Felsefe

Diyalektik yöntem türleri arasında şunlar sayılabilir: Olumlu diyalektik. Olumsuz diyalektik. Övülen (övgüye değer) diyalektik. Yerilen (mezmum) diyalektik. Ficht’in diyalektik yöntemi. Bu adımlar: Bir şeyi ortaya koymak, yani "a, a'dır" demek. Onu diğerlerinden ayırt etmek, yani "a, a değildir". Bu şeyi diğerlerinin karşısında belli nitelikleriyle sınırlandırılmış bir şey olarak kavramak, yani sentez. Ayrıca, Platon’un diyalektik yöntemi de Sofistlerin retorik yönteminden farklı olarak, sözcüklerin ve nesnelerin ötesindeki değişmez özlüğü ve ideaların düzenini konu edinir.

Rastlantısallık ve zorunluluk şu şekilde açıklanabilir: Rastlantısallık. Zorunluluk. Rastlantısallık ve zorunluluk eytişimsel bir birlik ve bağımlılık içindedir.

Konfüçyüs'ün neden heykelini yaptırdığına dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, Konfüçyüs heykellerinin genellikle belirli sembollerle tasvir edildiği ve bu sembollerin, Konfüçyüs’ün felsefesini ve Çin kültürü içindeki yerini yansıttığı bilinmektedir. Konfüçyüs heykellerinin bazı özellikleri şunlardır: Uzun sakal ve bilgin kıyafetleri. Açık eller. Diz çökmüş veya ayakta duruş. Taş veya bronz malzeme. Konfüçyüs’ün ölümünden birkaç yüzyıl sonra, ona adanmış tapınaklar inşa edilmeye başlanmıştır.

Robert Sheckley'nin "Mevki Uygarlığı" (The Status Civilization) adlı romanı, suç ve ceza kavramlarını sorgulamaktadır. Romanda, Dünya'da suç işleyen insanlar hafızaları silinerek, sadece suçluların olduğu Omega adlı bir gezegene gönderilmektedir. Yazar, bu kurgu üzerinden toplum mühendisliği, medeniyetin bireysel sapkınlıklardan arındırılması, izole yaşamların sonuçları ve kapitalist sistem gibi konuları eleştirmektedir. Ayrıca, iyi ve kötü kavramlarının bağlama göre nasıl farklı yorumlanabileceğini de ele almaktadır.

Bilim felsefesinin temel soruları şunlardır: Bilim nedir?. Bilimsel yöntem nedir?. Bilimsel teorilerin doğruluğu ve gerçekliği nedir?. Bilim ve doğrulama: Bilimsel bilgi güvenilir midir?. Bilimin insan yaşamındaki yeri ve değeri nedir?. Bilimi diğer insan etkinliklerinden ayıran özellikler nelerdir?. Bu sorular, bilim felsefesinin bilimsel düşünce ve yöntemleri mantıksal veya kuramsal bir çözümlemeye tabi tutma amacını yansıtır.

Michel Foucault'nun "Disiplin ve Ceza" adlı eseri, modern çağda batıda uygulanan cezalandırma sistemlerini sosyal ve teorik açıdan irdeler. Foucault'ya göre hapishaneler, suçluları hümaniter bir anlayışla cezalandırmak amacıyla yaratılmamıştır. Eserde ele alınan bazı konular: Kültürel değişimler ve suç algısı: Kültürel değişimler, neyin suç olup olmadığını etkiler. İktidarın beden üzerindeki etkisi: İktidar, bedeni işkence edilen bir formdan çıkararak disiplinize eder. Panoptikon metaforu: Panoptikon, bireylerin davranışlarını düzenleyen ve onları uyumlu hale getiren bir mekanizmadır. Zamansallaştırma: Bireylerin düşünce, tutum ve davranışları, zamanın sosyal düzenlenmesi içinde disiplin ve kontrol edilir. Foucault, iktidarın doğrudan baskı yoluyla değil, bilgi, gözetim ve normlar aracılığıyla işlediğini savunur.

