Filozoflar

Maine de Biran, spiritüalizm akımına mensup bir Fransız filozofudur.

Klasik Alman felsefesi, 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl başlarında belirgin bir ağırlık kazanan, Alman felsefe geleneğini ifade eder. Bu felsefe, farklı felsefi eğilimlere sahip Alman filozofların bütünlüğünü kapsar ve bu nedenle belirli bir düşünce geleneğine ya da filozof grubuna indirgenemez. Ana temsilcileri arasında yer alan bazı filozoflar ve temsil ettikleri eğilimler şunlardır: - Immanuel Kant ve Georg Wilhelm Friedrich Hegel: Klasik Alman idealizminin önemli isimleridir. - Ludwig Andreas Feuerbach: Klasik materyalizmin temsilcisidir. - Arthur Schopenhauer ve Friedrich Nietzsche: İrrasyonalist düşünürlerdir. Ayrıca, 20. yüzyılda fenomenoloji ve varoluşçu felsefenin temsilcileri Edmund Husserl ve Martin Heidegger de Klasik Alman felsefesinin önemli isimlerindendir.

Felsefede "töz" ve "öz" kavramları farklı anlamlar taşır: 1. Töz: Genel olarak, nesnelerin altında yatan veya onları temellendiren, değişmenin öznesi veya nedeni olan varlık olarak tanımlanır. - Aristoteles'e göre: Töz, bireysel varlıkların kendisi ve onlara yüklenebilen niteliklerin bütünüdür. - Descartes'a göre: Ruh (zihin) ve beden olmak üzere birbirinden özce farklı olan iki töz vardır. - İslam filozoflarına göre: Tanrı, var olması için kendisinden başka hiçbir şeye muhtaç olmayan tek tözdür. 2. Öz: Bir nesneyi neyse o yapan gereçlerin tümü, onu diğer varlıklardan ayıran temel kimliktir. - Platon'a göre: Bütün varlıkların özleri idealardır. - Sartre'a göre: İnsan için öz, iradi davranışlarıyla kendisinin oluşturduğu özgür ve sorumluluk sahibi bireyselliğini tanımlayan niteliktir.

İnsan doğası gereği hem iyi hem de kötü eğilimlere sahiptir. Bu konuda farklı görüşler bulunmaktadır: - Thomas Hobbes insanı doğası gereği bencil, güvenilmez ve değişken olarak tanımlar. - Jean-Jacques Rousseau ise insanın doğuştan masum olduğunu ve kötülüğün, uygarlığın ve mülkiyetin getirdiği yapay kurallardan kaynaklandığını savunur. - Freud ise insanın doğası gereği iyi ve kötü olarak görmeyip, onu eşit ölçüde güçlü olan iki çelişik güç tarafından yönlendirildiğini söyler. Ayrıca, varoluşçu filozoflar insan doğasını tümüyle reddedip, insanın kendisini oluşturma sürecinde kazandığı niteliklerle şekillendiğini öne sürerler.

Bilgi felsefesi alanında önemli filozoflar şunlardır: 1. Sokrates: Doğuştan gelen bilgilerin varlığını savunur. 2. Platon: İnsan doğuştan bilgi ile dünyaya gelir, idealar alemi ve görünür alem ayrımını yapar. 3. Aristoteles: Tümelin değil, tekilin bilgisini önemser, madde ve form birliğini savunur. 4. Immanuel Kant: Bilgiye hem akıl hem de deneyimin katkıda bulunduğunu savunur. 5. John Locke: İnsan zihninin doğuştan boş bir levha (tabula rasa) olduğunu ve bilgilerin duyumlar aracılığıyla elde edildiğini ileri sürer. 6. Auguste Comte: Bilimsel bilginin deney ve gözleme dayandığını, metafiziksel spekülasyonlardan uzak durulması gerektiğini vurgular. 7. Edmund Husserl: Özlerin doğrudan sezgi yoluyla kavranabileceğini savunur.

