DivanEdebiyatı

Divan edebiyatı, Türklerin İslam kültüründen etkilenerek oluşturdukları, "Klasik Türk Edebiyatı" olarak da bilinen bir edebiyat türüdür. Özellikleri: Nazım birimi: Genellikle beyittir ve cümle beyitte tamamlanır. Nazım ölçüsü: Aruz vezni kullanılır. Dil: Arapça, Farsça ve Türkçe karışımından oluşan Osmanlıca'dır. Konu: Aşk, şarap, din, tasavvuf ve kader gibi temalar işlenir. Sanat anlayışı: Anlatılan şey değil, anlatış biçimi ön plandadır; söz ve anlam sanatlarına sıkça başvurulur. Kitle: Saray ve medrese çevresindeki aydın zümreye hitap eder.

Kanuni Mersiyesi, Mahmud Abdulbaki (Bâkî) adlı sanatçıya aittir. Bu eser, 1566 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın ölümü üzerine yazılmıştır.

9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı 2. dönem 1. yazılı sınavında çıkabilecek bazı konular: Şiir Bilgisi: Şiirde hâkim olan duygu, söz sanatları, şiirin şekil ve içerik özellikleri. Makale: Bilimsel ve edebî makale örnekleri, makale okuma ve yorumlama. Roman: Cumhuriyet Dönemi'nden ve dünya edebiyatından roman örnekleri, roman okuma ve değerlendirme. Dil Bilgisi: Anlatım bozuklukları, imla ve noktalama çalışmaları. Metin Analizi: Metindeki çatışmaları belirleme, anlatıcı ve bakış açısının işlevini tespit etme. Örnek yazılı soruları ve cevapları için derslig.com ve turkedebiyati.org gibi siteler ziyaret edilebilir.

Divan edebiyatında mısra, aruz vezniyle söylenmiş bir beytin yarısıdır. Mısra, aynı zamanda bir nazım parçasını oluşturan her bir satıra verilen isimdir. Divan edebiyatında kendi içinde bir bütün oluşturan mısralara "mısra-i azade" (bağımsız mısra) adı verilir. Özlü, ahenkli, anlamca çarpıcı, anlatımıyla dikkat çeken, her zaman kolayca anımsanabilen, dilden dile dolaşan mısralara ise "mısra-i berceste" ya da şah-mısra denir.

"Ervahı Ezelden Levh-i Kalemden" sözleri, Aşık Sümmani'ye aittir. Bu dize, Aşık Sümmani'nin "Yazmışlar" olarak da bilinen bir türküsünün başlangıcıdır.

Nazir ve tanzir kelimeleri, edebiyatta bir başkasının şiirine benzetilerek yazılan şiir anlamında kullanılır. Nazir: Bir şairin şiirine, aynı vezin, kafiye ve redifle yazılan şiirdir. Tanzir: Bir şairin başka bir şairin şiirine nazire yazması anlamına gelir. Bu kelimeler, Arapça "eş, değer" anlamlarındaki "nazir" kelimesinden türemiştir.

Gülşehrî, Anadolu’daki Türk edebiyatının kuruluş evresinin sanatkârlık itibarıyla Yunus Emre’den sonra en önemli ismidir. Gülşehrî’nin önemli olmasının bazı sebepleri şunlardır: Eserleri: Mantıku’t-Tayr: Feridüddin-i Attar’ın ünlü mesnevisini temel alarak yazdığı bu eser, Türk dilinin Anadolu’da kaleme alınmış ilk büyük eserlerinden biridir. Feleknâme: İlhanlı Hükümdarı Gâzân Han adına 1301’de yazdığı Farsça bir mesnevidir. Aruz Risalesi: Aruz vezni üzerine bir çalışmadır. Türkçeye Katkı: Gülşehrî, Türkçeyi savunmuş ve geliştirmiştir. Eğitim: İyi bir eğitim aldığı, Arapça ve Farsça’nın yanı sıra matematik, mantık ve felsefe bildiği düşünülmektedir. Etkilendiği Yazarlar: Mevlânâ, Senâî, Attâr gibi mutasavvıf yazarlardan etkilenmiştir.

Müstezadın özellikleri: Nazım Şekli: Bir uzun, bir kısa dizeden oluşur ve genellikle gazelden türemiştir. Vezin: Uzun dizeler "mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fe’ûlün" vezniyle, kısa dizeler ise "mef’ûlü fe’ûlün" vezniyle yazılır. Kafiye Düzeni: Uzun ve kısa dizeler kendi aralarında kafiyelenir (AaAa/BbAa/CcAa). Konu: Aşk, şarap, ayrılık, tabiat gibi konular işlenir. Anlam Bütünlüğü: Kısa dizeler okunmasa bile beytin anlamı bir bütünlük oluşturur. Türleri: Mütekerrir Müstezad: Ziyade mısraları tekrarlanan müstezadlar. Müdevver Müstezad: Ziyade mısraları uzun mısraların başında tekrarlanan müstezadlar. Serbest Müstezad: 19. yüzyılın sonlarında özellikle Servet-i Fünuncular tarafından geliştirilmiş, aruz ve hece ölçüsü kalıpları ile yazılabilen müstezad.

