DivanEdebiyatı

Sünbül-zade Vehbi, 18. yüzyıl Divan edebiyatı şairi olarak önemli bir yere sahiptir çünkü: 1. Çok Yönlü Eserleri: Divan, münşeât, manzum sözlükler ve nasihat-nâme gibi farklı edebi türlerde eserler yazmıştır. 2. Dil Bilgisi ve Kültürel Etkisi: Arapça ve Farsçaya olan vukufiyeti, bu dillerde manzum sözlükler yazabilecek kadar ileridir. 3. Tarihi ve Siyasi Önemi: I. Abdülhamid döneminde Kerim Han Zend'e elçi olarak gönderilmiş, ancak devletin menfaatlerine zarar verdiği söylentileri üzerine idam fermanıyla karşı karşıya kalmıştır. Bu olay, şairin şiirlerinde işlediği temalar arasında yer alır. 4. Şairlik Yeteneği: Çağdaşı Keçecizade İzzet Molla tarafından asrının "reîsü’ş-şuarâsı" kabul edilmiştir.

Divan edebiyatında işlenen başlıca konular şunlardır: 1. İslam mitolojisi: Ayetler, hadisler ve İslam tarihi. 2. Tasavvuf: Tasavvuf felsefesi ve terimleri. 3. İran mitolojisi: Firdevsî'nin Şehname adlı eseri gibi İran kaynaklı hikayeler. 4. Aşk ve sevgili: Divan şiirinde aşk anlayışı, genellikle ilahi aşk çerçevesinde işlenir. 5. Tabiat: Doğa güzellikleri ve mevsimler. 6. Dinî ve felsefî düşünceler: Dinî temalar ve bazı felsefi konular. Ayrıca, dönemin sosyal olayları, savaşları ve fetihleri gibi konular da Divan edebiyatında yer almıştır.

Divan edebiyatında kullanılan bazı nazım biçimleri şunlardır: 1. Bentlerle Kurulan Nazım Biçimleri: Musammat, terkib-i bend, terci-i bend. 2. Dörtlüklerle Kurulan Nazım Biçimleri: Rubai, tuyuğ, şarkı. 3. Beyitlerle Kurulan Nazım Biçimleri: Gazel, kaside, mesnevi, kıt'a, müstezat. Diğer Divan edebiyatı nazım biçimleri ise şunlardır: Tevhid: Allah’ın birliği ve yüceliğini anlatan şiirler. Methiye: Devlet büyüklerini övmek için yazılan şiirler. Mersiye: Önde gelen birinin ölümü üzerine yazılan şiirler. Hicviye: Devrin yöneticilerini yermek amacıyla yazılan şiirler. Naat: Hz. Muhammed’i övmek için yazılan şiirler.

Edebiyatta şarkı örneği olarak, Divan Edebiyatı'na ait aşağıdaki eser gösterilebilir: Nedim'in bir şarkısı: > Bütün İstanbul'a çimen ekildim, > Bütün İstanbul'a gül dikildim, > Bir bahar akşamı bahçeye geldim, > Bütün İstanbul'da ben seni aradım. Bu eserde, doğa unsurları (gül ve bahar) aracılığıyla içsel duygular ifade edilmiştir.

Hafız-ı Şirazi'nin en önemli eseri, "Divan-ı Hafız" olarak bilinen gazel koleksiyonudur.

Divan edebiyatının özellikleri şunlardır: 1. Şiir Biçimleri: Divan edebiyatında gazel, kaside, rubai, mesnevi gibi nazım biçimleri kullanılır. 2. Dil ve Üslup: Arapça, Farsça ve Osmanlı Türkçesi karışımı ağır bir dil kullanılır. 3. Şairler: Fuzuli, Baki, Nedim, Nef’i, Şeyh Galip gibi önemli şairler bu dönemde yetişmiştir. 4. Konular: Şiirler genellikle aşk, sevgiliye özlem, tabiat güzellikleri ve din konularını işler. 5. Müzik: Divan edebiyatı şiirleri genellikle müzik eşliğinde okunurdu. 6. Kuralcılık: Divan şiiri, sıkı kurallar içinde gelişen bir edebiyat anlayışıdır.

Müstezatlı gazel, her dizesine bir küçük dize eklenmiş olan divan edebiyatı nazım şeklidir. Bu türde, bir uzun bir kısa dize bir araya getirilerek yazılır ve genellikle murabba, muhammes, rubai, kıta ve beyit gibi şekillerle birleştirilir.

Hiciv ve taşlama aynı edebi türü ifade eder. Hiciv, Divan edebiyatında kullanılan terimdir.

Tuyuğ, Türk edebiyatında özellikle Divan Edebiyatı'na ait, dört dizeden oluşan kısa bir şiir türüdür. Özellikleri: 1. Kafiye Düzeni: Genellikle "aaxa" şeklindedir, yani ilk üç dizenin birbiriyle kafiyeli olduğu bir yapı vardır. 2. İçerik: Didaktik, öğüt verici, ahlaki veya felsefi temalar işlenir; hayatın geçici olması, aşk, sabır, erdem gibi konular ele alınır. 3. Dil ve Anlatım: Anlamın yoğun ve özlü bir şekilde verilmesi amaçlanır; cinaslı kafiye kullanımı yaygındır. 4. Aruz Vezni: "Fâilâtün / fâilâtün / fâilün" kalıbıyla yazılır. 5. Mahlas Kullanımı: Şairin adı genellikle belirtilmez. 6. Önemli Temsilciler: Kadı Burhaneddin, Nesimi, Atayi, Babür Şah ve Ali Şir Nevai bu türde önemli eserler vermişlerdir.