Montaigne'nin görüşleri, çeşitli filozoflarla ilişkilidir: 1. Herakleitos, Sextus Empiricus, Seneca, Plutarkhos gibi antik düşünürler, Montaigne'nin fikirlerine etki etmiştir. 2. Rönesans hümanizminin önemli isimlerinden olan Montaigne, bu hareketin bir temsilcisi olarak kabul edilir. 3. Descartes, Pascal, Rousseau, Nietzsche gibi filozoflar, Montaigne'nin çalışmalarından ilham almışlardır. 4. Sokrates'in şüpheci yaklaşımı, Montaigne'nin sorgulama yöntemine ve insanın sınırlarını kabul etme fikrine etki etmiştir.

"Elinde çekiç olan, her şeyi çivi olarak görür" sözü, Abraham Maslow'a aittir.

Karakter eğitiminin ilk kurucusu olarak kabul edilen kişi, Antik Yunan filozofları Aristo ve Sokrates'tir.

Bazı önemli Çinli filozoflar şunlardır: 1. Konfüçyüs (M.Ö. 551-479): İnsanların özünde iyi olduğuna ve ahlaki standartlardan yoksun oldukları için yoldan saptıklarına inanırdı. 2. Laozi (Lao Tzŭ): Taoizmin (Daoizm) kurucusu olarak kabul edilir ve "Tao Te Ching" (Yol Kitabı) adlı eserin yazarıdır. 3. Mencius: İnsanlığın doğuştan iyi olduğunu ve ahlaki değerlerin dinden kaynaklandığını savunurdu. 4. Xunzi: Ahlakın dışsal olduğunu ve insanın özünde kötü olduğunu öne sürdü. 5. Zou Yan: Yin-Yang Okulu'nun kurucusu olup, yaşamdaki her şeyin yin ve yang enerjilerinin sürekli bir aktarımı olduğunu savunurdu. 6. Sun Tzu: Savaş Sanatı adlı eseriyle tanınan askeri stratejist. Bu filozoflar, Çin düşüncesinin temel gelenekleri olan Konfüçyüsçülük, Taoizm ve Mohizm gibi okulların gelişiminde önemli rol oynamışlardır.

Yeter sebep ilkesi, Gottfried Wilhelm Leibniz'e aittir.

Stoacı filozoflar arasında öne çıkanlar şunlardır: 1. Kıbrıslı Zenon (M.Ö. 336-264): Stoa Okulu'nun kurucusu. 2. Kleanthes (M.Ö. 331-233): Zenon'un öğrencisi, stoacı öğretileri sistematize etmiştir. 3. Khrysippos (M.Ö. 281-201): Stoa fiziği ve mantığı üzerine önemli çalışmalar yapmıştır. 4. Panaitios (M.Ö. 185-112): Orta Stoa döneminin önemli temsilcilerinden biridir. 5. Poseidonios (M.Ö. 135-51): İnsan, evren, Tanrı, ahlak ve bilgi sorunları üzerine düşünmüştür. 6. Seneca (M.Ö. 4-M.S. 65): Roma döneminde stoacı felsefeyi yaymış, hoş görülü ve hazırcevap bir stoacıdır. 7. Epictetos (M.S. 50-130): Köle olarak doğmuş, Roma'da felsefe dersleri vermiş, yazılı eser bırakmamıştır. 8. Marcus Aurelius (121-180): Roma imparatoru olmuş, stoacı felsefeyi benimsemiştir.

Empirist (deneyci) filozoflar arasında öne çıkanlar şunlardır: 1. John Locke (1632-1704). 2. David Hume (1711-1776). 3. George Berkeley. 4. Francis Bacon. 5. Etienne Condillac (1715-1780).

Kaufmann'a göre varoluşçuluk, herhangi bir düşünce okuluna ait olmayı reddetme, herhangi bir inancın yeterliliğini sorgulama ve geleneksel felsefeyi küçümseme olarak tanımlanır. Bu akım, insanı kendi eylemlerinin ve kaderinin efendisi olarak görür, bireyin özgürlüğünü ve sorumluluğunu vurgular. Önemli varoluşçu filozoflar arasında Soren Kierkegaard, Friedrich Nietzsche, Martin Heidegger, Gabriel Marcel ve Jean-Paul Sartre bulunur.

