72. maddesi, borçlunun menfi tespit davası açması durumunda, mahkemeden alınacak ihtiyati tedbir kararı ile icra takibinin durdurulabileceğini düzenler. 2. HMK 209: Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 209. maddesi, yazı veya imza inkarı durumunda senedin hukuki durumunu belirler. Bu maddeye göre: - Adi senetlerde: Yazı veya imza inkarı yapıldığında, bu konuda bir karar verilinceye kadar senet herhangi bir işleme esas alınamaz. - Resmi senetlerde: Senetteki yazı veya imzanın sahteliği, ancak mahkeme kararıyla sabit olursa, senet işleme konulabilir.

İdari yargıda bekletici sorun, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 165. maddesi uyarınca yapılır. Bekletici sorun yapılabilmesi için iki şartın gerçekleşmesi gerekir: 1. Bekletici sorun yapılacak davanın başka bir mahkemede görülmekte olması. 2. İki dava arasında bağlantı bulunması. Süreç şu şekilde işler: 1. Mahkeme, bekletici sorun olduğunu tespit ederse, yargılamayı durdurur ve diğer mahkeme veya idari makamın kararını bekler. 2. Bu süreçte zamanaşımı süreleri durur ve bekletici sorun olarak kabul edilen uyuşmazlığın çözümünden sonra yargılamaya kaldığı yerden devam edilir. 3. Eğer süre içinde görevli mahkemeye veya idari makama başvurulmazsa, ilgili taraf bu husustaki iddiasından vazgeçmiş sayılarak esas dava hakkında karar verilir.

HMK'nın 164 ve 165 maddeleri, hukuk yargılamasında ön sorun ve bekletici mesele ile ilgilidir: HMK madde 164: Ön sorunun incelenmesi. Buna göre, hakim, taraflardan birinin ileri sürdüğü ön sorunu incelemeye değer bulursa, belirleyeceği süre içinde, varsa delilleriyle birlikte cevabını bildirmesi için diğer tarafa tefhim veya tebliğ eder. Eğer ön sorun hakkında iki taraf arasında uyuşmazlık varsa, hakim gerekirse tarafları davet edip dinledikten sonra kararını verir. HMK madde 165: Bekletici mesele. Bir davada hüküm verilebilmesi, başka bir davaya, idari makamın tespitine yahut dava konusuyla ilgili bir hukuki ilişkinin mevcut olup olmadığına kısmen veya tamamen bağlı ise, mahkeme o davanın sonuçlanmasına veya idari makamın kararına kadar yargılamayı bekletebilir.

HMK 320, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun "Basit Yargılama Usulü - Ön İnceleme ve Tahkikat" başlıklı maddesini ifade eder. Bu maddeye göre, velayet davasında mahkeme, bazı durumlarda tarafları duruşmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verebilir. Ayrıca, tahkikat işlemleri iki duruşmada tamamlanır ve duruşmalar arasındaki süre bir aydan uzun olamaz.

HMK'ya göre dava değerini artırmak iki şekilde mümkündür: 1. Islah Yoluyla: 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda dava değerini artırma, ıslah müessesesi dışında düzenlenmiştir. 2. Belirsiz Alacak Davası Açarak: Davacı, alacağın miktarının tam ve kesin olarak belirlenemeyeceği hallerde, belirsiz alacak davası açarak dava değerini karşı tarafın muvafakatine ihtiyaç duymadan artırabilir.

HMK'nın 353 ve 354 maddeleri istinaf incelemesiyle ilgili önemli düzenlemeleri içerir: HMK Madde 353: Duruşma yapılmadan verilecek kararları düzenler ve şu durumları kapsar: 1. Davaya bakması yasak olan hâkimin karar vermiş olması. 2. İleri sürülen haklı ret talebine rağmen reddedilen hâkimin davaya bakmış olması. 3. Mahkemenin görevli ve yetkili olmasına rağmen görevsizlik veya yetkisizlik kararı vermiş olması. 4. Diğer dava şartlarına aykırılık bulunması. 5. Mahkemece usule aykırı olarak davanın veya karşı davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiş olması. 6. Mahkemece, uyuşmazlığın çözümünde etkili olabilecek ölçüde önemli delillerin toplanmamış veya değerlendirilmemiş olması. HMK Madde 354: Esastan inceleme sürecini düzenler ve şu durumları içerir: 1. İncelenen mahkeme kararının usul veya esas yönünden hukuka uygun olduğu anlaşıldığı takdirde başvurunun esastan reddine karar verilir. 2. Yargılamada eksiklik bulunmamakla beraber, kanunun olaya uygulanmasında hata edilip de yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmadığı takdirde karar verilir.

Kiralayanın adresinin tavzih talebi, bir mahkeme kararında belirsizlik, anlaşılmazlık veya çelişki bulunması durumunda, bu durumun açıklığa kavuşturulması için yapılan bir başvurudur. Bu talep, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 305. maddesi uyarınca yapılır ve kararın hüküm kısmında yer alan eksiklik, yanlışlık veya karışıklığın giderilmesi amacıyla sunulur.