Divan edebiyatı, 13. yüzyılın ortalarından 19. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı İmparatorluğu’nda gelişen, Arapça ve Farsçanın etkisi altında kalan bir edebiyat türüdür. Kısaca özeti: - Dil: Halkın günlük dilinden farklı, Arapça ve Farsça kelimeler içeren ağır bir dil kullanılmıştır. - Temalar: Aşk, tasavvuf, tabiat gibi soyut konular işlenmiştir. - Formlar: Gazel, kaside, mesnevi, rubai gibi şiir biçimleri yaygındır. - Sanatçılar: Fuzuli, Baki, Nedim gibi önemli şairler bu edebiyatın temsilcilerindendir.

"Kanuni Mersiyesi" adlı eser, Bâkî'ye aittir.

Edebiyatta 2. dönem 1. yazılıda çıkabilecek konular, genellikle divan edebiyatı ve nazım biçimleri üzerine odaklanır. Bu kapsamda sorulabilecek bazı konular şunlardır: Kaside nazım biçimi ve özellikleri. Su kasidesinden bir beyit ve bu beyit üzerindeki söz sanatları, uyaklar ve anlam. Gazel ve tasavvuf konuları. Ayrıca, masal/fabl ve roman gibi metin türleri de yazılıda yer alabilir.

Nesir, düz yazı anlamına gelir. Edebiyatta nesir ise şu şekilde tanımlanır: - Konudan çok söyleyişe önem verilen yazı türüdür. - Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalar kullanılır. - Söz sanatlarına ve mecazi kullanımlara sık yer verilir. - Dini konuların yanı sıra tarih, gezi yazısı, bireysel ve toplumsal sorunlar da işlenir. Nesir, üç ana kategoriye ayrılır: 1. Sade Nesir: Halk için yazılmış, dili ağır olmayan nesirlerdir. 2. Orta Nesir: Tarih ve bilim kitapları gibi eserlerde kullanılan nesirdir. 3. Süslü Nesir: Sanatlı, secili, uzun cümleli nesirlerdir.

Divan edebiyatında "mısra", en küçük nazım birimi anlamına gelir.

"Ervahı Ezelden Levh-i Kalemde" sözleri Aşık Sümmani'ye aittir.

Nazire ve tanzir terimleri, Divan edebiyatında kullanılan şiir terimleri olup şu anlamlara gelir: 1. Nazire: Bir şairin, başka bir şairin şiirine aynı nazım biçimi, aynı ölçü ve aynı uyakla yazdığı benzer şiirdir. 2. Tanzir: Nazire yazma işidir.

Divan edebiyatında "divan", bir şairin yazdığı şiirlerden oluşan şiir külliyatı veya şiir kitabı anlamına gelir.

Gülşehrî, 14. yüzyıl divan edebiyatı şairi olarak, Türkçenin savunuculuğunu yapması ve aruzu Türkçe'ye uyarlamaya çalışması ile önemlidir. Başlıca katkıları: - Mantıku’t-Tayr adlı eseri, Feridüddin Attar'ın aynı adlı eserinin Türkçeye başarılı bir çevirisi olarak, Türk edebiyatında alegori ve tasavvufi öğelerin işlendiği öncü eserlerdendir. - Tasavvufi konuları işlemesi ve dini temaları sanat kaygısıyla ele alması, eserlerinin geleceğe kalacak şekilde sağlam olmasına özen göstermesi. - Ahilik geleneğine katkıları: Kerâmât-ı Ahi Evran adlı eserinde Ahi Evran-ı Velî'nin kerametlerini anlatarak, Anadolu'daki fütüvvet geleneğine katkıda bulunmuştur.

Müstezadın özellikleri şunlardır: 1. Ek Dize Kullanımı: Müstezad, beyitteki ilk iki dizeyi takip eden ve anlam açısından benzerliği olan bir veya birkaç kısa dize (ziyade) ile oluşturulur. 2. Aruz Ölçüsü: Genellikle aruz ölçüsüyle yazılır. 3. Tekrar ve Vurgu: Şiirde tekrarlama ve vurgulama önemlidir; şair, belirli bir anlamı daha etkili bir şekilde iletmek için anlamda veya ses bakımından tekrarlar yapar. 4. Kafiye Düzeni: Kafiyeler her beyitte sırasıyla gelir ve eklenen dizelerde de bu kafiye ilişkisi devam eder. 5. Konu Çeşitliliği: Aşk, şarap, güzellik ve aşkın ıstırabı gibi konular işlenir. 6. Divan Edebiyatı Nazım Biçimi: Divan edebiyatının sanatlı ve estetik biçimlerinden biridir.

Rubai, aruz ölçüsüyle yazılan ve dört dizeden oluşan bir Divan Edebiyatı nazım biçimidir. Örnek rubailer: 1. Ömer Hayyam'dan: "Ol göz ki yüzün görmeye göz dime ana Şol yüz ki tozun silmeye yüz dime ana Şol söz ki içinde sanema vasfun yoh Sen bad-ı heva dut anı söz dime ana". 2. Azmizade Haleti'den: "Seni aramaktan dünyanın başı dertte; Zengine de göründüğün yok, fakire de; Sen konuşursun da biz sağır mıyız yoksa, Hep kör müyüz, sen varsın da görünürde". 3. Nef'i'den: "Ahvâl-i cihânı her zaman söyleşelim Amma gam-ı aşkımız nihân söyleşelim Ey vâkıf-ı râz-ı aşk olan ârif-i cân Ney gibi seninle bî-zebân söyleşelim".