Aydınlanmanın ilk ve son temsilcileri olarak kabul edilen belirli isimler bulunmamaktadır. Ancak, Aydınlanmanın ilk temsilcileri arasında genellikle René Descartes ve Gottfried Wilhelm Leibniz kabul edilir. Aydınlanmanın son temsilcileri olarak ise belirli bir isim vermek zor olsa da, Immanuel Kant, Jean-Jacques Rousseau ve Voltaire gibi düşünürler bu dönemin önemli figürleri arasında yer alır. Aydınlanma Çağı, 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa'da akıl ve bilim odaklı düşünsel bir hareket olarak ortaya çıkmıştır.

Francis Bacon, akıl olmadan deney ve gözlemin bilgi için yeterli olmadığını savunan filozoftur. Bacon, bilginin ancak deney ve gözleme dayalı olarak ortaya çıkabileceği fikrini öne sürmüştür.

Hermenotik yöntem, iki farklı filozofa aittir: 1. Wilhelm Dilthey, hermenotik yöntemi bilimsel bir yöntem olarak ele almıştır. 2. Hans-Georg Gadamer, hermenotik yöntemi bütün bir anlama etkinliğinin felsefi yönden araştırması olarak yorumlamıştır.

Immanuel Kant, evrensel ahlak yasasını kabul eden filozoflardan biridir.

Töz örnekleri, farklı felsefi yaklaşımlara göre değişiklik gösterir: 1. Antik Çağ Filozofları: Thales'e göre töz su, Anaksimenes'e göre hava, Empedokles'e göre ise su, toprak, hava ve ateştir. 2. Platon: Platon'a göre töz, Form veya İdeaların kendileridir. 3. Aristoteles: Aristoteles'e göre töz, bireysel varlıkların veya öznenin kendisi ve kategorik olarak özneye yüklenebilen nitelik, özellik veya ilişkilerdir. 4. Descartes: Descartes'a göre ruh (zihin) ve beden olmak üzere birbirinden özce farklı olan iki töz vardır. 5. Spinoza: Spinoza'ya göre töz, var olması için kendisinden başka hiçbir şeye muhtaç olmayan bir şeyse, bu töz Tanrı'nın kendisidir.

Sokrates öncesi felsefe, MÖ 7. ve 5. yüzyıllar arasında yaşamış filozofların, evrenin doğasını mitolojik açıklamalardan uzak, akılcı ve gözleme dayalı yaklaşımlarla anlamaya çalıştıkları dönemdir. Bu dönemin başlıca felsefi ekolleri ve temsilcileri şunlardır: 1. Milet Okulu: Thales, Anaximandros, Anaximenes. 2. Pisagorculuk: Pythagoras. 3. Efes Okulu: Herakleitos. 4. Elea Okulu: Parmenides, Zenon. 5. Çoğulcu Okul: Empedokles. 6. Atomculuk: Demokritos. 7. Sofistler: Gorgias, Protagoras.

Neden-sonuç ilişkisi kavramı, farklı filozoflar tarafından farklı şekillerde ele alınmıştır: 1. David Hume: Hume, nedenselliği felsefenin merkezine almış ve iki olayın birlikte gerçekleşmesi durumunda bu olaylar arasında zorunlu bir bağ olduğunu savunmuştur. 2. Baruch Spinoza: Spinoza'ya göre, nedensellik evrenin düzenini anlamak için gereklidir ve her olay, neden-sonuç ilişkisine bağlı olarak bütünün bir parçasıdır. 3. Immanuel Kant: Kant, nedenselliği zihnin bir kategorisi olarak görmüş ve insanın duyusal verileri anlamlı hâle getirmek için bu ilkeye ihtiyaç duyduğunu belirtmiştir.