Rubai, dört dizeden oluşan tek bentli bir nazım biçimidir ve Türk edebiyatına İran edebiyatından geçmiştir. Rubainin bazı özellikleri: Kafiye düzeni: Genellikle "aaxa" şeklindedir, ancak "aaaa" şeklinde kafiyelenmiş rubailer de vardır. Konu: Aşk, şarap, hayatın anlamı, tasavvuf ve ölüm gibi konular işlenir. Vezin: 24 farklı kalıpla yazılır; bunlar "ahreb" (mefûlü ile başlayan) ve "ahrem" (mefûlün ile başlayan) olarak ikiye ayrılır. Mahlas: Genellikle mahlassız şiirlerdir. Bazı rubai örnekleri: Ömer Hayyam: "Uğrunda dertlere düştüğüm sevgili / Bir başkasına tutulmuş, o da dertli; / Derdimin dermanı kendi derdinde: / Hekim hasta olunca kime gitmeli?". Yahya Kemal Beyatlı: "Yâ Rab dilimi sehv ü hatâdan sakla / Endîşemi tezvîr ü riyâdan sakla / Basdım reh-i vâdî-i rübâîye kadem / Ta'n-ı hâr-ı nâdân-ı dü-pâdan sakla". Fuzûlî: "Ey özünün sırlarına akıl ermeyen / Suçumuza, duamıza önem vermeyen / Günahtan sarhoştum, ama dilekten ayık / Umudumu rahmetine bağlamışım ben".

Yener Çevik'in "Hüznü Hecem" şarkısı, kaybetmenin derin duygularını ve hayatın zorluklarıyla başa çıkma çabasını anlatıyor. Şarkı sözlerinde, hayatın acımasızlığı ve hayal kırıklıkları vurgulanırken, zorluklara rağmen umut ve direnişin önemi de vurgulanıyor. Ayrıca, şarkı sözlerinde bali çeken bir çocuk, sevda çeken bir aşık ve kafa çeken bir sarhoş gibi farklı yaşam mücadeleleri içinde olan kişilere de değiniliyor.

Yener Çevik'in "Hüznü Hecem" şarkısı, kaybetmenin derin duygularını ve hayatın zorluklarıyla başa çıkma çabasını anlatıyor. Şarkı sözlerinde, hayatın acımasızlığı ve hayal kırıklıkları vurgulanırken, zorluklara rağmen umut ve direnişin önemi de vurgulanıyor. Ayrıca, şarkı sözlerinde bali çeken bir çocuk, sevda çeken bir aşık ve kafa çeken bir sarhoş gibi farklı yaşam mücadeleleri içinde olan kişilere de değiniliyor.

Divan edebiyatında çok sayıda tür bulunmaktadır. Öne çıkan bazı türler şunlardır: Nazım türleri: Gazel, kaside, mesnevi, rubai, tuyuğ, kıt’a, şarkı, müstezat, terkib-i bent, terci-i bent, musammat. Nesir türleri: Makteller, mevlid, kırk hadis, menakıbname, siyer, seyahatname, siyasetname, münşeat, surname, kısas-ı enbiya, sakiname, tezkire. Divan edebiyatı, nazım ve nesir türlerinin yanı sıra söz sanatları açısından da zengindir.

Mesnevi ve Divan Edebiyatı arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Mesnevi: - Nazım Biçimi: Aruzun kısa kalıplarıyla yazılan, beyitlerle oluşturulan ve her beytin kendi arasında kafiyeli olduğu bir nazım biçimidir. - Konu Çeşitliliği: Aşk, din, tasavvuf, ahlak, tarih gibi çeşitli konuları işler. - Masal Havası: Olaylar masal havasında anlatılır, yer ve zaman belirsizdir. - Bölümler: Genellikle tevhid, münacat, naat, miraciye gibi bölümler içerir. 2. Divan Edebiyatı: - Genel Tanım: Divan şairlerinin eser verdiği daha geniş bir edebi geleneği ifade eder. - Nazım Şekilleri: Gazel, kaside, mesnevi gibi çeşitli nazım şekillerini içerir. - Lirizm ve Anlatım: Genellikle lirik ve süslü bir dil kullanılır. Özetle, mesnevi belirli bir nazım şekli iken, divan edebiyatı daha geniş bir edebi geleneği kapsar.