İnsanlıkla ilgili en güzel söz olarak şu sözler değerlendirilebilir: "İnsanlık, içimizdeki merhametin dışa vurulmuş halidir". "Bir insanın gerçek değeri, başkalarına karşı gösterdiği sevgi ve saygıyla ölçülür". "İnsan olmanın en güzel yanı, birbirimize yardım edebilme gücümüzdür". "Merhamet ve empati, insan olmanın en derin anlamlarını barındırır". "İnsanlık, birlikte daha güçlü ve daha mutlu olabileceğimizi anladığımızda başlar". "İnsanlık bir tebessümle başlar". "Merhamet, insanlığın kalbidir". "İnsanlık, paylaşmaktır". "Sevgi, insanlığı yüceltir". "İnsan, ‘Neyse o olmayı’ reddeden tek yaratıktır". Ayrıca, Charles De Gaulle'ün "Dünyada büyük olan hiçbir şey, büyük insanlar olmadan elde edilemez" sözü de insanlık ile ilgili güzel sözler arasında yer alır.

"Savaş ve Barış" romanı, Napoleonik Wars döneminde Rusya'nın Fransa tarafından istilası ve bu olayın toplum üzerindeki etkilerini anlatır. Eserde işlenen bazı temalar: İnsan davranışlarının irrasyonelliği. Hayatın anlamının arayışı. Liderliğin sınırları. Tolstoy, romanı yazarken tarihi araştırmalar yapmış ve dönemin gerçeklerini anlamaya çalışmıştır.

Bireycilik ve kolektivizm arasındaki temel farklar şunlardır: Odak noktası. Toplumun rolü. Karar verme süreci. Etkileşim süreci. Bireyciliğin bazı özellikleri: Toplumda en önemli hakların bireysel hak ve özgürlükler olduğunu vurgular. Bireylerin toplumsal normlar veya beklentiler sebebiyle kısıtlanmadan kendi seçimlerini yapma özgürlüğüne sahip olmalarını sağlar. Bireylerin zekâ ve yeteneklerinden tamamıyla yararlanmalarını ve toplumun gelişmesini hızlandırmak için bunu teşvik eder. Kolektivizmin bazı özellikleri: Bireylerin sınırlandırılıp tek tipleşmesine teşvik eder. Toplumsal hareketliliği sınırlar ve toplum içindeki mevcut güç dinamiklerini güçlendirerek ekonomik eşitsizliğe katkıda bulunur. Grubun başarısı ve mutluluğunun bireyin başarısı ve mutluluğundan daha önemli olduğunu savunur.

Dünyanın mantıksal yapısı, mantıksal atomculuk anlayışına aittir. Bu anlayış, 20. yüzyılın başlarında analitik felsefenin gelişmesiyle ortaya çıkmıştır. Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus adlı eserinde, dünyanın yapısının mantıkla ortaya çıkartılmasını amaçlamıştır.

Varlık ve yokluk illeti, İslam hukukunda kullanılan kavramlardır. Varlık illeti, bir hükmün varlığını sağlayan, hükmün kendisine dayandığı vasıftır. Yokluk illeti ise bir hükmün yokluğunu gerektiren, hükmün bağlandığı şart veya engeldir. Bu kavramlar, hükümlerin zamansal etkisini anlamak için de kullanılır.

Edim, bireyin herhangi bir alandaki gözlemlenebilen davranışıdır. Edim kelimesi, farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşıyabilir: Eğitim: Öğrencinin derslerde yaptığı, bir soruya verdiği yanıt veya ürettiği herhangi bir şey. Hukuk: Borçlu kişinin yerine getirmekle yükümlü olduğu davranış biçimi. Psikoloji: Kişinin toplum içinde gerçekleştirdiği eylemler ve doğal-kültürel çevresine olan tepkileri. 18 yaşındaki bir kişi için edim, bu bağlamlardan herhangi birine girebilir.

"Kimseyi sevmek zorunda değilim ama saygı duymak zorundayım" ifadesi, toplumda yaygın olarak kabul gören bir söylemdir. Ancak, bu ifadeye katılmayanlar da vardır. Saygı ve sevgi arasındaki ilişki de bu bağlamda tartışılır.

Liberal felsefenin kurucusu olarak genellikle John Locke kabul edilir. Locke, doğal haklar, hoşgörü ve rızaya dayalı yönetim gibi liberal düşüncenin temel unsurlarını geliştirmiştir. Bunun yanı sıra, İskoç Aydınlanması (David Hume, Adam Smith) ve Immanuel Kant da liberal felsefenin oluşumunda önemli rol oynamıştır.

Mantık, doğru ile yanlışı ayırmak için kullanılan düşünme disiplinidir. Zeka, bilgiyi algılama, yorumlama, kaydetme, kullanma ve sonuç çıkarma gibi süreçlerin tümüdür. Sezgi, kişinin bilinçli düşünce sürecine girmeden doğru tahminlerde bulunma yeteneğidir. Mantık, zeka ve sezgi birbirleriyle bağlantılı ancak farklı kavramlardır. Mantık, zekanın doğru sonuca ulaşmak için kullanılmasıdır.

İlişkisellik, bireylerin ve grupların birbirine bağlılığını ve karşılıklı bağımlılığını vurgulayan bir kavramdır. İlişkisellik kavramının bazı örnekleri: Uluslararası İlişkiler: İlişkisel yaklaşım, uluslararası ilişkileri birimler arasındaki ilişkiselliğe odaklanarak analiz eder. Psikoloji: Psikoterapide ilişkisellik, danışanın öznel deneyimini ve terapötik ilişkiyi dinamik bir süreç olarak anlamayı teşvik eder. Günlük Yaşam: Bir yazı masası, yalnızca üzerinde yazı yazıldığında yazı masası olur.

Salâhuddîn el-Alâî'nin (ö. 761/1359) bazı eserleri: el-Mecmûʿu’l-müẕheb fî ḳavâʿidi’l-meẕheb. Tehẕîbü’l-uṣûl fî eḥâdîs̱i’r-Resûl. Kitâbü’l-Muḫteliṭîn. el-Emâli’l-erbaʿîn fî aʿmâli’l-mütteḳīn. el-Mevridü’r-râvî fi’l-mevlidi’n-nebevî. en-Nakdü’s-sahîh. Ayrıca, el-ʿUdde ʿinde’l-kerb ve’ş-şidde, Câmiʿu’t-taḥṣîl fî aḥkâmi’l-merâsîl, Taḥḳīḳu’l-murâd fî enne’n-nehye yaḳteżi’l-fesâd ve Buġyetü’l-mültemes fî sübâʿiyyâti ḥadîs̱i’l-İmâm Mâlik b. Enes gibi eserleri de bulunmaktadır.

Değer, bireylerin ve toplumların iyi, doğru ya da üstün kabul ettiği soyut ilkeler bütünüdür. Erdem ise, bir varlığın doğasına uygun en iyi haliyle işlevini yerine getirmesi anlamına gelir. Bazı erdem örnekleri: bilgelik; adalet; cesaret; ölçülülük; dürüstlük; merhamet; onur. Bazı değer örnekleri: özgürlük; eşitlik; hakkaniyet; saygı; doğruluk; sorumluluk; fayda.

Konfüçyüs bir şair değil, Çinli bir filozof ve eğitimcidir. Ancak, Konfüçyüs'ün öğrencileri tarafından derlenen ve onun düşüncelerini içeren bazı şiir koleksiyonları bulunmaktadır: Şiirler Kitabı (Shijing veya Shi King); Belgeler Kitabı (Shujing veya Shu King).

Panoptikon, İngiliz filozof ve toplum kuramcısı Jeremy Bentham'ın 1785 yılında tasarlamış olduğu hapishane inşa modelidir. Panoptikon kelimesi, "pan-" (her şeyi, tamamen) ve "optikon" (görmekle ilgili) kelimelerinin birleşiminden oluşur ve bir yeri tamamen gözetlemek anlamına gelir. Bu modelin amacı, tüm mahkumları denetlemek ve onları her an kontrol altında tutmaktır. Michel Foucault, panoptikon fikrini, iktidarın görünmezliğini simgeleyen bir mekanizma olarak tanımlamıştır. Günümüzde, panoptikon modeli, gözetim ve denetim gerektiren diğer kurumlar için de bir model olarak kullanılmaktadır.