Kadı Burhaneddin'in edebi kişiliği şu şekilde özetlenebilir: Gazel, tuyuğ ve rubailer: Kadı Burhaneddin, gazel, tuyuğ ve rubailerden oluşan büyük bir divan bırakmıştır. Türk divan şiirinin öncüsü: Türk edebiyatında aruz veznini Türkçeye uygulayıp divan şiirinin ortaya çıkması sürecine öncülük etmiştir. Samimi ve canlı üslup: Kendine has samimi ve canlı bir üsluba sahiptir. Lirizm: Aşk, şarap ve eğlence temalarını işlediği şiirlerinde belirgin bir lirizm vardır. Tasavvuf izleri: Şiirlerinde tasavvufun düşünce ve mecazlarına da yer vermiştir. Cinas ve tevriye: Edebi sanatlardan cinas ve tevriyeye sıkça başvurmuştur. Mahlas kullanmama: Şiirlerinde mahlas kullanmamıştır. Dil: Oğuz Türkçesinin yanında Azeri ve Doğu Türkçesine de hakimdir. Etkilendiği şairler: İran şiirine ait mazmunları Türk şiirine kazandırmış, Kemal-i İsfehânî, Enverî, Selmân-ı Sâvecî, Hayâm, Sâ’dî ve Hâfız gibi şairlerden etkilenmiştir.

Divan edebiyatında on iki ana nazım şekli bulunmaktadır. Bunlar: 1. Gazel. 2. Kaside. 3. Mesnevi. 4. Kıt’a. 5. Müstezat. 6. Rubai. 7. Tuyuğ. 8. Murabba. 9. Şarkı. 10. Terkib-i Bent. 11. Terci-i Bent. 12. Musammatlar (Terkib-i Bent, Terci-i Bent, Muhammes vb.).

Hayır, divan şiiri ve divan edebiyatı aynı şey değildir. Divan edebiyatı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde gelişen ve özellikle 13. yüzyılın sonlarından itibaren Türkçenin kullanıldığı bir edebiyat anlayışıdır. Divan şiiri ise, divan edebiyatının en önemli ve belirgin türüdür. Dolayısıyla, divan edebiyatı çok daha geniş bir yelpazeyi kapsarken, divan şiiri bunun sadece bir parçasıdır.

Divan edebiyatı kafiye anlayışı, harf esasına dayanır. Divan şiirinde kafiye türleri: Mücerred kafiye: Tek ses benzerliği olan kafiyedir. Mürekkep kafiye: Birden fazla ses benzerliğinden meydana gelen kafiyedir ve üç alt gruba ayrılır: Müreddef kafiye: Revi harfinden önce hurûf-u imlâdan bir harf gelirse oluşan kafiyedir. Mukayyed kafiye: Revi ve kayddan meydana gelen kafiyedir. Müesses kafiye: Revi ile ridf arasına başka bir harfin girmesiyle oluşan kafiyedir. Divan şiirinde revi, ridf, kayd, te’sîs, dahîl gibi dokuz kafiye harfi vardır.

Mantıku’t-Tayr, İranlı sufi şair Ferîdüddîn-i Attâr tarafından kaleme alınmış bir eserdir.

Edebiyatta "miyan" kelimesinin bazı anlamları: Sıradanlık: Bir karakterin ortalama bir insan oluşunu, ortalama bir yaşam sürdüğünü ifade eder. Şarkı nazım şekli: Şarkı ve bestelerin üçüncü mısrasıdır. Bel, kemer yeri: "Mû-miyân" örneğinde olduğu gibi, ince belli anlamına gelir. Ayrıca, "miyan" kelimesi, edebiyatta toplumsal baskı ve farklılık arayışı gibi temalarla da ilişkilendirilebilir.

Balkan edebiyatında çeşitli türler bulunmaktadır. Başlıca türler şunlardır: Şiir: Balkan Türk edebiyatı, Osmanlı dönemi ve sonrasında divan, tekke ve halk şiiri gibi türleri içerir. Roman: 2000 sonrası Balkan Türk edebiyatında, özellikle Balkan Savaşları sırasında Anadolu'ya göçü konu alan romanlar yaygındır. Tiyatro: İlhami Emin, Türkçe ve Makedonca tiyatro oyunları yazmıştır. Epik Şiir: Sözlü edebiyatın etkisi altında, epik şiirler de önemli bir yer tutar. Nesir: 1989 sonrası Bulgaristan Türk edebiyatında nesir türü gelişmiştir. Ayrıca, Balkan edebiyatında folklorik eserler ve edebiyat araştırmaları da önemli bir yer tutar.